MOBBİNG VE ÖRGÜT İKLİMİ İLE İLİŞKİSİNE YÖNELİK AMPİRİK BİR ARAŞTIRMA

Yıl 2008, Cilt: 7 Sayı: 26, 334 - 357, 01.09.2008

Abdullah Yılmaz , Derya Ergun Özler Nuray Mercan

Öz

-

Anahtar Kelimeler

-

MOBBİNG VE ÖRGÜT İKLİMİ İLE İLİŞKİSİNE YÖNELİK AMPİRİK BİR ARAŞTIRMA

Öz

İlk olarak hayvan davranışlarını inceleyen Kontranz Lorenz tarafından 1960’lı yıllarda kullanılan
“mobbing”; bireyin iş yerlerinde üstü-astı veya eşitleri tarafından uygulanan ve bireyi iş yaşamından
dışlamak amacıyla taciz, rahatsız etme ve yıldırma davranışlarıyla kasıtlı olarak yapılan uzun bir
periyotta uygulanan sürekli, sistemli davranışlar bütünüdür ve örgüttün bütününde moral, motivasyon,
verimlilik, iş tatmini, performansı ve örgütsel bağlılığı olumsuz yönde etkilemek suretiyle ciddi ve zararlı
etkilere yol açmaktadır.
Dünyanın hemen her yerindeki örgütlerde görülen mobbing olgusu son yıllarda Türkiye’de de
araştırma ve inceleme konusu olmaya başlamıştır. Mobbing olgusuna ilişkin geniş yerli ve yabancı
literatür taramasına yer verilen bu çalışmada, seçilmiş iki kamu örgütünde çalışan 121 işgören üzerinde
gerçekleştirilen ve mobbing ile örgüt iklimi arasındaki ilişkiyi belirlemeye yönelik ampirik bir araştırma
ve söz konusu araştırmanın bulgularına yer verilmektedir. Araştırma sonucunda örgüt ikliminin mobbing
oluşumunu doğrudan etkilediği belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Mobbing, Kamu Örgütleri, Örgüt İklimi

