DOĞRUDAN YABANCI YATIRIMLARIN SOSYO-EKONOMİK BELİRLEYİCİLERİ: YÜKSELEN PİYASA EKONOMİLERİNDEN AMPİRİK KANITLAR

Yıl 2022, Cilt: 21 Sayı: 83, 1080 - 1097, 01.07.2022

Mustafa Naımoglu , Sefa Özbek

https://doi.org/10.17755/esosder.876426

Cited By: 1

Öz

Yükselen piyasa ekonomileri, son dönemde dünya ticaretinde aldıkları paydaki artış, yüksek büyüme hızları, artan nüfusu ve potansiyelleri açısından dünyada ekonomik ve sosyal olarak ağırlığının artması beklenen ülke grubunu temsil etmektedir. Söz konusu ülkelerde mevcut potansiyelin ortaya çıkması adına “teknoloji” önemli görülmektedir. Ancak yükselen piyasa ekonomileri teknoloji konusunda gelişmiş ülkelerin gerisinde kalmış ve potansiyellerini açığa çıkaramamıştır. Doğrudan Yabancı Yatırımlar (DYY) ise başta teknoloji olmak üzere hem ekonomik hem de sosyal anlamda birçok gelişmeyi bereberinde getiren önemli bir yatırım türüdür. DYY, giriş yaptığı ülkeye sermaye ve teknoloji transferi sağlamaktadır. Bu teknoloji transferinin yayılım etkisiyle diğer sektörlere de aktarılarak hem ekonomik hem de sosyal anlamda gelişmeyi sağlayacağı öne sürülmektedir. Dolayısıyla DYY’yi belirleyen ekonomik ve sosyal faktörlerin belirlenmesi önemli hale gelmektedir. Bu çalışmada 1996-2019 dönemi seçilmiş 22 yükselen piyasa ekonomisine ait veriler kullanılarak DYY’nin belirleyicileri kısa ve uzun dönemde araştırılmaktadır. Panel ARDL yöntemi kullanılarak elde edilen sonuçlara göre yolsuzluğun kontrolü, dışa açıklık oranı, toplam işgücü, gayri safi sabit sermaye ve hukukun üstünlüğü değişkenlerinde yaşanan artışlar DYY’yi olumlu etkilerken politik risklerin artması ise DYY girişlerini olumsuz yönde etkilemektedir.

Anahtar Kelimeler

Doğrudan Yabancı Yatırım, Teknoloji, Yolsuzluk, Hukuk, Panel Veri Analizi

THE SOCIO-ECONOMIC DETERMINANTS OF FOREIGN DIRECT INVESTMENT: EMPIRICAL EVIDENCE FROM EMERGING MARKET ECONOMIES

Öz

Emerging market economies represent a group of countries whose economic and social weight is expected to increase in the world in terms of the increase in their share of World Trade, high growth rates, increasing population and potential in the recent period. “Technology” is considered important for the emergence of existing potential in these countries. But emerging market economies have lagged behind developed countries in technology and failed to unlock their potential. Foreign Direct Investment (FDI), on the other hand, is an important type of investment that brings many developments in both economic and social terms, especially in technology. FDI provides capital and technology transfer to the country of entry. It is assumed that this transfer of technology will be transferred to other sectors as a result of the spread, which will lead to both economic and social development. Therefore, it becomes important to determine the economic and social factors that determine FDI. In this study, the determinants of FDI are investigated in the short and long term using data from 22 emerging market economies selected for the period 1996-2019. According to the results obtained using the panel ARDL method, increases in corruption control, external openness rate, total labor force, gross fixed capital and rule of law variables have a positive impact on FDI, while increases in political risks negatively affect FDI inflows.

