İLKÖĞRETİM OKULLARINDA GÖREV YAPAN ÖĞRETMENLERİN ÖĞRETMEN ÖZERKLİĞİ ALGILARININ ÇEŞİTLİ DEĞİŞKENLER AÇISINDAN İNCELENMESİ

Yıl 2022, Cilt 21, Sayı 82, 628 - 644, 02.04.2022

Bayram BOZKURT Mevlüt KARA

https://doi.org/10.17755/esosder.1024522

Öz

Bu çalışmanın amacı, ilköğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin öğretmen özerkliğine ilişkin algılarının çeşitli değişkenler açısından incelemesidir. Bu amaç doğrultusunda, nicel araştırma yöntemlerinden genel tarama modeli tercih edilmiştir. Araştırmanın örneklemi basit seçkisiz örnekleme ile belirlenen ve Gaziantep ilinin Nizip ilçesinde görev yapan 614 öğretmenden oluşmaktadır. Araştırmanın verileri araştırmacılar tarafından hazırlanan kişisel bilgiler formu ile Çolak ve Altınkurt (2017) tarafından geliştirilen “Öğretmen Özerkliği Ölçeği“ kullanılarak toplanmıştır. Araştırmada öğretmenlerin özerklik algı düzeylerini belirlemek için aritmetik ortalama, standart sapma gibi istatistiksel analizler ile birlikte gruplar arasındaki farklılaşmayı belirlemek için t-testi, tek yönlü varyans (ANOVA) gibi istatistiksel analizler kullanılmıştır. Araştırma sonucunda öğretmenlerin yüksek düzeyde özerklik algısına sahip oldukları ve kıdem, eğitim durumu, okul kademesi, yaş ve branşa göre anlamlı farklılaşmalar olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Bu sonuçlara göre öğretmenlerin özerklik algılarının kişisel özelliklere göre değişebileceği ve öğretmen özerkliği bağlamında belirlenecek politikalarda bu durumun göz önünde bulundurulması önerilebilir.