Kaynakça

• AKÇA, Bilge, İRMİŞ, Ayşe (2006). “Yıldırma Davranışının Algılama Boyutu: Üniversite Öğrencileri Üzerine Bir Araştırma”, 14. Yönetim Organizasyon Kongresi Bildiriler Kitabı, Atatürk Üniversitesi, Erzurum,ss. 181-189.
• AKTOP, Güneş, N. (2006), Anadolu Üniversitesi Öğretim Elemanlarının Duygusal Tacize İlişkin Görüşleri ve Deneyimleri, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
• ARCHER, David (1999). “Exploring Bullying Culture in the Para-Military Organization”, International Journal of Manpover, 20 (1/2 ), pp. 94-105.
• ARSEVEN, Ali D. (1994). Alan Araştırma Yöntemi, Gül Yayınevi: Ankara. BARON, R. A., NEUMAN, J. H. (1996). “Workplace Violence and Workplace Aggression: Evidence on Their Relative Frequency and Potential Causes”, Aggressive Behavior, Vol: 22, pp. 161-173.
• BAYKAL, Adnan, N. (2005). Yutucu Rekabet: Kanuni Devrindeki Mobbingden Günümüze, Sistem Yayıncılık: İstanbul.
• BESWICK, Johanna, GORE, Joanne, PALFERMAN, David (2004). “Bullying at Work: A Review of the Literature”, Healty &Safety Laboratory, http://www.hse.gov.uk./research/hsl_pdf/2006/hs/0630.pdf Erişim tarihi (03.07.2006).
• CHAPPELL, Duncann, DI MARTINO, Victorio (1998). “Violence at Work”, http://www.ilo.org/public/protection/safework/violence/vio/wk/violwk.pdf, (28.11.2005).
• COTTON, Peter (2004). “Developing an Optimal Organisational Climate”, Paper Present Totowards Australia’s Safest Workplaces Conference, March, http://www.comcare.gov.au/ohs/seminar-pdf/Dr-Peter-Cotton-PreventionStrategies.pdf, (28.11.2005).
• COTTON, Peter (2005). “ The Comcare Pilot Psychological İnjury Prevention Project: Preliminary Findings, İntervention Experiences and Anecdotal Reports”, Paper Present Totowards Australia’s Safest Workplaces Conference, 23 March, http://www.comcare.gov.au/ohs/seminar-pdf/Dr-Peter-Cotton-Prevention-Strategies.pdf, (28.11.2005 ).
• ÇALIŞKAN, Osman (2005). Turizm İşletmelerinde Çalışanlara Yapılan Yıldırma Davranışları, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Mersin. ÇOBANOĞLU, Şaban (2005). Mobbing ve Başa Çıkma Yöntemleri, Timaş Yayıncılık: İstanbul.
• DAVENPORT, Noa, SCHWARTZ, Ruth, D., ELLİOTT, Gail, P. (2003). Mobbing: İşyerlerinde Duygusal Taciz, (Çev: Osman Cem Önortay), Sistem Yayıncılık: İstanbul.
• Di MARTINO, Vittorio, HOEL, Helge, COOPER,Cary, C. (2003). “Preventing Violence and Harassment in the Workplace”, European Foundation for the Improvement of Living and Working Conditions, http://www.eurofound.eu.int/publications/files/EFO2109EN.pdf, (28.11.2005).
• EINARSEN, Stale, MATTHIESEN, Stig, B., SKOGSTAD, Anders (1998). “Bullying, Burnout and Well-Being among Assistant Nurses”, Journal of Occupational Health and Safety, Australia and New Zealand, Vol. 14, pp. 263-268.
• EINARSEN, Stale, RAKNES, Björn.I., MATTHIESEN, Stig, B. (1994). “Bullying and Harassment at Work and Their Relationships to Work Environment Quality: An Explatory Study”, European Work and Organizational Psychologist, Vol. 4, No. 4, pp. 381-401.
• EINARSEN, Stale, SKOGSTAD, Anders (1996). “Bullying at Work: Epidemiological Findings in Public and Private Organizations”, European Journal of Work and Organizational Psychology, Vol. 5 (2), pp. 185-201.
• ELLIS, Andy (1999). “Workplace Bullying”, http://www.worktrauma.org/research02.htm, (03.07.2006).
• ELVIRA, Koic, PAVO, Flikovic, MUZINIC, Lana, MATEK, Marıja, VANDRACEK, Snjezana (2003). “Mobbing”, Rid Sigur, Vol. 7, pp. 1-20.
• FERRARI, Elana (2004). “Raising Awareness on Mobbing AN EU Perspektive”, Daphne Programme, European Comission, April.
• FIELD, Tim (2002). “There’s No Accounting for Bullying, British Medical Journal, e Letters”, 324, 7342, http://bmj.com/cgi/eleters/324/7342/878#21719
