VELİ GÖRÜŞLERİNE GÖRE ENGELLİ BİREYLERİN EĞİTİM HAKKINA ERİŞİM DURUMLARI: SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

Yıl 2021, Cilt: 20 Sayı: 80, 2272 - 2292, 01.10.2021

Elif Seylim

https://doi.org/10.17755/esosder.848731

Cited By: 2

Öz

Engelli bireyler, eğitim sürecinde engel durumları göz önünde bulundurulduğunda birçok sorunla karşılaşmaktadırlar. Bu çalışmada engelli öğrenci velilerinin görüşlerine göre engellilerin eğitim hakkından faydalanma durumu ve karşılaşılan sorunları belirlemek, sorunlara olası çözüm önerileri geliştirmek amaçlanmaktadır. Araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden temel nitel araştırma yaklaşımı kullanılmıştır. Çalışma grubu Ankara ilinde ikamet eden 27 engelli öğrenci velisinden oluşmaktadır. Veriler öğrenci velileri ile yapılan yarı yapılandırılmış görüşmeden elde edilmiş, içerik analizi tekniği kullanılarak analiz edilmiş ve yorumlanmıştır. Araştırmanın bulgularına göre sorunlar, ağır düzeyde zihinsel yetersizliği bulunan öğrencilere yönelik yeterli okul öncesi kurumunun olmayışı, okul öncesinin ücretli olması, kaynaştırma öğrencilerinin sınıflarında dışlanmasından dolayı yeterli destek eğitim alamamaları, özel eğitim sınıfı öğrencilerinin ulaşım ve yemek sorunu, ağır engelli öğrencilerin devamsızlık sorunları ve sınıfların fiziki şartlarının yetersizliği, özel eğitim öğretmeni eksiği, özel eğitim kurumlarında sık öğretmen değişimi ve yeterli sayıda alanında uzman öğretmen olmamasıdır. Bu sorunların çözümü için özel eğitim ihtiyacı olan öğrencilere yönelik okul öncesi eğitim sınıf/okul sayıları ülke çapında artırılmalı ve ücretsiz olmalı, evde eğitim uygulamasının okul öncesi dönemde de uygulanmalı, özel eğitim okul öncesi öğretmenliği açılması, özel eğitim sınıfı ve destek eğitim odalarını engel gruplarına göre dizayn edilmesi, özel eğitim rehabilitasyon merkezlerinde özel eğitim öğretmenlerinin görev alması sağlanması önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler

özel eğitim, eğitim hakkı, engelli birey

ACCESS THE RIGHT TO EDUCATION OF DISABLED INDIVIDUALS ACCORDING TO THE OPINIONS OF THE PARENTS: PROBLEMS AND SOLUTION SUGGESTIONS

