THE RELATIONSHIP BETWEEN PARENTAL SELF-EFFICACY AND ATTITUDES OF MOTHERS WITH PRESCHOOL CHILDREN

Yıl 2022, Cilt 21, Sayı 82, 495 - 510, 02.04.2022

Bilge DEMİRDÖVEN Arzu ÖZYÜREK

https://doi.org/10.17755/esosder.953653

Öz

OKUL ÖNCESİ ÇOCUĞU OLAN ANNELERİN EBEVEYNLİK ÖZ YETERLİKLERİ VE TUTUMLARI ARASINDAKİ İLİŞKİ

Öz

Bu araştırmanın amacı okul öncesi çocuğa sahip annelerin çocuk yetiştirme tutumları ile öz yeterlik algıları arasındaki ilişkiyi incelemektir. Araştırmada ilişkisel tarama yöntemi kullanılmıştır. Araştırmaya uygun örnekleme yöntemiyle çevrimiçi olarak ulaşılabilen 236 anne katılmıştır. Veri toplamada kişisel bilgi formu, Yenilenmiş Berkeley Ebeveyn Öz Yeterlik Ölçeği (YBEÖYÖ) ve Anne-Baba Tutum Ölçeği (ABTÖ) A Formu kullanılmıştır. Verilerin analizinde betimsel istatistikler, tek yönlü varyans analizi (ANOVA), Mann Whitney-U testi, Kruskall Wallis H testi ve Spearman Brown Korelasyon katsayısı kullanılmıştır. Araştırmanın sonucunda YBEÖYÖ ebeveynliğe özgü stratejiler ve çocuğa kazandırılabilecekler alt boyut puanları ile ABTÖ Demokratik Tutum alt boyut puanları arasında pozitif yönlü orta düzeyde, Baskıcı ve Otoriter Tutum alt boyut puanları arasında negatif yönlü düşük düzeyde bir ilişki olduğu belirlenmiştir. Çocuğun cinsiyeti ile ABTÖ puanları arasında anlamlı bir fark bulunmazken çocuğun okula devam süresi ile ABTÖ Demokratik Tutum alt boyut puanları, çocuğun doğum sırası, annenin öğrenim durumu ile ABTÖ Demokratik Tutum ve Baskıcı-Otoriter Tutum alt boyut puanları arasındaki fark anlamlı bulunmuştur. Annenin yaşı ile ABTÖ Aşırı Hoşgörülü Tutum alt boyut puanları arasındaki fark, annenin mesleği ile ABTÖ Demokratik Tutum, Baskıcı-Otoriter Tutum ve Aşırı Hoşgörülü Tutum arasındaki fark anlamlı bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

