LİDER-ÜYE ETKİLEŞİMİNİN OLUMLU VE OLUMSUZ SONUÇLARININ TESPİT EDİLMESİ: ÜNİVERSİTE ÇALIŞANLARI AÇISINDAN BİR İNCELEME

Yıl 2022, Cilt: 21 Sayı: 81, 328 - 346, 14.01.2022

Gülşah Gençer Çelik , Volkan Öngel

https://doi.org/10.17755/esosder.941237

Cited By: 1

Öz

Araştırmanın amacı, lider-üye etkileşiminin işten ayrılma niyetine etkisinde zorunlu vatandaşlık davranışının aracılık rolünün belirlenmesidir. Araştırma kapsamında üç farklı vakıf yükseköğretim kurumundaki akademik ve idari personellerden anket formları aracılığı ile veri toplanmıştır. Araştırma kapsamında 398 çalışandan veri elde edilmiştir. Verilerin analizinde SPSS 25 paket programı ve SPSS Process 2.16 makrosu kullanılmıştır. Verilerin analizinde faktör analizi, güvenilirlik analizi, tanımlayıcı istatistikler, korelasyon analizi, normal dağılım testleri ve aracılık analizi kullanılmıştır. Analizler sonucunda lider-üye etkileşiminin zorunlu vatandaşlık davranışını azalttığı, lider-üye etkileşiminin işte ayrılma niyetini azalttığı ve zorunlu vatandaşlık davranışının işten ayrılma niyetini arttırdığı sonucuna ulaşılmıştır. Diğer yandan lider-üye etkileşiminin işten ayrılma niyetine etkisinden zorunlu vatandaşlık davranışının kısmi aracılık rolünün bulunduğu sonucuna ulaşılmıştır. Araştırmanın değişkenleri arasındaki ikili ilişkilerin alanyazındaki önceki çalışmalar ile uyumlu iken, zorunlu vatandaşlık davranışının kısmi aracılık rolü alanyazından farklı bir sonuçtur. Söz konusu farklılık lider-üye etkileşiminin işten ayrılma niyetine etkisinde önemli olarak görülebilecek farklı bir faktörün olduğunu gösterme açısından önemlidir.

Anahtar Kelimeler

Lider-Üye Etkileşimi, Zorunlu Vatandaşlık Davranışı, İşten Ayrılma Niyeti, Üniversite Çalışanları