Anahtar Kelimeler

özerklik, öğretmen özerkliği, tarama modeli, ilköğretim okulları

THE EXAMINATION OF TEACHER AUTONOMY PERCEPTIONS IN BASIC EDUCATION IN TERMS OF CERTAIN VARIABLES

Öz

Kaynakça

• Adamson, L. (2012). Exploring principal autonomy in charter, private and public school. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). California State University, California.
• Akyüz, Y. (2015). Türk Eğitim Tarihi. Ankara: Pegem Akedemi.
• Ayral, M., Özdemir, N., Türedi, A., Yılmaz-Fındık, L., Büyükgöze, H., Demirezen, S., Özarslan, H. ve Tahirbegi, Y. (2014). Öğretmen özerkliği ile öğrenci başarısı arasındaki ilişki: PISA örneği. Journal of Educational Sciences Research, 4(1), 207-218. http://dx.doi.org/10.12973/jesr.2014.4os12a
• Bayraktar, E. (2019). Öğretmenlerin özerklik algıları ile örgütsel bağlılık algıları arasındaki ilişki (Yayımlanmamış Doktora Tezi). İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi, İstanbul.
• Benson, P. (2006). Autonomy in language teaching and learning. Language Teaching, 40, 21-40. https://doi.org/10.1017/S0261444806003958
• Biesta, G. (2009). Values and ideals in teachers’ professional judgement. In S. Gerwirtz, P. Mahony, I. Hextall ve A. Crib (Eds.), In Changing teacher professionalism; international trends, challenges and ways forward (pp. 184-193). London: Routledge.
• Bogler, R. (2001). The influence of leadership style on teacher job satisfaction. Educational Administration Quarterly, 37(5), 662-683. https://doi.org/10.1177/00131610121969460
• Bryman, A. (2012). Social research methods (4th ed.). Oxford University, Oxford.
• Bustingorry, S. O. (2008). Towards teachers’ professional autonomy through action research. Educational Action Research. 16(3). 407-420. https://doi.org/10.1080/0965 07908 0226 0398
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2012). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Yayınları.
• Cohen J. (1988). The analysis of variance. ın statistical power analysis for the behavioral sciences (2nd ed.). New York: Lawrence Erlbaum Associates.
• Çelik, S. (2016). Resmi liselerde dağıtılmış liderlik ve öğretmen özerkliği ilişkisinin öğretmen görüşlerine göre incelenmesi: Hatay İli Örneği (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Çolak, İ. ve Altınkurt, Y. (2017). Okul iklimi ile öğretmenlerin özerklik davranışları arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 23(1), 33-71. https://doi.org/10.14527/kuey.2017.002
• Çolak, İ., Altınkurt, Y., ve Yılmaz, K. (2017). Öğretmenlerin özerklik davranışları ile iş doyumları arasındaki ilişki. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 9(2), 189-208.
• Ertürk, R. (2020, Nisan). Öğretmen özerkliği: Kavramsal bir inceleme. Uluslararası Pegem Eğitim Kongresi (IPCEDU) içinde (ss.452-464). Diyarbakır.
• Eurydice (2008). Avrupa'daki öğretmenlerin sorumluluk ve özerklik düzeyleri. Puclication Office of the European.
• Gargallo, M. A. S. (2013). Autonomy and pluralism in the education system: A case study of Spanish public schools in the international context. Journal of School Choice: International Research and Reform, 7(1), 61-87. https://doi.org/10.1080/155821 59.2013.75 9843
• Garvin, N. M. (2007). Teacher autonomy: distinguishing perceptions by school cultural characteristics (Yayımlanmamış Doktora Tezi). University of Pennsylvania, Pennsylvania.
• Gay, F. J., Mills, G.E., ve Ariasian, P. (2012). Educational research competencies for analysis and applications (10th ed.). Boston: Pearson.
• Howard, S. ve Johnson, B. (2004). Resilient teachers: Resisting stress and burnout. Social Psychology of Education, 7(4), 399-420.
• Hu, L., ve Bentler, P. M. (1999). Cut off criteria for fit indexes in covariance structure analysis: Conventional criteria versus new alternatives. Structural Equation Modelling: A Multidisciplinary Journal, 6(1), 1-55. https://doi.org/10.1080/10705519909540118
• Ingersol, R.M. (2007). Short on Power Long on Responsibility. Educational Leadership, 65(1), 20-25.
• Karabacak, M. S. (2014). Ankara ili genel liselerinde görev yapan öğretmenlerin özerklik algıları ile özyeterlik algıları arasındaki ilişki (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Karasar, N. (2015). Bilimsel araştırma yöntemi: kavramlar, ilkeler, teknikler. Ankara: Nobel Yayınları.
• Karatay, M., Günbey, M., ve Taş, M. (2020). Öğretmen profesyonelliği ile özerklik arasındaki ilişki. Munzur Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(2), 173-195.
• Kılınç, A. Ç., Bozkurt, E., ve İlhan, H. (2018). Öğretmen özerkliğine ilişkin öğretmen görüşlerinin incelenmesi. Eğitim ve İnsani Bilimler Dergisi: Teori ve Uygulama, 9(18), 77-98.