okul öncesi çocuklar, ebeveyn tutumu, ebeveyn öz yeterliği

Kaynakça

• Aksoy, V. ve Diken, İ. (2009). Annelerin ebeveynlik öz yeterlik algıları ile gelişimi risk altında olan bebeklerin gelişimleri arasındaki ilişkiyi inceleyen araştırmalara bir bakış. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 10(1) 59-68.
• Alabay, E. (2017). Okul öncesi dönem çocuğu olan ebeveynlerin ebeveynlik tutumlarının incelenmesi. Erken Çocukluk Çalışmaları Dergisi, 1(2), 156-174.
• Arabacı, N. ve Ömeroğlu, E. (2013). 48-72 aylık çocuğa sahip anne-babaların çocukları ile iletişimlerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 30(1), 41-53.
• Ardelt, M. ve Eccles, J. S. (2001). Effects of mothers parental efficacy beliefs and promotive parenting strategies on inner- city youth. Journal of Family Issues, 22, 944-972.
• Arslanoğlu, İ. (2013). Sağlıklı İnsan İlişkileri ve Etkili İletişim. Ankara: Pegem.
• Atabey, D. (2017). Anasınıfına devam eden çocukların annelerinin anne tutumlarının incelenmesi (Çorum İli Örneği), Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(1), 145-168.
• Aydoğdu, F. ve Dilekmen M. (2016). Ebeveyn tutumlarının çeşitli değişkenler açısından değerlendirilmesi. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(2), 570-585.
• Bağartarhan, T. ve Nazlı, S. (2013). Ebeveyn eğitim programının annelerin ebeveynlik öz yeterliklerine etkisi. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 7(31), 67-88.
• Balcı, A. (2015). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntem Teknik ve İlkeler (11.Baskı). Ankara: Pegem.
• Baumrind, D. (1967). Child care practices anceteding three patterns of preeschool behavior, Genetic Psychology Monographs, 75(1),43-88.
• Baumrind, D. (1971). Harmonious parents and their preschool children, Developmental Pscyhology, 4(1), 99-102.
• Büyüktaşkapu, S. (2012). Annelerin öz yeterlik algıları ile 1-3 Yaş arasındaki çocuklarının gelişimleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Amasya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(1), 18-30.
• Canatan, K., Konbak, E., Aslan, T., Özdemir, M. ve Yılmaz, Ö.M. (2020). Geleneksel ve modern ailelerde çocuk yetiştirme tutumları. Çekmece İZÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 8(16), 151-165.
• Celada, T. C. (2010). Parenting styles as related to parental self-efficacy and years living in the united states among latino immigrant mothers. Alliant International University, Los Angeles, California.
• Cohen, L., Manion, L. ve Morrison, K. (2007). Research Methods in Education (6.Baskı). London: Routledge.
• Coleman, P. K. ve Karraker, K. H. (2000). Parenting self-efficacy among mothers of school- age children: conceptualizition, measurement and correlates. Family Relations, 49(1), 13-24.
• Coleman, P. K. ve Karraker, K.H. (2003). Maternal Self-efficacy beliefs, competence in parenting and toodlers behaviour and developmental status. Infant Mental Health Journal, 24(2), 126-148.
• Coşkun, Y. ve Baş, A. (2015). Okul öncesi eğitime devam eden çocukların anne babalarının çocuk yetiştirmeye yönelik görüşlerinin karşılaştırılması. Kahramanmaraş Sütçü İmama Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12(2), 195-210.
• Döker, T. (2020). Dört- altı yaş çocukların sosyal ve oyun davranışları ile ebeveyn tutumları arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). İnönü Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Malatya.
• Durak, İ. (2021). Psikolojik sağlamlık ile yaşam doyumu arasındaki ilişkide öz yeterliğin aracı etkisi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 20(78), 1175-1190.
• Elibol, F., Mağden, D. ve Alpar, R. (2007). Anne-babalık becerilerinde öz yeterlik ölçeğinin (1-3 yaş) geçerlik ve güvenirliği. Toplum Hekimleri Bülteni, 26(3), 25-31.
• Güler Yıldız, T., Şahin, F., Haktanır, G. ve Holloway, S. (2021). Turkish adaptation of the berkeley parenting self-efficacy scale revised (BPSE-R). Journal of Education and Future, 19, 13-23.
• Holloway, S. D., Suzuki, S., Kim, S., Nagase, A., Wang, Q., Campell, E. M., Golshirazi, M., Iwatate, K. ve Nishizaka, S. (2019). Development and cross-national validation of a revised version of the Berkeley Parenting Self-efficacy Scale. Early Childhood Research Quarterly, 47(1), 309-320.
• Karasar, N. (2013). Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Nobel.
• Kaya, A., Bozaslan, H. ve Genç, G. (2012). Üniversite öğrencilerinin anne-baba tutumlarının problem çözme becerilerine, sosyal kaygı düzeylerine ve akademik başarılarına etkisi. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 18, 208-225.
• Koç Başaran, Y. (2017). Sosyal bilimlerde örnekleme yöntemi. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(47), 480-495.
• Koçak, V., Altuntuğ, K. ve Ege, E. (2021). Annelerin öz yeterlikleri ve doğum sonu güvenlik hislerinin değerlendirilmesi. Ebelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 4(1), 34-44.
• Kotil, Ç. (2010). Okul öncesi eğitim kurumuna yeni başlayan 5 yaş çocukların sosyal-duygusal uyum düzeylerine annenin ebeveyn öz yeterlik algısı ile okul beklentilerine uyum düzeylerinin incelenmesi (Doktora Tezi). Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Kurttekin, M. (2018). 2-4 yaş grubunda çocukları olan ailelerin aile hayatı ve çocuk yetiştirme tutumu (Yüksek Lisans Tezi), Çağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Mersin.