• GÖKÇE, Asiye T.(2006), “İş Yerinde Yıldırma: Özel ve İlköğretim Okulu Öğretmen ve Yöneticileri Üzerinde Yapılan Bir Araştırma”, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• HOEL, Helge, COOPER, Cary (2000). “Destructive Conflict and Bullying at Work”, Sponsored by the British Occupational Health Research Foundation (BOHRF)”, Manchester School of Management, University of Manchester Institute Science and Technology (UMIST), http://www.csren.gov.uk/UMISTreportHelgeHoel1.PDF, (28.11.2005).
• HOGH , Annie, HENRIKSN, Marie, E., BURR, Hermann (2005), “A 5 –Year Follow –up Study of Work and Psychologicall Health”, International Journal of Behavioral Medicine, Vol.12(4), pp.256-265.
• HUBERT, Adrienne, B., VELDHOVEN, Marc Van (2001). “Risk Sectors for Undesirable Behavior and Mobbing”, European Journal of Work and Organizational Psychology, 10 (4), pp. 415-424.
• IŞIK, Emre (2007). “İşletmelerde Mobbing Uygulamaları ile İş Stresi İlişkisine Yönelik Bir Araştırma”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• KARACAOĞLU, Korhan, REYHANOĞLU, Metin (2006). “İşyerinde Yıldırma, KKTC’deki Sağlık Sektöründe Çalışanlara Yönelik bir Uygulama”, 14. Yönetim Organizasyon Kongresi Bildiriler Kitabı, Atatürk Üniversitesi, Erzurum, ss.171-179.
• KELLY, Diana, J. (2005). “Reviewing Workplace Bullying: Strengthening Approaches to a Complex Phenomenon”, Journal of Occupational Health and Safety-Australia and Newzealand, 21(6), December, pp. 551-564. http://ro.uow.edu.au/artpapers/21 Erişim tarihi (28.11.2005 ).
• KELLY, Diana, J. (2006). “Workplace Bullying, Women and Workchoices, in Proceedings of Our Worklives”, National Conference on Women and Industrial Relations, 12-14 July, Brisbane, http://ro.uow.edu.au/artpapers/24.
• KILIÇ, Tayfun, S. (2006). “Mobbing (İşyerlerinde Psikolojik Şiddet) Sanayi Sektöründe Yaşanan Mobbing Uygulamaları, Kişisel Etkileri, Örgütsel ve Toplumsal Maliyetleri”, Yayınlanmamış Yüksek lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
• KNORZ, Carmen, ZAPF, Dieter (1996). “Mobbing- Eine Extreme Form Sozialer Stressoren Am Arbeitsplatz”, Zeitsc Hriftfür Arbeits- Und Organisation Psychologie, Vol. 40 (1), pp. 12-21.
• KÖK, Sabahat (2006). “İş yaşamında Psiko-Şiddet Sarmalı Olarak Yıldırma”; 14. Yönetim Organizasyon Kongresi Bildiriler Kitabı , Atatürk Üniversitesi, Erzurum, ss. 161-170.
• KUTLU, Figen E. (2006). “İşyerinde Duygusal Tacizin (Mobbing) Çalışanın Tükenmişliği Üzerine Etkisi”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• LEE, Deborah (2000). “An Analysis of Workplace Bullying in the UK”, Personnel Review, Vol.29, No. 5, pp. 593-612.
• LEYMANN, Heinz (1996). “The Content and Development of Mobbing at Work”, European Journal of Work and Organizational Psychology, 5 (2), pp. 165-184.
• LITZCKE, Sven M., (2003), “Sozialer Stress durch Mobbing”, Gekurzte und Bearbeitete Fassung des Kapitels 3 aus:Litzcke, Sven/Schuh, Horst:Belastung am Arbeitsplatz:, Strategien gegen Stress, Mobbing und Burn-out, Aufl: Köln, http://www.olev.de/publikationen/Litzce_Mobbing.pdf.
• NEUMANN, Joel, H. (2000). “Injustice Stress and Bullying can be Expensive”, 28 June, Workplace Bullying Conference Paper, Oakland, California. http://www.worktrauma.org/research02.htm
• NIEDL, Klaus (1996). “Mobbing and Wellbeing: Economic and Personnel Development Implications”, European Journal of Work and Organizational Psychology, 5 (2), pp. 239- 249.
• SALIN, Dennis (2003a). “Workplace Bullying among Business Professionals, Prevelance, Organizational Antecedents and Gender Differences”, Academic Dissertation, Helsingfors, http://www.hse.gov.uk/research/hsl_pdf/2006/hs0630.pdf , (18.12.2005).
