GEÇMİŞİN İZLERİNİN DİYARBAKIR KONAKLARINA YANSIMASI: CEMİL PAŞA KONAĞI ÖRNEĞİ

Yıl 2022, Cilt: 21 Sayı: 81, 184 - 205, 14.01.2022

Nursen Işık

https://doi.org/10.17755/esosder.983599

Öz

Geçmişten günümüze ulaşan yapılarda mekânlar, toplumun sosyo kültürel yaşam biçimine göre şekillenmiş ve zaman içinde değişimlerine göre yeniden düzenlenmiştir.
Yaşam tarzları, dini inançlar, aile birliğinin korunma isteği yapılardaki mekânların oluşumunda büyük rol oynamıştır. Ataerkil bir aile sistemine sahip toplumlarda, yaşam alanları ve mekânları ailenin büyüklüğüne uygun boyutlarda inşa edilmiş, tüm ailenin bir arada zaman geçirdiği sosyal alanlar yaratılmıştır.
Bu çalışmada, geleneksel konak ve evlerdeki harem-selamlık mekan ayrımları ve tanımlamaları ile yaşam ve kültürlerin mekanlara yansıması üzerine yönelik literatür çalışması yapılmıştır. Literatür çalışması sonrasında Cemil Paşa Konağı özelinde, “harem-selamlık mekânları” incelenerek, geçmişin izlerinin, mekânların oluşumuna etkisi ve yansıması araştırılmıştır. Konağın, mekân tanımlamaları ve mimari özellikleri anlatılarak mekân çözümlemeleri ile ilgili değerlendirmeler yapılmıştır.
Yapılan bu çalışma ile Cemil Paşa ailesine ait kişisel fotoğraf ve belgelerle harem- selamlık mekânlarının geçmişteki kullanımları irdelenmiştir. Kent müzesine dönüştürülen Cemil Paşa konağının günümüzdeki durumu, mekânların yeniden işlevlendirilmesi ile tespitler yapılarak, çalışma tamamlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Diyarbakır, Cemil Paşa Konağı, Harem-selamlık, Mekansal Çözümleme

