OKUL ÖNCESİ DÖNEM ÇOCUKLARININ VE AİLELERİNİN ÖZ DÜZENLEMEYE YÖNELİK EĞİTİM İHTİYAÇLARININ BELİRLENMESİ

Yıl 2022, Cilt: 21 Sayı: 84, 1508 - 1528, 08.10.2022

Cansu Tutkun

https://doi.org/10.17755/esosder.1082118

Öz

Bu araştırmanın amacı da okul öncesi dönemdeki çocukların ve ailelerinin, öz düzenlemeye yönelik eğitim ihtiyaçlarının belirlenmesidir. Bu araştırma, karma yöntem türlerinden açımlayıcı desende gerçekleştirilmiştir. Çalışmanın nicel boyutu 186, nitel boyutu ise 18 katılımcı ile yürütülmüştür. Araştırma verileri “Öz Düzenlemeye Yönelik Eğitim İhtiyaçlarını Belirleme Anketi” ve “Öz Düzenlemeye Yönelik Eğitim İhtiyaçları Görüşme Formu” ile toplanmıştır. Araştırma sonucunda ailelerin en çok ihtiyaç duydukları konuların kendilerinin davranışlarını ve duygularını nasıl düzenlemeleri gerektiği ayrıca kendi öfkelerini ortaya çıkaran dinamikleri analiz etme, öfkeleriyle baş etme ve streslerini hafifletmeye yönelik konular olduğu belirlenmiştir. Ailelerin çocuklarının öz düzenlemeleri açısından en çok ihtiyaç duydukları konuların, çocukların problem davranışlarının değiştirilmesi, disiplin yöntemleri ve disiplinin sağlanması açısından aile kuralları olduğu saptanmıştır. Araştırmada, ailelerin büyük bir çoğunluğunun, çocukların öz düzenlemelerine ilişkin eğitim almalarını istedikleri ve bu konuda desteğe ihtiyaç duydukları sonucuna da ulaşılmıştır. Bu bağlamda, okul öncesi dönemdeki çocukların öz düzenlemelerinin desteklenmesi ve aileler ile öğretmenlerin de eğitime dahil edilmesi önemlidir.

Anahtar Kelimeler

öz düzenleme, ihtiyaç belirleme, okul öncesi

IDENTIFICATION OF SELF-REGULATION EDUCATIONAL NEEDS OF PRESCHOOL CHILDREN AND THEIR FAMILIES

Öz

This research aims to determine the educational needs of preschool children and their families for self-regulation, according to parent evaluations and opinions. This research was carried out in the exploratory design, one of the mixed method types. The quantitative dimension of the study was carried out with 186 participants and the qualitative measurement with 18 participants. Research data were collected with the "Self-Regulation Training Needs Determination Questionnaire" and "Self-Regulation Training Needs Interview Form." As a result of the research, it has been determined that the subjects that families need most are how to regulate their behaviors and emotions, as well as to analyze the dynamics that reveal their anger, to cope with their anger, and to alleviate their stress. It has been determined that the most needed issues by families in terms of self-regulation of their children are changing the problem behaviors of children, discipline methods, and family rules in terms of providing discipline. In the study, it was also concluded that most families wanted their children to receive training on self-regulation and needed support in this regard. In this context, it is crucial to support children's self-regulation and to include families and teachers in training.