Öz

Kaynakça

• Allahverdi, H. (2017). Özel eğitim ve kaynaştırma sınıflarına devam eden hafif düzeyde zihinsel engelli öğrenciler ile normal gelişim gösteren öğrencilerin yalnızlık düzeylerinin karşılaştırılması. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Arel Üniversitesi, İstanbul, Türkiye.
• Ataman, H. (2008). Eğitim Hakkı ve İnsan Hakları Eğitimi. İzmir: İnsan Hakları Gündemi Derneği. Bakkaloğlu, H., Kumaş, A., Ö. ve Aykaç, N.,P. (2017). Okul öncesi kaynaştırma sınıflarının niteliğini öğretmenler ve bağımsız gözlemciler nasıl değerlendiriyorlar? İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi,18 (3), 229-249.
• Bakkaloğlu, H., Sucuoğlu, B. ve Yılmaz, B. (2019). Okul öncesi kaynaştırma sınıflarının kalitesi: yordayıcı değişkenler. Eğitim ve Bilim, 44(199), 223-238.
• Blachucik,. J. C.( 2018). The opınıons of parents of dısabled and non- disabled students concernıng ıntegrated educatıon, Journal of Physical Education & Health, 7 (11), 61-70.
• Bulutoğlu, Ü., H. (2019). İlk ve ortaokullarda kaynaştırma eğitimi uygulamalarına ilişkin veli, yönetici ve öğretmen görüşleri (Sivas İli Örneği), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi, Erzincan, Türkiye.
• Camadan, F., Özer, R. ve Şen, G. (2011). Zihinsel engelli öğrencilerin aldıkları eğitimlerin değerlendirilmesi (Rize İli Örneği), Bayburt Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6 (I-II), 9-20.
• Creswell, W.J. (2018). Nitel Araştırma Yöntemleri. (M. Bütün ve S. B. Demir, Çev.Edt.), Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Çalışoğlu, M. ve Tanışır, N. S. (2018). Okullarda kaynaştırma eğitimine ilişkin paydaş görüşlerinin incelenmesi, Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4 (2), 21 – 45.
• Çalışoğlu, M., Yalvaç, S.A. ve Kaya, A. (2019). Rehabilitasyon merkezlerinde görev yapan sınıf ve okul öncesi öğretmenlerin kurum hakkındaki görüşleri. Turkish Studies, 14(2), 201-216.
• Çerezci, Ö. (2015). Okul öncesi eğitim kurumlarında yapılan kaynaştırma eğitimi uygulamalarının kaynaştırma kriterleri açısından değerlendirilmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara, Türkiye.
• Çetin, E., M. ve Şen, G., S. (2017). Özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinde çalışan öğretmenlerin sorunlarının belirlenmesi, International Journal of Social Science, 59, 53-69.
• Çınarlı, S. (2008). Kamu hizmetlerinin yürütülmesinde engelli hakları. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir, Türkiye.
• Demir, S. ve Kale, M. (2019) İlkokullarda özel eğitim sınıflarında karşılaşılan sorunların incelenmesi. Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(1), 354-373.
• Değer, Ş. (2018). Yönetici ve Öğretmen Görüşlerine Göre Okul Öncesi Dönemde Kaynaştırma Eğitimi Uygulamalarına Yönelik Tutumların İncelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kırklareli Üniversitesi, Kırklareli, Türkiye.
• Düşünür, D., A. (2018). İlkokullarda kaynaştırma eğitiminde karşılaşılan sorunlara ilişkin öğretmen görüşleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Pamukkale Üniversitesi, Denizli, Türkiye.
• Erden A. (2018). Trabzon’da bedensel engelli bireyler destek eğitim programı’na katılan bireylerin son beş yıldaki performans gelişimlerini etkileyen faktörlerin analizi, Journal of Exercise Therapy and Rehabilitation, 5(2),96-105.
• Gottfried, A. M., Sublett, C. & Kirksey, J., J. (2019). Students with disabilities attending full-dayversuspart-day kindergarten:short-and long-term effects on achievement, Early Childhood Research Quarterly, 49, 175 – 187.
• Gökmen, N. (2017). Engellilere yönelik kaynaştırma eğitiminin sosyal dışlanma bakımından incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul, Türkiye.
• Güney, B. (2019). Sınıf öğretmenlerinin kaynaştırmaya ilişkin tutumu ve tutumun iyileştirilmesine yönelik çözüm önerileri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Amasya Üniversitesi, Amasya, Türkiye.