REFLECTION OF THE TRACES OF THE PAST ON DİYARBAKIR MANSIONS: THE CASE OF CEMİLPASHA MANSION

Öz

Kaynakça

• Artıkoğlu, (2007). “Batılılaşmanın Osmanlı Aile Yaşamındaki İzleri”. 38. ICANES Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi, Ankara. s.47-58.
• Arseven. C. E (1928) “Türk Sanatı” Milli Eğitim Yayınevi. İstanbul
• Aydın, N. (2015). “Hadislerde Mesken Mahremiyetini Tehdit Eden Unsurlara Karşı Alınan Önlemler”. Ekev Akademi Dergisi, 19, 63, 287-314.
• Ayverdi, S. (2009). “İbrahim Bey Konağı” Semiha Ayverdi Külliyat, Kubbealtı Neşriyatı Yayıncılık. İstanbul
• Bilgili, A.S. (2004). “Osmanlı İran ve Azerbaycan’ı I: 16 ve 18. Yüzyıllar Sosyal Ekonomik Tarih”, Bozkır Yayınları. Erzurum.
• Bozdoğan, S. (2002). “Modernizm ve Ulusun İnşası: Erken Cumhuriyet Türkiye’sinde Mimari Kültür”. İstanbul. Metis Yayınları.
• Bozkurt, G., Çekiç, H. (2013). “Anadolu’da Geleneksel Konut ve Avluların Özellikleri ile Tarihsel Gelişiminin Safranbolu Evleri Örneğinde İrdelenmesi” Cilt 63, Sayı 1, 69 - 91, İstanbul Üniversitesi, Orman Fakültesi Dergisi.
• Düzgün, D.( 2019) “Geç Osmanlı ve Erken Cumhuriyet Romanlarında Yer Alan İstanbul Konaklarında “Harem ve Selamlık” Süleyman Demirel Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Isparta.
• Eldem, S.H. (1986). Türk Evi II: Osmanlı Dönemi, İstanbul: Türkiye Anıt Çevre Turizm Değerlerini Koruma Vakfı.
• Erginbaş, D. (1954).”Diyarbakır Evleri” (2002). “ İTÜ Mimarlık Fakültesi Yayınları. İstanbul.
• Faroqhi, S. (2005) “ Osmanlı Kültürü ve Gündelik Yaşam-Ortaçağdan Yirminci Yüzyıla” Tarih Vakfı Yurt Yayınları. 48.
• Halifeoğlu, F.M. (2010). “Cemil Paşa Konağı Restorasyon projesi Danışmanı”, Kişisel arşivi.
• Halifeoğlu, F.M. (2014) Cemil Paşa Konağı Restorasyon projesi Danışmanı, Kişisel arşivi.
• Halifeoğlu, F.M.( 2016). “Diyarbakır Cemil Paşa Konağı Restorasyon Çalışması” Kârgir Yapılarda Koruma ve Onarım (KUDEB ) Semineri Kitabı (8). 42-53 İstanbul Büyükşehir Belediyesi, Yayınları.
• Hasol, D. (2012), Ansiklopedik Mimarlık Sözlüğü. “Konak”. İstanbul: Yapı Endüstri Merkezi Yayınları. s.522.
• İpşirli, M. (1997) “Osmanlı Devleti’nde Harem.” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi 16. cilt
• Taşçı, H.(2016). “Düşünceden” Şehir ve Düşünce dergisi, Aktüel, Hakemli dergi sayı 8 ISSN:2147-849X
• Kasaba, R. (2014). “Eski ile Yeni Arasında Kemalizm ve Modernizm”, Türkiye’de Modernleşme ve Ulusal Kimlik, (Ed. Sibel Bozdoğan ve Reşat Kasaba), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
• Köse, A., 2005. Türkiye’de Geleneksel Kırsal Konut Planlarında Göçebe Türk Kültürü İzleri üniversitesi. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (7), 2, 181. Afyonkarahisar.
• Küçükerman, Ö., (1991). “Kendi Mekânının Arayışı İçinde Türk Evi”. Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu, İstanbul. 51-80.
• Mgunt, D. (1950) “Amida Yankıları”, (1), New York.
• Orman, İ. (2014). İslâm Ansiklopedisi. Konak. (26), 159-161.Türkiye Diyanet Vakfı. Ankara.
• Ortaylı, İ., (2006), “Osmanlı Toplumunda Aile”, Pan Yayınları., İstanbul.
• Pıerce, L., P.(1998) “Harem-i Hümayun, Osmanlı İmparatorluğundaki Hükümranlık ve Kadınlar”, çev. Ayşe Berktay, Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Şehsuvaroğlu, H.Y, (1951) “Y. Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi, İstanbul Şehir Üniversitesi, Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu,.https://core.ac.uk/reader/38305935).
• Ülger, (2008). “19. Yüzyıl Osmanlı Fikir Hayatında Konakların Yeri” Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergısı13:1, 88.197-206.
• URL 1 https://www.biyografya.com/biyografi/3598
• URL 2 earth.google.com/web/search/cemil+paşa+konağı/@37.90964182,40.23796424,662.95387213a
• URL 3 Ongunlu, A.C “Anadolu’nun inanç ve ritüelleri” https://www.milliyet.com.tr/yazarlar/ali-canip-olgunlu/anadolu-nun-inanc-ve-rituelleri-2541421 Erişim Tarihi: 10.08.2021
• URL 4. https://www.facebook.com/CahideSultann/posts/2184147984963760/
• URL 5. https://bisorubicevap.com/genel-kultur/ne-dolaplar-ceviriyorsunuz-sozu-nereden-gelmektedir
• URL 6. https://diyarbakirhafizasi.org/gelinle-damat-olmanin-kadim-hikâyesi
• URL 7. http://www.haberyirmibir.com/genel/tarihi-cemilpasa-konaginda-resim-sergisi-h16260.html ( Erişim Tarihi 14.08.2021)
• URL 8.https://www.tarihikentlerbirligi.org/tarihi-kentler-birligi-diyarbakir-icin-bir-araya-geldi/ ( Erişim Tarihi 09.08.2021)