Anahtar Kelimeler

Preschool period, family, training needs, self-regulation

Kaynakça

• AB Komisyonu. (2020). Türkiye 2020 raporu. https://www.ab.gov.tr/siteimages/trkiye_raporustrateji_belgesi_2020/turkey_report_30.10.2020.pdf
• Adagideli, F. H. (2018). Okul öncesi çocuklarının ilkokula hazır bulunuşluklarının yordayıcısı olarak öz-düzenleme becerilerinin incelenmesi (Tez No. 503195). [Doktora tezi, Marmara Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Aktepe, E., Demirci, K., Çalışkan, A. M., & Sönmez, Y. (2010). Symptoms and diagnoses of patients referring to a child and adolescent psychiatry polyclinic. Dusunen Adam The Journal of Psychiatry and Neurological Sciences, 23(2), 100–108. https://doi.org/10.5350/DAJPN2010230204t
• Akyol, T. , Baydemir, G., Akman, B., Kükürtcü, S. K. & Arslan, A. Ç. (2011). Okul öncesi öğretmenlerinin sınıfta karşılaştıkları sorun davranışlara ilişkin düşünceleri. Education Sciences, 6(2), 1715–1731.
• Aldao, A., Nolen-Hoeksema, S., & Schweizer, S. (2010). Emotion-regulation strategies across psychopathology: A meta-analytic review. Clinical psychology review, 30(2), 217-237. https://doi.org/10.1016/j.cpr.2009.11.004
• Arabacı, F. (2019). Okul öncesi eğitim kurumlarına devam eden 48-72 ay arası çocukların özdüzenleme becerilerinin incelenmesi: Karaman ili örneği (Tez No. 585484). [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Ayduk, O., Mendoza-Denton, R., Mischel, W., Downey, G., Peake, P. K., & Rodriguez, M. (2000). Regulating the interpersonal self: Strategic self-regulation for coping with rejection sensitivity. Journal of Personality and Social Psychology, 79(5), 776–792. https://doi.org/10.1037/0022-3514.79.5.776
• Bağçeli- Kahraman, P. , Şen, T. , Alataş, S. & Tütüncü, B. (2018). Okul öncesi dönemde okula uyum sürecine ilişkin öğretmen görüşleri. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(2) , 681–701. https://doi.org/10.17240/aibuefd.2018..-43142
• Başaran, S., Gökmen, B., & Akdağ, B. (2014). Okul öncesi eğitimde okula uyum sürecinde öğretmenlerin karşilaştiği sorunlar ve çözüm önerileri. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2014(2), 197-223.
• Bayındır, D. (2016). 48-72 aylık çocuklar için Öz Düzenleme Becerileri Ölçeği’nin geliştirilmesi ve çocukların öz düzenleme beceri düzeyleri ile annelerine bağlanma biçimleri, annelerin ebeveyn davranışları ve psikolojik sağlıkları arasındaki ilişkinin incelenmesi (Tez No. 437082). [Yayınlanmamış doktora tezi, Marmara Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Bayındır, D., & Biber, K. (2019). 60-72 aylık çocukların okula hazır bulunuşluk düzeyleri ile öz düzenleme beceri düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Kalem Eğitim ve İnsan Bilimleri Dergisi, 9(1), 135-154.
• Bierman, K. L., Coie, J., Dodge, K., Greenberg, M., Lochman, J., McMohan, R., ... & Conduct Problems Prevention Research Group. (2013). School outcomes of aggressive‐disruptive children: Prediction from kindergarten risk factors and impact of the Fast Track prevention program. Aggressive behavior, 39(2), 114-130. https://doi.org/10.1002/ab.21467
• Birmingham, R. S., Bub, K. L., & Vaughn, B. E. (2017). Parenting in infancy and self-regulation in preschool: An investigation of the role of attachment history. Attachment & Human Development, 19(2), 107-129. https://doi.org/10.1080/14616734.2016.1259335
• Blair, C. (2002). School readiness: Integrating cognition and emotion in a neurobiological conceptualization of children's functioning at school entry. American Psychologist, 57(2), 111–127. https://doi.org/10.1037/0003-066X.57.2.111
• Blair, C., & Diamond, A. (2008). Biological processes in prevention and intervention: Promotion of self-regulation and the prevention of early school failure. Development and Psychopathology, 20(3), 899–911.
• Blair, C., & Ursache, A. (2011). A bidirectional model of executive functions and self-regulation. In K. D. Vohs & R. F. Baumeister (Eds.), Handbook of self-regulation: Research, theory, and applications (pp. 300–320). Guilford Press.
• Canol, B. (2021). Okul öncesi eğitim kurumlarına devam eden 60-72 aylık çocuklara yönelik hazırlanan öz düzenleme eğitim programının çocukların öz düzenleme ve sosyal becerileri üzerine etkisi (Tez No. 690347). [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Creswell, J. W., & Plano-Clark, V. L. (2015). Karma yöntem araştırmaları: Tasarımı ve yürütülmesi (2. Baskı). Anı.