• Gürsoy, İ. (2020). Okul öncesi öğretmen adaylarının kaynaştırma eğitimine ilişkin görüşlerinin incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çanakkale On sekiz Mart Üniversitesi, Çanakkale, Türkiye.
• Hazine ve Maliye Bakanlığı. (2019). 2019 Yılı Özel Eğitime İhtiyaç Duyan Bireylere Verilecek Eğitim Desteği Tutarlarına İlişkin Tebliğ.
• İftar, K. G. (1998). Kaynaştırma ve Destek Özel Eğitim Hizmetleri. (Süleyman Eripek, Edt.). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Kale, M., Sığırtmaç, A. D., Nur, İ. ve Abbak ve B. S. (2016). Okul öncesi öğretmenlerinin kaynaştırma eğitimi uygulamalarına ilişkin görüşlerinin incelenmesi. Uluslararası Erken Çocukluk Eğitimi Çalışmaları Dergisi, 1(2), 35-45.
• Kale, M. ve Demir, S. (2017). İlkokullardaki destek oda eğitiminin Türkçe ve matematik derslerindeki başarı üzerindeki etkisinin incelenmesi. TÜBAV Bilim Dergisi, 10 (4), 48-58.
• Kaplan, G. ve Aksoy, V. (2019). Özel eğitim kurumlarının fiziksel koşullarının evrensel tasarım ilkeleri doğrultusunda incelenmesi: Eskişehir örneği. Yaşadıkça Eğitim, 33(2), 169-186.
• Kırkıç, K. A. ve Sayan, A. (2020). Destek eğitim odalarında verilen eğitimin okul öncesi kaynaştırma öğrencilerinin gelişimine olan etkisinin incelenmesi, Turkish Studies, 15(2), 1121-1136.
• Koçyiğit, S. (2015). Ana sınıflarında kaynaştırma eğitimi uygulamalarına ilişkin öğretmen-rehber öğretmen ve ebeveyn görüşleri, Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 4(1), 391-415.
• Konuker, R, Pirpir, A. D, Çiçekler, Y. C, Büyükbayraktar, G. Ç. ve Uslu, B. (2014). Özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinde uygulanan zihinsel engelli birey destek eğitim programının hafif düzeyde zihinsel engelli çocukların görsel algı düzeylerine etkisi, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 36, 327-340.
• Langher, V, Ricci, E. , Reversi, S. & Citarelli, G. (2010). Disabled students and the quality of relationships within the class, Procedia Social and Behavioral Sciences 5, 2295–2299.
• Mamas, C., Daly, J. A. & Schaelli, H., G. (2019). Socially responsive classrooms for students with specialeducational needs and disabilities. Learning, Culture and Social Interaction. 23.
• MEB, (2018). Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği
• MEB, (2019). Milli Eğitim İstatistikleri 2017 – 2018.
• Mengi, A. (2020). Engelli Bireylerin Gözüyle Özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerindeki eğitim durumlarının incelenmesi. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(1), 19-33.
• Merriam, B. Sharan (2018). Nitel Araştırma. (S.Turan, Çev.Edt.). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Nayır, F. ve Kepenekçi, K.Y. (2013). Kaynaştırma öğrencilerinin haklarına ilişkin sınıf öğretmenlerinin görüşleri, Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi. 3(2), 69-89.
• Orhan, S. ve Genç, G.,K. (2017). Sosyal Bir Hak Olarak Engelli Bireylerin Eğitim Hakkı: Engelli Bireylerin Eğitiminde Yaşanan Problemlerin Beş İlçe Bazında Sakarya İlinde İncelenmesi. M. Ç. Özdemir (Editör), Seçme Yazılar (ss. 153-190). Sakarya: Sakarya Yayıncılık.
• Özcan, İ. (2020). Okul öncesi öğretmenlerinin kaynaştırma eğitimine yönelik duyguları tutumları ve kaygıları ile kaynaştırma uygulamalarındaki öğretmen yeterlilikleri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Çankırı İli Örneği). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Pamukkale Üniversitesi, Denizli, Türkiye.
• Özdemir, H. (2010). Okul öncesi öğretmenlerinin kaynaştırma uygulamasına ilişkin görüşlerinin incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Trakya Üniversitesi, Edirne, Türkiye.
• Patton, Q., M. (2014). Nitel Araştırma ve Değerlendirme Yöntemleri (M. Bütün-S.B. Demir ,Çev.). Ankara: Pegem Akademi.
• Resmi Gazete (2020). 2020 Yılı Özel Eğitime İhtiyaç Duyan Bireylere Verilecek Eğitim Desteği Tutarlarına İlişkin Tebliğ, 31030.
• Sadan, A. (2018) Özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinde görev yapan öğretmenlerin rehberlik ve araştırma merkezlerinden beklentilerinin belirlenmesi. Journal Of New Approaches İn Special Education ( IJNASE ) 1 (1), 66 - 89.