Anahtar Kelimeler

Foreign Direct Investment, Technology, Corruption, Law, Panel Data Analysis

Kaynakça

• Alp, A. (2000). “Finansın Uluslararasılaşması Finansal Krizler, Çözüm Önerileri Ve Türkiye Açısından Bir Değerlendirme”, (1.Baskı). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Amal. M., Thiago T. B. and Raboch H. (2010). “Determinants Of Foreign Direct Investment In Latin America”, Journal Globalization. Competitiveness and Governability, 4(3), 16-133.
• Artan, S. ve Hayaloğlu, P. (2015). “Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımlarının Kurumsal Belirleyicileri: OECD Ülkeleri Örneği”, Ege Akademik Bakış, 15(4), 551-564.
• Bayir, M. (2020). “Geçiş Ekonomilerine Yönelik Doğrudan Yabancı Yatırımın Belirleyicileri”, Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(2), 858-871.
• Belke, M. ve Özturgut, R. (2020). “Doğrudan Yabancı Yatırımların Ülkeye Özgu Belirleyicileri: Yükselen Piyasa Ekonomileri İcin Panel Veri Analizi”, Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi,12(22), 12-26.
• Bildirici, M. E. ve Kayıkçı, F. (2013). “Effects of Oil Production on Economic Growth in Eurasian countries: Panel ARDL Approach”, Energy, 49, 156-161.
• Chakrabarti, A. (2001). “The Determinants Of Foreign Direct Investments: Sensitivity Analyses Of Cross‐Country Regressions”, Kyklos, 54(1), 89-114.
• Demircan, H. (2003). “Dünyada Ve Türkiye’de Yabancı Sermaye Yatırımları Ve Stratejileri, Araştırma Ve İnceleme Dizisi”, T.C. Başbakanlık Hazine Müsteşarlığı Ekonomik Araştırmalar Genel Müdürlüğü, 35, Ankara.
• Dönmez, A. (2009). “Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımlarının Ekonomik Büyüme Ve Dış Ticaret Üzerine Olan Etkileri: Türkiye Üzerine Bir Uygulama”, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Adana.
• DPT. (2020). “Küreselleşme Özel İhtisas Komisyonu Raporu”, Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı, Ankara.
• Duce, M. (2003). “Definitions of Foreign Direct Investment (FDI): A Methodological Note”, Paper For The Cgfs Working Group, Banco De Espana. 1-16.
• Dunning, J.H. (1981). “Explaining The International Direct Investment Position of Countries: Towards A Dynamic or Developmental Approach”, Weltwirtschaftliches Archiv, 117, 30-64.
• Dursun, G. (2004). “Yabancı Doğrudan Yatırımlar ve Belirleyicileri: Türkiye Analizi (1981-2003)”, T.C. Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, İstanbul.
• Ekrem, B., Çeviş, İ., Ceylan, R., Ve Yayla, N. (2018). “Makroekonomik Göstergelerin Cds Primini Açiklama Gücü: Kirilgan Beşli Ülkeleri İçin Bir Panel Ardl Analizi”, International Conference On Applied Economics and Finance & Extended With Social Scienses, 487-500.
• Enders, W. (1995). “Applied Econometric Time Series”, New York: Lowa State University.
• Eyüpoğlu, K. ve Tüysüz, E. (2020). “Huzur ve Doğrudan Yabancı Sermaye İlişkisi: Gelişmekte Olan Ülkeler Açısından Bir İnceleme”, Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 21(2), 384-403.
• Gedikli, A. (2011). “Çok Uluslu Şirketler Ve Doğrudan Yabancı Yatırımların Gelişmekte Olan Ülkelerin Kalkınması Üzerine Etkileri”, Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, 6(1), 96-146.
• Gündoğan, N. (2002). “Doğrudan Yabancı Yatırımlar ve İstihdam Üzerine Etkileri”, Hazine Dergisi, 14, 21-32.
• Gürlesel, C.F. ve Alkin, K. (2010). “Türkiye İcin Yeni Bir Büyüme Modeli”, İstanbul Ticaret Odası Yayınları, Türkiye Ekonomisi Araştırmaları, Yayın No:2010-21, İstanbul.
• Kaya, D.G ve Ezanoğlu, Z. (2020). “OECD Ülkelerinde Kurumlar Vergisi Oranlarının Doğrudan Yabancı Yatırımlar Üzerine Etkisi”, Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 2020 Sonbahar Özel Sayı, 30-37.
• Kaymak, H. (2005). “Yabancı Doğrudan Yatırımları Artırmak İçin Teşvikler Gerekli ve/veya Yeterli mi?”, Maliye Dergisi, 149, 74-104.
• Köse, Z. (2020).” Doğrudan Yabancı Yatırımlari Etkileyen Faktörler Üzerine Bir İnceleme”, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(12), 301-317.