• Çelik, B., & Kamaraj, İ. (2020). 60-72 aylık çocukların öz düzenleme becerisi üzerinde çocuk katılımlı eğitim programının etkisinin incelenmesi. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 51(51), 1-17. https://doi.org/10.15285/maruaebd.559762
• Daly, M., Bray, R., Bruckauf, Z., Byrne, J., Margaria, A., Pecnik, N., & Samms-Vaughan, M. (2015). Family and parenting support: Policy and provision in a global context. United Nations. https://doi.org/10.18356/e433d47e-en
• Dan, A. (2016). Supporting and developing self-regulatory behaviors in early childhood in young children with high levels of impulsive behaviour. Contemporary Issues in Education Research, 9(4), 189-200.
• Demeuse, M., & Strauven, C. (2016). Eğitimde program geliştirme: Politik kararlardan uygulamaya (Çev: Y. Budak). Pegem Akademi.
• Demirel, Ö. (2020). Eğitimde program geliştirme: Kuramdan uygulamaya. Pegem Akademi.
• Eroğlu, E. (2018). Çocukların öz düzenleme becerileri ile ebeveynlerin olumsuz disiplin uygulamaları arasındaki ilişki (Tez No. 517882). [Yüksek doktora tezi, Çukurova Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Ezmeci, F. (2019). Okul Öncesi Öz-Düzenleme Programı'nın çocukların özdüzenleme, problem davranış ve sosyal becerilerine etkisi (Tez No. 563794). [Doktora tezi]. Hacettepe Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Fergusson, D. M., Boden, J. M., & Horwood, L. J. (2013). Childhood self-control and adult outcomes: results from a 30-year longitudinal study. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry, 52(7), 709-717. https://doi.org/10.1016/j.jaac.2013.04.008
• Gümrükçü-Bilgici, B. (2021). Öz düzenleme eğitim programının çocukların öz düzenleme ve öğrenme becerilerine etkisi (Tez No. 673911). [Yüksek doktora tezi, Gazi Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Gündüz, G. (2015). Self-regulation in Turkish preschoolers: Relations with family context and socio-emotional competence (Tez No. 412321). [Yüksek lisans tezi, Koç Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Gündüz, A. (2020). Öz düzenleme eğitim programının okul öncesi dönem çocuklarının öz düzenleme becerilerine ve etkileşimli akran oyunlarına etkisinin incelenmesi (Tez No. 643539). [Doktora tezi, Gazi Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Hamoudi, A., Murray, D. W., Sorensen, L., Fontaine, A. (2014). Self regulation and toxic stress report 2: A review of ecological, biological, and developmental studies of self-regulation and stress. OPRE Report # 2015-30, Washington, DC: Office of Planning, Research and Evaluation, Administration for Children and Families, U.S. Department of Health and Human Services.
• Hewitt T. W. (2018). Eğitimde program geliştirme. (S. Arslan, çev. ed.). Nobel.
• Hrbackova, K., & Safrankova, A. P. (2016). Self-regulation of behaviour in children and adolescents in the natural and institutional environment. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 217, 679-687. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2016.02.119
• Karreman, A., Van Tuijl, C., van Aken, M. A., & Deković, M. (2006). Parenting and self‐regulation in preschoolers: A meta‐analysis. Infant and Child Development: An International Journal of Research and Practice, 15(6), 561-579. https://doi.org/10.1002/icd.478
• Keleş, S. (2014). Kültürel-tarihsel kuram bağlamında hazırlanan eğitim programının 48-60 aylık çocukların öz-düzenleme gelişimi üzerine etkisinin incelenmesi (Tez No. 366268). [Doktora tezi]. Gazi Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Kiss, M., Fechete, G., Pop, M., & Susa, G. (2014). Early childhood self-regulation in context: Parental and familial environmental influences. Cognition, Brain, Behavior, 18(1), 55-85.
• Kurt, Ş. H. (2020). Okul öncesi eğitim alan çocukların öz-düzenleme gelişiminin öğretmen ve okul öncesi eğitimle ilişkisi (Tez No. 628286). [Doktora tezi, Çukurova Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Liman, B. (2017). Öz düzenleme beceri eğitimi programının altı yaş grubu çocukların öz düzenleme becerilerine, sosyal duygusal davranışlarına ve sosyal becerilerine etkisinin incelenmesi (Tez No. 471128). [Doktora tezi, Selçuk Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• McClelland, M. M., Acock, A. C., Piccinin, A., Rhea, S. A., & Stallings, M. C. (2013). Relations between preschool attention span-persistence and age 25 educational outcomes. Early childhood research quarterly, 28(2), 314-324. https://doi.org/10.1016/j.ecresq.2012.07.008