• Sandelowski, M. (2000). Focus on research methods whatever happened to qualitative description? Research in Nursing & Health, 23, 334 – 340.
• Selvi, H., H. (2016). Özel eğitim kurumlarında yönetsel sorun analizi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara, Türkiye.
• Sivrikaya, T. ve Yıkmış, A. (2017). Özel eğitim sınıflarında görev yapan özel eğitim mezunu olan ve olmayan öğretmenlerin öğretim süreciyle ilgili gereksinimleri. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(4), 1984-2001.
• Sülün K. ve Girli A. (2016). İlköğretim genel eğitim sınıfı ile özel eğitim sınıfında öğrenim gören kaynaştırma öğrencilerinin sosyal becerilerinin incelenmesi, Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi (BAED), 7 (13), 1 – 24.
• Şahin, A. ve Gürler, B. (2018). Destek eğitim odasında ve kaynaştırma ortamlarında çalışan öğretmenlerin bireyselleştirilmiş eğitim programı hazırlama sürecinde yaşadıkları güçlüklerin belirlenmesi. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 29, 594-625.
• Şeker, B., S. (2019). Rehabilitasyon merkezlerinde çalışan meslek elemanlarının karşılaştıkları güçlükler ile tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişki. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Uşak Üniversitesi, Uşak, Türkiye.
• Tekgül, E. (2015). Özel eğitim sınıfı bulunan ortaokullardaki müzik öğretmenlerinin müzik öğretim programı ve uygulanışına ilişkin görüşleri (Ankara İli Örneği). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara, Türkiye.
• Tırpan, H. (2018). Özel eğitim sınıflarındaki otizm spektrum bozukluğu olan öğrencilerde istenmeyen davranışların incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi, Adana, Türkiye.
• Turan, M. (2018) Empati eğitim programının ilkokul dördüncü sınıf öğrencilerinin kaynaştırma öğrencilerine yönelik tutumlarına etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi, Bursa, Türkiye.
• TÜİK. (2015). Dünya Nüfus Günü, Sayı. 18617.
• Uzoğlu, M. ve Denizli, H. (2017). Fen bilimleri dersini alan kaynaştırma öğrencilerinin kaynaştırma uygulamaları sürecine ilişkin görüşleri, Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(3), 1271-1283.
• Vatansever, Ş. ve Gezen,M. (2019) Engelsiz yaşam özel eğitim ve rehabilitasyon merkezi çalışanlarının fiziksel aktivite düzeyi ve yaşam kalitesi arasındaki ilişkinin incelenmesi. Uluslararası Spor, Egzersiz & Antrenman Bilimi Dergisi, 5 (4), 251–259.
• Yavşan, E. (2019). Kaynaştırma eğitimi ve özel eğitim sınıfına devam eden zihin yetersizliği olan öğrencilerin ders çalışma becerilerinin incelenmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi, Konya, Türkiye.
• Yazıcıoğlu, T. (2019). İlköğretim Çalışmaları Bütünsel Açıdan Çocuk kitabını Destek Eğitim Odalarına İlişkin Okul Müdürlerinin Görüşleri. S. Olkun, M. E. Deniz, M. Toran, M. H. Sarı, H. Kamışlı (Editörler), İlköğretim Çalışmaları Bütünsel Açıdan Çocuk. (ss. 593-615). Ankara: Pegem Akademi.
• Yazıcıoğlu, T. (2020). Destek eğitim odalarında görev yapan öğretmenlerin destek eğitim odalarının işleyişine ilişkin görüşleri. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 21(2) 299-327.
• Yavuz, M. (2019). Özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinde çalışan öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeyleri ve yaşam doyumlarının incelenmesi. OPUS–Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 13(19), 527-556.
• Yıkmış, A. ve Özbey, Y., F. (2009). Otistik çocuğa sahip annelerin çocuklarının devam ettiği rehabilitasyon merkezlerinden beklentilerinin ve önerilerinin belirlenmesi, International Online Journal of Educational Sciences, 1 (1), 124-153.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınevi.
• Yılmaz, B. ve Karasu, N. (2018). Okul öncesi kaynaştırmada kalite: kapsam ve değerlendirme. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 19(1), 181-198.
• https://www.ankara.bel.tr/haberler/engelli-okullarinda-her-gun-5-bin-ogrenciye-yemek) adresinden 11.02.2019 tarihinde erişilmiştir.