• Kurtaran, A. (2007). “Doğrudan Yabancı Yatırım Kararları ve Belirleyicileri”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(2), 367-382.
• Mehmood, B., Raza, S. H. and Mureed, S. (2014). “Health Expenditure, Literacy and Economic Growth: Pmg Evidence From Asian Countries, Euro-Asian Journal of Economics And Finance, 2(4), 408-417.
• Montero, A. P. (2008). “Macroeconomic Deeds, Not Reform Words: The Determinants of Foreign Direct Investment in Latin America”, Latin American Research Review. 43(1), 55-83.
• Narin, G. (2007). “Türkiye’ye Gelen Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımlarının Özellikleri ve Türkiye Ekonomisi Üzerindeki Olası Etkileri”, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yuksek Lisans Tezi, Ankara.
• Nonnemberg. M. B. and Mendonça, M. J. C. D. (2004), “The Determinants of Foreign Direct Investment in Developıng Countries”, (Çevrimiçi), Www.Anpec.Org.Br/Encontro2004/Artigos/A04a061.Pdf, 07.01.2021.
• Nur, H. B. ve Dilber, İ. (2017). “Gelişmekte Olan Ülkelerde Doğrudan Yabancı Yatırımları Belirleyen Temel Unsurlar”, Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 32(2), 15-45.
• Özcan, B. ve Arı, A. (2010). “Doğrudan Yabancı Yatırımların Belirleyicileri Üzerine Bir Analiz: Oecd Örneği”, Ekonometri ve İstatistik E-Dergisi, (12), 65-88.
• Özdemir, Ö. (2020). “Doğrudan Yabancı Yatırımların Ekonomik Büyümeye Etkisi: Geçiş Ekonomileri Üzerine Ampirik Bir Analiz”, Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniveristesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
• Özel, H. ve Akaner, U. (2020) “Seçilmiş Değişkenlerin Doğrudan Yabancı Yatırımlara Etkisi: Türkiye Örneği”, Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, 15(2), 95-110.
• Pasaran, M. H., Shin, Y. and Smith, R.P. (1999). “Pooled Mean Group Estimation of Dynamic Heterogeneous Panels”, Journal Of The American Statistical Association, 94(446), 621-634.
• Pesaran M.H. and Smith, R.P. (1995). “Estimating Long-Run Relationships from Dynamic Heterogeneous Panels”, Journal of Econometrics, 68(1), 79-113.
• Pravin J. (2012), “Determinants of Foreign Direct Investment in BRICS Economies: Analysis of Economic, Institutional and Political Factor”, Procedia-Social And Behavioral Sciences, 37, 5-14.
• Root, F.R. and Ahmed, A.A. (1979). “Empirical Determinants of Manufacturing Direct Foreign Investment Developing Countries”, Economic Development And Cultural Change, 27, 751-767.
• Selamoğlu, A. (2000). “Sosyal Sorunlarıyla Küreselleşme”, Küreselleşmenin İnsani Yüzü, Ed. Veysel Bozkurt, I. Baskı, İstanbul, Alfa Yayınları, 33-69.
• Seyidoğlu, H. (2003). “Uluslararası İktisat Teori Ve Politika Uygulama”, (15.Baskı). İstanbul: Güzem Can Yayınları.
• Steve, O. and Hemanta, S. (2004). “Determinants of Foreign Direct Investment in Africa”, Journal of Developing Societies, 20(12), 90-106.
• Syzdykova, A. (2020). “Doğrudan Yabancı Yatırımlar ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Geçiş Ülkeleri İçin Panel Veri Analizi”, Journal of Research in Economics, 4(1), 78-90.
• T.C. Başbakanlık Hazine Müsteşarlığı, (2010). Uluslararası Doğrudan Yatırımlar 2009 Yılı Raporu, Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğü, Ankara.
• Taş, S. ve İspiroğlu, F. (2017). “Yükselen Piyasa Ekonomileri Üzerine Bir Değerlendirme”, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14(2), 225-242.
• Türkmen, S. ve Ağır, H. (2020). “Enflasyon ile Finansal Gelişme İlişkisi: Yüksek ve Düşük Enflasyonlu Ülkeler Üzerine Ampirik Kanıtlar”, Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(3), 577-592.
• Yardımcı, S. (2011). “Türkiye’de İnsan Sermayesi Birikiminin Doğrudan Yabancı Yatırımları Teşvik Etkisi”, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, İzmir.
• Yerdelen Tatoğlu, F. (2018). “Panel Veri Ekonometrisi: Stata Uygulamalı”, Beta Yayıncılık, İstanbul.