DETERMINING THE POSITIVE AND NEGATIVE RESULTS OF LEADER-MEMBER EXCHANGE: A REVIEW ON UNIVERSITY EMPLOYEES

Öz

Kaynakça

• Akın, Ö. ve Aksoy, M. (2020). Lider-üye etkileşiminin, işten ayrılma niyetine etkisinde örgütsel adalet ve iş tatmininin aracı rolü: Bir araştırma. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(2), 549-582. Doi: 10.18074/ckuiibfd.632900.
• Altuntaş, G., Akca, M. ve Dönmez Polat, D. (2020). Yöneticiye duyulan güven ile işten ayrılma niyeti arasındaki ilişkide lider – üye etkileşiminin rolü. Toros Üniversitesi İİSBF Sosyal Bilimler Dergisi, 7(12), 86-114.
• Aslan, Ş. ve Özata, M. (2009). Lider-üye etkileşiminin (LMX) yöneticiye duyulan güven düzeyine etkisi. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 9(17), 94-116.
• Aslan, Ş. ve Yağcı Özen, M. (2019). Örgütsel vatandaşlık davranışından zorunlu vatandaşlık davranışına. 2nd International Congress On New Horizons In Education And Social Sciences (ICES - 2019) Proceedings, June 18-19, İstanbul-Türkiye.
• Baş, T., Keskin, N. ve Mert, İ. S. (2010). Lider-üye etkileşimi (LÜE) modeli ve ölçme aracının Türkçe’de geçerlik ve güvenilirlik analizi. Ege Akademik Bakış, 10 (3), 1013-1039.
• Bauer, T. N., Erdoğan, B., Liden, R. C. ve Wayne, S. J. (2006). A longitudinal study of the moderating role of extraversion: Leader-member exchange, performance and turnover during new executive development. Journal of Applied Psychology, 91(2), 298-310.
• Bhatti, G. A., Islam,T., Mirza, H. H. ve Ali, F. H. (2015). The relationships between LMX, job satisfaction and turnover intention. Sci. Int.(Lahore), 27(2), 1523-1526.
• Bulgurcu Gürel, E. (2016). Lider-üye etkileşiminin çalışanların tutumları üzerindeki etkisi: Ampirik bir araştırma. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(43), 1736-1743.
• Caillier, J. G. (2016). Do Transformational Leaders Affect Turnover Intentions and Extra-Role Behaviors Through Mission Valence? American Review of Public Administration. 46(2), 226-242.
• Çankaya, M. (2020). Hastane çalışanlarındaki iş stresinin işten ayrılma niyeti üzerindeki etkisi, BMIJ, 8(1), 121-143, doi: http://dx.doi.org/10.15295/bmij.v8i1.1389
• Çekmecelioğlu, H. G. ve Ülker, F. (2014). Lider – üye etkileşimi ve çalışan tutumları üzerindeki etkisi: Eğitim sektöründe bir araştırma. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (28), 35 – 58.
• Dal, L. ve Çorbacıoğlu, S. (2014). Hizmetkâr liderlik davranışları ve lider-üye etkileşimi ilişkisi: Bir devlet üniversitesi üzerine araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19(4), 287-310.
• Demir, S. (2020). Devlet okullarında lider-üye etkileşimi ile yöneticiden duyulan memnuniyetin incelenmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(45), 71-84.
• Demirci, B. ve Seçilmiş, C. (2020). Restoran işletmelerinde rol stresi ve lider-üye etkileşiminin işten ayrılma niyetine etkisi. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 31(3), 228 – 238.
• Düger, Y. S. (2020). Lider-üye etkileşiminin çalışan sesliliği ve işten ayrılma niyeti üzerindeki etkisi: Psikolojik güçlendirmenin düzenleyici rolü. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 19(3), 1215-1236.
• Flickinger, M., Allscher, M. ve Fiedler, M. (2016). The mediating role of leader–member exchange: A study of job satisfaction and turnover intentions in temporary work. Human Resource Management Journal, 26(1), 46-62. DOI: 10.1111/1748-8583.12091.
• George, D., ve Mallery, M. (2010). SPSS for Windows step by step: A simple guide and reference. 17.0 update (10a Ed.), Pearson. https://wps.ablongman.com/wps/media/objects/385/394732/george4answers.pdf
• Gestner, C. R. ve Day, D. V. (1997). Meta analytic rewiew of leader-member exchange theory: Correlates and construct issues. Journal of Applied Psychology, 82(6), 827-844.
• Gürsoy, A. ve Köksal K. (2018). Psikolojik sözleşme ihlali algısının oluşmasında zorunlu vatandaşlık davranışının etkisi: Lider-üye etkileşiminin düzenleyici rolü. Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi, 53 (3) :1034-1043.
• Hair J. F. Jr., Anderson R. E., Tatham R. L., & Black W. C. (2014). Multivariate data analysis. Macmillan.
• Harmancı Seren, A. K. ve Ünaldı Baydın, N. (2017). Zorunlu vatandaşlık davranışı ölçeği”nin türkçede geçerlik ve güvenirlik çalışması: Hemşireler üzerinde bir araştırma. Sağlık ve Hemşirelik Yönetimi Dergisi, 2(4), 43-49.
