EMERGENCE OF CITIES AND THE SOCIO-POLITICAL ASPECT OF URBANIZATION PERIODS IN TURKEY

Yıl 2011, Cilt: 10 Sayı: 35, 252 - 267, 01.09.2011

Ensar Yılmaz Salih Çiftçi

Öz

Abstract
Even though the cities constitute general allocation units in terms of historical and social conditions, they also reflect structures which incorporate differences. There had been changes in the content of city concept in parallel with socio-economic developments. This transformation period, which occurred as a result of socio-economic changes and human behavior, resulted in the emergence of urbanization concept. The period in which urbanization reached significance and took its final shape, starts with the Industrial Revolution. Even though urbanization itself is a consequence of social and economic changes, it is in interaction with political and social structures. Turkey was involved in the industrialization period later than Western countries and the main policy of political powers before 2nd World War was to keep the population in rural areas and prevent urbanization. However, in a globalizing world, it is not possible to prevent urbanization which grows in parallel to industrialization. In this context, it is possible to classify and review the urbanization process of Turkey as Low Urbanization Period (1923-1950), The Period of Urbanization Based on Rural Solutions (1950-1960), Urban Development Period (1960-1980) and Urban Transformation Period (1980 and later).

Anahtar Kelimeler

-

KENTLERİN ORTAYA ÇIKIŞI ve SOSYO-POLİTİK AÇIDAN TÜRKİYE'DE KENTLEŞME DÖNEMLERİ

Öz

Öz
Kentler tarihsel ve toplumsal koşullar açısından genel bir yerleşim birimi oluşturmasına rağmen, farklılıkları da içinde barındıran bir yapıyı ifade etmektedir. Sosyo-ekonomik gelişmelere bağlı olarak kent kavramının içeriğinde de değişmeler olmuştur. Sosyo-ekonomik değişme ve insan davranışı ile ilgili olarak yaşanan bu değişim süreci, kentleşme kavramının ortaya çıkmasına neden olmuştur. Kentleşmenin gerçek manada anlam kazandığı, kentleşmenin son biçimini aldığı dönem Sanayi Devrimiyle başlamıştır. Kentleşmenin kendisi toplumsal ve ekonomik değişmelerin bir sonucu olmasına karşın, siyasal ve toplumsal yapılarla etkileşim içindedir. Batılı ülkelere kıyasla sanayileşme sürecine geç giren Türkiye'nin II. Dünya Savaşı öncesindeki siyasi iktidarlarının temel politikası nüfusun kırda tutulması ve kentleşmenin önlenmesi yönündedir. Ancak küreselleşen bir dünyada sanayileşmeyle paralel yürüyen kentleşmeyi engellemek mümkün olmamaktadır. Dolayısıyla Türkiye de bu kentleşme süreci içinden geçmektedir. Bu bağlamda Türkiye'deki kentleşme sürecini Düşük Kentleşme Dönemi (1923-1950), Kırsal Çözülme Kaynaklı Kentleşme Dönemi (1950-1960), Kentsel Gelişme Dönemi (1960-1980), Kentsel Dönüşüm Dönemi (1980 ve Sonrası) olarak tasnif etmek ve incelemek mümkündür.

Anahtar Kelimeler

Kent, kentleşme, Türkiye’de kentleşme dönemleri

Kaynakça

• Aslanoğlu, Rana, Kent, Kimlik ve Küreselleşme, Asa Kitapevi, Bursa, 1998
• Başol, Koray, Demografi, Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Yayınları, İzmir, 1984
• Begel, E. Ernest, “Kentlerin Doğuşu”, (Çev: Özden Arıkan), Cogito Üç Aylık Düşünce Dergisi, Sayı: 8, İstanbul, 1997, s. 7-16
• Benevolo, Leonardo, Avrupa Tarihinde Kentler, (Çev: Nur Nirven), Alfa Yayınları, İstanbul, 1995
• Bookchin, Murray, Kentsiz Kentleşme, (Çev: Burak Özyalçın), Ayrıntı Yayınları, İstanbul, 1999
• Bumin, Kürşat, Demokrasi Arayışında Kent, İz Yayınevi, İstanbul, 1998
• Childe, Gordon, Tarihte Neler Oldu, (Çev: Mete Tuncay, Alâeddin Şenel), Alan Yayıncılık, İstanbul, 1990
• Çakır, Sabri, Kentleşme ve Gecekondu Sorunu, Fakülte Kitapevi, Isparta, 2007
• Huberman, Leo, Feodal Toplumdan 20.yy’la, (Çev: Murat Belge), İletişim Yayınları, İstanbul, 2003
• Işık, Oğuz, “Kenti Düşünmek Kent Üzerine Düşünmek”, Toplum ve Bilim Dergisi, Mayıs-Haziran 1999, Cilt 14, Sayı: 3, s. 66-79
• Işık, Şevket, “Türkiye’de Kentleşme ve Kentleşme Modelleri”, Ege Üniversitesi Coğrafya Dergisi, No: 14, İzmir, 2005, s. 57-71
• Karakaş, Mehmet, “Tarihsel Gelişim Sürecinde Kent Kısıtlı Tarihsellik Anlayışı Üzerine Eleştirel Bir Yaklaşım”, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 3, Sayı: 1, 2001, s.121-132
• Kartal, S. Kemal, Ekonomik ve Sosyal Yönleriyle Türkiye’de Kentlileşme, Yurt Yayınları, Ankara, 1983
• Kartal, S. Kemal, Kentleşme ve İnsan, TODAİE Yayınları, No: 175, Ankara, 1978
• Keleş, Ruşen, Kentbilim Terimleri Sözlüğü, İmge Yayınları, Ankara, 1998
• Keleş, Ruşen, Kentleşme Politikası, İmge Yayınları, 2008, Ankara
• Keleş, Ruşen, Şehir ve Bölge Planlaması Bakımından Şehirleşme Hareketleri, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Fakültesi Yayınları, Ankara, 1961
• Mazı, Fikret, “Antik Çağda Düşüncenin Kentsel Mekâna Yansıması”, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 5, Sayı: 10, 2008, s. 34-48
• Mumford, Lewis, Tarih Boyunca Kent Kökenleri, Geçirdiği Dönüşümler ve Geleceği, (Çev: Gürol Koca-Tamer Tosun),Ayrıntı Yayınları, İstanbul, 2007
• Niray, Nasır, “Tarihsel Süreç İçinde Kentleşme Olgusu”, Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı: 9, Güz 2002, s. 3-27
• Osmay, Sevin, “1923’ten Bugüne Kent Merkezlerinin Dönüşümü”, 75 Yılda Değişen Kent ve Uygarlık, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 1998
• Özer, İnan, Kentleşme, Kentlileşme ve Kentsel Değişim, Ekin Kitapevi, Bursa, 2004
• Sencer, Yakut, Türkiye’de Kentleşme, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1979
• Sezal, İhsan, Şehirleşme, Ağaç Yayıncılık, İstanbul, 1992
• Soysal, Mümtaz, Dinamik Anayasa Anlayışı, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Fakültesi Yayınları, Ankara, 1969
• Şengül, H. Tarık, Kentsel Çelişki ve Siyaset, İmge Kitapevi, Ankara, 2009
• Tekeli, İlhan, “Türkiye’de Cumhuriyet Döneminde Kentsel Gelişme ve Kent Planlaması”, 75 Yılda Değişen Kent ve Mimarlık, Tarih Vakfı Yayınları, İstanbul, 1998
• Tekeli, İlhan, Modernizm, Modernite ve Türkiye’nin Kent Planlama Tarihi, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 2009