• Kline, R. B. (2011). Principles and practice of structural equation modeling. London: Guilford.
• Kürkçü, M. (2019). Sınıf öğretmenlerinin öğretmen özerkliği davranışları akademik iyimserlik düzeyleri ve öğretmen liderliği algıları arasındaki ilişki (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Amasya Üniversitesi, Amasya.
• Lai-ngok, J. W. (2004). School autonomy in China: A comparison between government and private schools within the context of decentralization. International Studies of Educational Administration, 32 (3), 54-73.
• MEB, (1973). Milli Eğitim Temel Kanunu. http://www.mevzuat.gov.tr/ MevzuatMetin/1.5.1739.pdf
• Murphy, K.R., Myors, B., ve Wolach A. (2014). Statistical power analysis: A simple and general model for traditional and modern hypothesis tests. London: Routledge .
• OECD (2016). Teacher professionalism. OECD Library. https://www.oecd-ilibrary.org/education/teacher-professionalism_5jm3xgskpc40-en
• Özaslan, G. (2015).Öğretmenlerin sahip oldukları mesleki özerklik düzeyine ilişkin algılar. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 3(2), 25-39. https://doi.org/10.14689/issn.2148-2624.1.3c2s2m
• Özdemir, N., ve Turan, S. (2018). Okul müdürlerinin manipülatif davranışları ile öğretmenlerin özerklik algıları ve bağlılık düzeyleri arasındaki ilişkiler. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(2), 1707-1726. https://doi.org/10.29299/kefad.2018.19.02.018
• Öztürk, İ. H. (2011). Öğretmen özerkliği üzerine kuramsal bir inceleme. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 10(35), 82-99.
• Öztürk, İ. H. (2012). Öğretimin planlanmasında öğretmenin rolü ve özerkliği: Ortaöğretim tarih öğretmenlerinin yıllık plan hazırlama ve uygulama örneği. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(1), 271-299.
• Özyılmaz, Ö. (2017). Türk milli eğitim sisteminin sorunları ve çözüm arayışları (9. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Pearson, L. C., ve Moomaw W. (2005). The relationship between teacher autonomy and stress, work satisfaction, empowerment and professionalism. Educational Research Quarterly, 28(1), 37-53.
• Ramos, R. C. (2006). Considerations on the role of teacher autonomy. Colombian Applied Linguistics Journal, 8, 183-202. https://doi.org/10.14483/22487085.10510
• Rosnow, R. L. ve Rosenthal, R. (1989). Statistical procedures and the justification of knowledge in psychological science. American Psychologist, 44(10), 1276 – 1284.
• Seçer, İ. (2015). SPSS ve LISREL ile pratik veri analizi, analiz ve raporlaştırma. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Strong, L. E. (2012). A psychometric study of the teacher work-autonomy scale with a sample of US teachers. Lehigh University.
• Summak, M. S., ve Roşan, Ş. (2006). Okul temelli yönetiminin ilköğretim okullarında uygulanabilirliğine ilişkin öğretmen ve yönetici tutumlarının incelenmesi (Gaziantep Örneği). Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(2), 317-334.
• Sparks, D. (2012). The relationship between teacher perceptions of autonomy in the classroom and standards based accountability reform (Yayımlanmamış Doktora Tezi). The University of Maryland, Maryland.
• Şentürken, C., ve Aytunga, O. (2018). Ortaöğretim öğretmenlerinin özerklik davranışları ile iş doyumları arasındaki ilişki. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 15(25), 3260-3283. https://doi.org/10.26466/opus.650115
• Taşkaya, S. M. (2012). Nitelikli bir öğretmende bulunması gereken özelliklerin öğretmen adaylarının görüşlerine göre incelenmesi. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(33), 283-298.
• TDK (Türk Dil Kurumu) (2021). Genel Açıklamalı Sözlük. Ankara: TDK Yayınları.
• Uğurlu, Z., ve Qahramanova, K. (2016). Türkiye ve Azerbaycan eğitim sistemlerinde öğretmen özerkliğine ilişkin okul yöneticileri ve öğretmen görüşleri. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(2), 637-658.
• Üzüm, P. (2014). Sınıf öğretmenlerinin öğretmen özerkliğine ilişkin farkındalık düzeylerinin yapısal ve bireysel boyutları açısından değerlendirilmesi: İzmir İli Örneği (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Onsekiz Mart Üniversitesi, Çanakkale.
• Üzüm, P., ve Karslı, M. D. (2013). Sınıf öğretmenlerinin öğretmen özerkliğine ilişkin farkındalık düzeyleri (İzmir ili örneği). İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(3), 79-94.
• Yazıcı, A.Ş., ve Akyol, B. (2017). Okul müdürünün liderlik davranışları ile öğretmen özerkliği arasındaki ilişki. Uluslararası Eğitim Bilimleri Dergisi, 4(10), 189-208.
• Yorulmaz, Y. İ., Çolak, İ., ve Sağlam, A. Ç. (2018). Öğretmenlerin yapısal ve psikolojik güçlendirilmeleri ile özerklik davranışları arasındaki ilişki. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 8(2), 97-112.