AN EXAMPLE OF POPULATION CENSUSES IN OTTOMAN STATE: THE DEMOGRAPHIC AND SOCIAL STRUCTURE OF THE CAMI-I KEBIR NEIGHBORHOOD IN MALATYA PROVINCE (1842-1843)

Yıl 2021, Cilt: 20 Sayı: 79, 1443 - 1453, 01.07.2021

Kazım Kartal

https://doi.org/10.17755/esosder.651288

Öz

Anahtar Kelimeler

Population Censuses, Socio-economic Structure, Ottoman Empire

OSMANLI DEVLETİ’NDE NÜFUS SAYIMLARINA BİR ÖRNEK: MALATYA’YA TABİ CAMİ-İ KEBİR MAHALLESİNİN DEMOGRAFİK VE SOSYAL YAPISI (1842-1843)

Öz

Osmanlı
Devleti'nin sosyal ve demografik yapısı ilgili tarihçiler tarafından yapılan
araştırmalarda yararlanılan arşiv kaynaklarından biride Nüfus defterleridir. Nüfus
defterleri, yalnız sayımı yapılan bölgelerdeki bireylerin adlarını lakaplarını
ve fiziki yapılarını vermekle kalmamakta, ödedikleri vergi miktarı, yaptıkları mesleklere,
kişilerin yaşlarına ve sağlık durumlarına kadar birçok konuyu içerisinde
barındırmaktadır. Defterlerden aile yapılarıyla ilgili ayrıntılar elde
edilebilmektedir. Yerleşim yerlerinde kaç ailenin küçük aile veya kaç ailenin
geniş aile olduğu tespit edilmektedir. Bazı haneler baba ve annenin yanında
dede, nine, amca ve halanın da yaşadığı kalabalık meskenlerin olduğu
görülmektedir. Nüfus Defterlerinde kişilerin mesleklerinin kaydedilmiş olması,
ülke içinde, mesleklerin dağılımı konusunda bilgi edinilmesine imkân sağlamaktadır.
Biz de bu çalışmamızda, 1841/1842 tarihli BOA bulunan Nfs kodu 2640 olan Harput
eyaleti, (Malatya) sancağı, Malatya, Cubas nahiyesi, İzoli nahiyesi nüfus
defterinden hareketle Malatya merkeze bağlı mahalle konumunda olan Cam-i Kebir
Mahallesinin demografik ve sosyal yapısı ortaya koymaya çalıştık. 

Anahtar Kelimeler

Nüfus sayımları, Sosyo-ekonomik yapı, Osmanlı Devleti,

Kaynakça

• T. C. Başbakanlık Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı (Cevdet İktisad, İbnülemin Şükr ü Şikayet, Sadâret Defterleri, Cevdet Sıhhiye, İrade Şura-yı Devlet, Nüfus Defterleri, Ahkam Defterleri)
• BOA, C..İKTS, no:139.
• BOA., İE.ŞKRT, no:60.
• BOA, A.MKT.NZD, no:84.
• BOA, C..SH. no:1395.
• BOA, İ..ŞD, no:1171.
• BOA, NFSd, no:1258.
• BOA, SAD 2, no:2, s.20
• II. Kitaplar
• SOLAKZADE Mehmet Hemdemi Çelebi, Solakzade Tarihi, İstanbul, 2017.
• KARAL, Enver Ziya, Osmanlı İmparatorluğunda İlk Nüfus Sayımı 1831, T.C. Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü, Eylül 1997.
• YAPICI, Süleyman, Osmanlı Vilayet Salnamelerinde Malatya (1869-1908), Malatya Valiliği Malatya Kitaplığı Yay., 2014.
• YİĞİT, Yunus & Abdurrahim Fahimi Aydın, Malatya H.1258/M.1842 Nüfus Kayıtları Malatya Büyükşehir Belediyesi Kültür Yay., Malatya 2018.
• III. Makaleler
• BARKAN, Ömer Lütfi;” Tarihi Demografi Araştırmaları ve Osmanlı Devleti”, Türkiyat Mecmuası, C.X, 1951,s.2.
• COŞAR, Asiye Mevhibe, “Trabzon’da Kullanılan Lâkaplar Üzerine Bir Derleme/Değerlendirme”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, C.1, S.42, Ankara 2003, s.27-40.
• DELİCE, Ali, “Asr-ı Saadet, Hulefa-i Raşidın ve Emeviler Döneminde Lakap Takma ve Halifelerin Lakapları”, EKEV Akademi Dergisi, C.2, S.1, Kasım 1999, s.165-183.
• EMECEN, Feridun; “Cullâh”, TDV İslâm Ansiklopedisi, Ankara 1993, s.83-84.
• GÖĞEBAKAN, Göknur, “Malatya”, TDV İslâm Ansiklopedisi, C.27, s.468-473.
• KARA, Adem, “XIX. Yüzyılın İlk Yarısında Antakya’da Yerleşme Ve Nüfus”, Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, C.17, Ankara 2005, s.1-14.
• KARTAL, Kazım, The Socio-Economic Structure of Malatya Sancagi Izolu Nahiyesi Kadioglu and Pinarli Carians (1842-1843), Journal of Social, Humanities and Administrative Sciences, 2(4), 2019, 256-264.
• KARTAL, Kazım, “19. Yüzyıl Ortalarında İstanbul’da Bir Semt: Kuzguncuk”, TİDSAD, S.12, 2017, s.381-395.
• KARTAL, Kazım- , Serpil Sevim Kartal, ‘’H.1256/M.1840-41 Tarihli Müslim Nüfus Defterlerine Göre Karahisar-ı Develi (Yeşilhisar) Kazâsı: Sosyo-ekonomik ve Demografik Yapısı’’, Sosyal, Beşeri Ve İdari Bilimler Alanında Yenilikçi Yaklaşımlar, Gece Akademi C. 2, s.113-130.
• KELEK, Cengiz, “Ticaret”, TDV İslâm Ansiklopedisi, Ankara 2012, s.134-144.
• KILIÇ, Ümit, “XIX. Yüzyılın İlk Yarısında Pasinler ve Köylerinin Demografik Ve İskân Yapısı”, A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S.42, Erzurum 2010, s.241-257.
• MUŞMAL, Hüseyin & Mehmet Özçelik, “1834 Ve 1840/41 Tarihli Nüfus Defterlerine Göre Karasınır ve Elmasun (Güneysınır)”, SUTAD, Güz 2018, s.183-215.
• SEHER, Şerife –Erol Çalışkan, “Türk Folklorunda Lâkap Verme Geleneği: Bartın Örneği”, Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C.14, S. 3, Eylül 2016, s.104-126.
• ÖZKAN, Nevzat, “Adlandırma Yöntemi Olarak Lakaplar Ve Büyükkışla’daki Örnekleri”, (Online) https://bozoksempozyumu.bozok.edu.tr/dosya/cilt3/180-189.pdf
• III. Tezler
• AKYEL, Salih, 19. Yüzyılın İlk Yarısında Harput Şehrinin Nüfus Ve Toplum Yapısı, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı , Elazığ 2013.
• ÇELEM, Ramazan “Sicill-i Ahvâl Defterlerine Göre Malatya Doğumlu Memurlar ( 1879 – 1909 )”, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), T.C. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tokat 2014.
• DURSUN, Ömer, “II Numaralı Maraş Ahkâm Defterinde 1765-1768 Yılları Arasında Malatya’ya Gönderilen Hükümlerin Transkripsiyonu Ve Değerlendirilmesi”, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Ana Bilim Dalı Kahramanmaraş, 2016.