• SALIN, Dennis (2003b). “Explaining Workplace Bullying: A Review of Enabling, Motivating and Triggering Faktors in the Work Environment”, http://hum.sagepub.com/cgi/content/abstract/ 56/10/1213, (18.12.2005).
• SALIN, Dennis (2005). “Workplace Bullying among Business Professionals: Prevalence, Gender Differences and the Role of Organizational Politics”, Pistes, Vol. 7, No. 3, November.
• http://www.pistes.uqam.ca/v7n3/articles/v7n3a2en.htm, (28.11.2005).
• SCUTT, Jocelynne (2005). “Women and Workplace Mobbing”, Women in the Workplace Seminar Series, Department for Community Development Government of Western Australia. SHEEHAN, Michael (1999). “Workplace Bullying: Responding with Some Emotional Intelligence”, International Journal of Manpower, Vol. 20, No: 1/2, pp. 53-69.
• SHEEHAN, Michael (2004). “Workplace Bullying: A Proactive Response”, http://www.lindas.internetbasedfamilycom/f/mobms.pdf, (18.12.2005).
• SHEEHAN, Michael, BARKER, Michelle, RAYNER, Chorlette (1999). “Applying Strategies for Dealing with Workplace Bullying”, International Journal of Manpower, Vol. 20, No: 1/2, pp. 50-56.
• SOLMUŞ, Tarık (2005). “İş yaşamında Travmalar: Cinsel Taciz ve Duygusal Zorbalık/Taciz (Mobbing)”, İş-Güç Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, C. 7, S. 2, Haziran.
• TANOĞLU, Şükriye, Ç.(2006), İşletmelerde Yıldırmanın (Mobbing) Değerlendirilmesi ve Bir Yüksek Öğrenim Kurumunda Uygulama, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• TINAZ, Pınar, (2006),İşyerlerinde Psikolojik Taciz (Mobbing), Beta Basım Yayım: İstanbul.
• TUTAR, Hasan (2004).İşyerlerinde Psikolojik Şiddet, 3.Baskı, Platin Yayıncılık: Ankara.
• VARTIA, Maarit (1996). “The Sources of Bullying-Psychological Work Environment and Organizational Climate”, European Journal of Work and Organizational Psychology, Vol. 2, pp. 203-214.
• VARTIA, Maarit V. (2003). “Workplace Bullying- A Study on the Work Environment, Wellbeing and Health”, Unpublished PhD Thesis, Helsingfors, http://ethesis.helsinki.fi/julkaisut/hum/psyko/vk/vartia-vaanen/workplace.pdf, (28.11.2005).
• VICKERS, Margaret, H. (2001). “Bullying As Unacknowledged Organizational Evil: A Researcher’s Story”, Employee Responsibilities and Rights Journal, Vol. 13, (4), December. WESTHUES, Kenneth (2002). “At the Mercy of the MOB”, OH&S Canada, December; Vol. 18, 8; pp. 30-36.
• WORLD HEALTH ORGANIZATION (WHO) (2003). “Occupational and Enviromental Health Programme, Raising Awareness of Pyschological Harassment at Work”, Protecting Worker’s Health Series, N. 4, Geneve.
• WORNHAMM, David (2003). “Descriptive Investigation of Morality and Victimization at Work”, Journal of Business Ethics, Netherlands, Vol. 45, pp. 29-40.
• YÜCETÜRK, Elif (2002a). “Örgütlerde Durdurulamayan Yıldırma Uygulamaları Düş mü? Gerçek mi?”, http://www.bilgiyönetimiorg/cm/paper/yaz.ark.php, (28.11.2005).
• YÜCETÜRK, Elif (2002b). “Bilgi Çağında Örgütlerin Görünmeyen Yüzü: Mobbing”, http://www.bilgiyönetimi.org/cm/paper/yaz.ark.php, (28.11.2005).
• YÜCETÜRK, Elif (2005). “Türkiye’de İş Yaşam Kalitesini ve Verimliliği Azaltan Gizli Bir Sendrom: Yıldırma (Mobbing)”, İktisat,İşletme, Finans Dergisi, S. 231, Haziran, Ankara.
• YÜCETÜRK, Elif, ÖKE, M. Kemal (2005). “Mobbing and Bullying: Legal Aspects Related to Workplace Bullying in Turkey”, February, South East Review, pp. 61-70.
• ZAPF, D., KNORZ, C., KULLA, M. (1996). “On the Relationship Between Mobbing Faktors and Job Content, Social Work Environment and Health Outcomes”, European Journal of Work and Organizational Psychology, Vol. 5, No. 2, pp. 215-237.
• ZAPF, Dieter (1999). “Organizational, Work, Group Related and Personal Causes of Mobbing/Bullying at Work”, International Journal Manpower, Vol.20 (1/2), pp. 70-85.