• Mash, E. J., Johnston, C. ve Kovitz, K. (1983). A comparison of the mother-child ınteractions of physically abused and non-abused children during play and task situations. Journal of Clinical Child Psychology, 12(3), 337-346.
• Mathieu, S. L., Conlon, E. G., Sular, A. M. ve Farrel, L. J. (2020). Perceived parental rearing in pediatric obssesive compulsive disorder: Examining the factor Structure of the EMBU child and parent versions and associations with OCD symptos. Child Psychiarty Hum. Dev., 51(6), 956-968.
• Murdock, K. W. (2012). Affect, self-efficacy and parenting behavıour (Master’s thesis) Availeble from ProQuest Dissertations and Theses databese. (UMI No. 1513442).
• Nebioğulları, B. (2019). Çalışan/çalışmayan annelerin ebeveynlik öz yeterlik algıları ile 11-13 yaş çocuklarının algıladığı anne tutumu ve benlik saygısı arasındaki ilişki (Yüksek Lisans Tezi). Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Ogelman, H. G. ve Çiftçi Topaloğlu, Z. (2015). 4-5 yaş çocuklarının sosyal yetkinlik, saldırganlık, kaygı düzeyleri ile anne-babalarının ebeveyn öz yeterliği algısı arasındaki ilişkinin incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(1), 241-271.
• Özgüven, İ. (2010). Ailede İletişim ve Yaşam (1.Basım). Ankara: Pdrem.
• Öztürk, C. ve Şanlı, D. (2012). Annelerin çocuk yetiştirme tutumlarını etkileyen etmenlerin incelenmesi. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 32, 32-48.
• Özyürek, A. ve Tezel Şahin, F. (2005). 5-6 yaş grubunda çocuğu olan ebeveynlerin tutumlarının incelenmesi. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25(2), 19-34.
• Özyürek, A. ve Tezel Şahin, F. (2008). 5-6 yaş çocuğu olan ailelerin demografik özelliklerinin çocuk yetiştirme tutumlarına etkisinin incelenmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(3), 395-414.
• Özyürek, A.ve Tezel Şahin, F. (2012). Altı yaşında çocuğa sahip annelerin çocukları ile ilişkilerinin incelenmesi. IIB Internatıonal Refeereed Academic Social Sciences Journal, 3(5), 72-86.
• Özyürek, A. (2017). Okul öncesi çocuğa sahip anne-babalara yönelik ‘Çocuk Yetiştirmeye İlişkin Anne Baba Görüşleri Ölçeği ve Anne Baba Tutum Ölçeği Geliştirme Çalışması. Uluslararası Erken Çocukluk Eğitimi Çalışmaları Dergisi, 2(1), 26-38.
• Raffertya, Y. ve Griffin, K. W. (2010). Parenting behaviours among low-income mothers of preschool age children in the USA: implications for parenting programmes. International Journal of Early Years Education, 18(2), 143-157.
• Sanders, M. R. ve Woolley, M. L. (2005). The relationship between maternal self-efficacy and parenting practices: Implications for parent training. Child Care Health Development, 31(1), 65-73.
• Santrock, J. W. (2012). Yaşam Boyu Gelişim Psikolojisi, Ankara: Nobel.
• Tatlı, S., Selimoğlu, H., ve Bademci, D. (2012). Çocukları okul öncesi eğitime devam eden annelerin aile hayatı ve çocuk yetiştirme tutumlarının incelenmesi. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(3), 101-114.
• Taylor, S. (2006). An investigation of the relationship between black single mother’s myth/stereotype acceptance, parental self-efficacy and childrearing practices. (Doctoral Dissertation). Availablefrom ProQuest Dissertations and These databese. (UMI No: 3221281).
• Uçan, Z. (2019). İlkokul öğrencilerinin ebeveyn tutumları ile sosyal beceri düzeyi arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Uyanık Balat, G. (2007). İlköğretime başlayan çocukların anne babalarının çocuk yetiştirme tutumlarının okul öncesi eğitimden yararlanma düzeylerine göre incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 32(143), 90-99.
• Uygun, N. ve Kozikoğlu, İ. (2020). Çocukları okul öncesi kurumlarına devam eden ebeveynlerin tutumlarının incelenmesi. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(3), 1495-1507.
• Uykan, E. (2019). Ebeveyn tutumları ile çocukların öz düzenlemeleri arasındaki ilişki incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Aydın Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• VanDerBerg, M. P. (2012). Proctive factors for teen mothers: Relations among social support, psychological resources and child rearing-practices. (Master’s thesis). Coloroda State University.
• Von Der Lippe, A. (1999). The impact of maternal schooling and occupation on child-rearing attitudes and behaviours in low income neighbourhoods in cario, egypt. International Journal of Behavioral Development, 23(3), 703-729.
• Yavuzer, H. (2008). Çocuk Psikolojisi. İstanbul: Remzi.
• Yavuzer, H. (2017). Ana-Baba ve Çocuk (27.basım). İstanbul: Remzi.
• Yıldız Çiçekler, C., Girgin Büyükbayraktar, Ç., Konuk Er, R. ve Alakoç Pirpir, D. (2014). 1-3 yaş arasında çocuğu bulunan annelerin öz yeterlikleri ile mükemmeliyetçilikleri arasındaki ilişkinin İncelenmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(26), 109-124.
• Yılmaz, G. (2018). Annelerin öz yeterlik algısı ile çocuklarının algıladıkları anne tutumu arasındaki ilişkiler (Yüksek Lisans Tezi), Nişantaşı Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Zarra Nezhad, M., Aunola, K., Kiuru, N., Mullola, S. ve Mozami Goodarzi, A. (2015). Parenting styles and childrens emotional development during the first grade: the moderating role of child temperament. Journal of Psychology & Psychotherapy, 5(5), 1-12.