• Harris, B. T., Li, N. ve Kirkman, B. L. (2014). Leader-member change (LMX) in context: How LMX differentiation and LMX relational separation attenuate LMX’s influence on OCB and turnover intention. The Leadership Quarterly 25, 314-328.
• Hayes, A. F. (2018). Introduction to mediation, moderation, and conditional process analysis: A regression-based perspective (2nd ed.). Guilford Publications.
• He, P., Peng, Z., Zhao, H. ve Estay, C. (2019). How and when compulsory citizenship behavior leads to employee silence: A moderated mediation model based on moral disengagement and supervisor–subordinate guanxi views. Journal of Business Ethics (2019) 155:259–274.
• Kerse, G., Koçak D. ve Yücel, İ. (2018). Örgütsel vatandaşlığın zorunlu olması iş tatminini etkiler mi? İş stresi bağlamında bir inceleme. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21(2), 547-560.
• Koçak, D. (2018). Kişi-örgüt uyumu, zorunlu örgütsel vatandaşlık davranışı ve lider-üye etkileşimi ilişkisi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22(3), 1487-1508.
• Kurtuluş, K. (2011). Araştırma yöntemleri. Türkmen Kitabevi.
• Liden, Robert C. ve Maslyn, John M. (1998). Multidimensionality of leader-member exchange: an empirical assessment through scale development, Journal of Management, 24 (1), 43-72.
• Mobley, W.H., Horner, S.O. ve Hollingsworth, A.T. (1978). An evaluation of precursors of hospital employee turnover. Journal of Applied Psychology, 63(4), 408-414.
• Nadi, M. A. ve Shojaee, M. (2019). Relationship between perception of bullying in the workplace, job self-alienation, organizational support with the ıntention to leave work and the role of mediator of forced citizenship behavior. Journal of Applied Sociology, 30(1), 31-36.
• Öngel, G. ve Gerni, G. M. (2021). Sağlık çalışanlarında iş-aile yaşamı çatışmasının örgütsel bağlılık, iş doyumu ve işten ayrılma niyetine etkisi, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 35(2), 667-695. https://doi.org/10.16951/atauniiibd.835754
• Örücü, E. ve Özafşarlıoğlu, S. (2013). Örgütsel adaletin çalışanların işten ayrılma niyetine etkisi: Güney Afrika Cumhuriyetinde bir uygulama. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 10(23), 335-358.
• Öztürk, M. ve Eryeşil, K. (2016). Lider-üye etkileşimi ve örgütsel destek algılarının çalışanların işten ayrılma niyeti üzerindeki etkisi. Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 19(2), 123-141.
• Özutku, H., Ağca, V. ve Cevrioğlu, E. (2008). Lider-üye etkileşim kuramı çerçevesinde, yönetici-ast etkileşimi ile örgütsel bağlılık boyutları ve iş performansı arasındaki ilişki: Ampirik bir inceleme. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 22(2), 193-210.
• Sürücü, L., Maslakçı, A. ve Şeşen, H. (2020). Zorunlu vatandaşlık davranışı ölçeğinin Türkçeye uyarlanması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Business and Economics Research Journal, 11(2), 571-579.
• Şahin, F. (2011). Lider-üye etkileşimi ile işten ayrılma niyeti arasındaki ilişki üzerinde cinsiyetin etkisi. Ege Akademik Bakış, 11(2), 277 – 288.
• Tabachnick, B. G., ve Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics (6th ed.). Pearson.
• Topcu, M.K., Beğenirbaş, M. ve Turgut, E. (2017). Örgütsel sinizm, zorunlu örgütsel vatandaşlık davranışları ve iş tatmininin bireysel iş performansına etkilerinin belirlenmesine yönelik imalat sanayide bir uygulama. Yönetim ve Ekonomi, 24(2), 505-522.
• Vigoda-Gadot, E. (2007). Redrawing the boundaries of OCB? An empirical examination of compulsory extra-rol behavior in the workplace. Journal of Business and Psychology, 21(3), 377-405.
• Wilhelm, C. C., Herd, A. M. ve Steiner, D. D. (1993). Attributional conflict between managers and subordinates: An investigation of leader-member exchange effects. Journal of Organizational Behavior, 14, 531-544.
• Yalçın, R. C. ve Beğenirbaş, M. (2020). Zorunlu örgütsel vatandaşlık davranışı kişilerarası çarpıklık tutumunu ve işten ayrılma niyetini etkiler mi? Eğitim sektöründe bir araştırma. İş ve İnsan Dergisi, 7(2), 229-240. doi: 10.18394/iid.706287.
• Yıldız, S. M. (2018). An empirical analysis of the leader–member exchange and employee turnover intentions mediated by mobbing: Evidence from sport organisations. Economic Research-Ekonomska Istraživanja, 31(1), 480-497.
• Yılmaz, S. ve Atakay, Ö. (2020). Lider - üye etkileşiminin örgütsel vatandaşlık davranışı üzerine etkisinde algılanan örgütsel desteğin aracılık rolü: Bir zincir perakende işletmesi üzerine araştırma. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 29(3), 1159-1175.