• McClelland, M. M., & Cameron, C. E. (2012). Self-regulation in early childhood: Improving conceptual clarity and developing ecologically-valid measures. Child Development Perspectives, 6(2), 136–142. http://dx.doi.org/10.1111/j.1750-8606.2011.00191.x
• Moffitt, T. E., Arseneault, L., Belsky, D., Dickson, N., Hancox, R. J., Harrington, H., ... & Caspi, A. (2011). A gradient of childhood self-control predicts health, wealth, and public safety. Proceedings of the national Academy of Sciences, 108(7), 2693-2698. https://doi.org/10.1073/pnas.1010076108
• Murray, D. W., Rosanbalm, K. D., Christopoulos, C., & Hamoudi, A. (2015). Self-regulation and toxic stress: Foundations for understanding self-regulation from an applied developmental perspective (OPRE Report #2015-21). U.S. Department of Health and Human Services, Office of Planning, Research and Evaluation, Administration for Children and Families.
• Nigg, J. T. (2017). Annual research review: On the relations among self‐regulation, self‐control, executive functioning, effortful control, cognitive control, impulsivity, risk‐taking, and inhibition for developmental psychopathology. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 58(4), 361–383.
• Oliva, P. F., & Gordon, W. R. (2018). Program geliştirme. (K. Gündoğdu, çev. ed.). Pegem Akademi.
• Ormrod, J. E., Anderman, E. M., & Anderman, L. (2017). Educational Psychology: Developing Learners (9th ed). Pearson.
• Posner, M. I., & Rothbart, M. K. (2009). Toward a physical basis of attention and self-regulation. Physics of Life Reviews, 6(2), 103-120. https://doi.org/10.1016/j.plrev.2009.02.001
• Rosanbalm, K. D., & Murray, D. W. (2017). Promoting self-regulation in early childhood: A practice brief. OPRE Brief #2017-79. Washington, DC: Office of Planning, Research, and Evaluation, Administration for Children and Families, US. Department of Health and Human Services.
• Rothbart, M. K., Sheese, B. E., Rueda, M. R., & Posner, M. I. (2011). Developing mechanisms of self-regulation in early life. Emotion Review, 3(2), 207–213. https://doi.org/10.1177/1754073910387943
• Sezgin, E. (2016). Çocukların davranışsal öz-düzenleme becerilerine oyun temelli eğitimin etkisinin incelenmesi (Tez No. 429423). [Doktora tezi, Gazi Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Silverman, I. W., & Ragusa, D. M. (1992). A short-term longitudinal study of the early development of self-regulation. Journal of Abnormal Child Psychology, 20(4), 415–435.
• Soysal, Ş., & Özdemir, B. (2004). Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğuna genel bir bakış. Sürekli Tıp Eğitim Dergisi, 13(3), 89-90.
• Spoth, R. L., Kavanagh, K. A., & Dishion, T. J. (2002). Family-centered preventive intervention science: Toward benefits to larger populations of children, youth, and families. Prevention Science, 3(3), 145–152. https://doi.org/10.1023/A:1019924615322
• Şamlı, H. Ö. (2019). Okul öncesi dönemdeki çocukların öz düzenleme becerileri ile okul olgunluk düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Tez No. 561144). [Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Şepitci, M. (2018). Okul öncesi eğitim kurumlarına devam eden 5-6 yaş çocuklarının öz düzenleme becerilerinin okul uyumu ile ilişkisinin incelenmesi (Tez No. 527029). [Yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Derman, M. T., & Başal, H. A. (2013). Okulöncesi çocuklarında gözlenen davranış problemleri ile ailelerinin anne-baba tutumları arasındaki ilişki. Amasya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(1), 115–144.
• Teke, Y. T. (2021). Anne-çocuk iletişimi ile 4-6 yaş çocuklarının problem davranışlarına yönelik algıları arasındaki ilişkinin incelenmesi (Tez No. 663720). [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Karabük Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Tekin, H. (2018). Öz düzenleme becerilerinin ilkokula hazırbulunuşluk üzerindeki etkisi (Tez No. 516855). [Yüksek lisans tezi, Adnan Menderes Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Temiz, A. (2019). Okul öncesi dönemde davranışsal öz-düzenleme becerilerinin çocuğa ve aileye ilişkin değişkenler ile ebeveyn tutumları açısından incelenmesi (Tez No. 535140). [Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Tutkun, C. Tezel- Şahin, F., & Işıktekiner, S. (2016). Dört-beş yaş çocuklarının öz düzenleme becerilerinin incelenmesi. Ö. Demirel & S. Dinçer (Ed.) içinde, Eğitim bilimlerinde yenilikler ve nitelik arayışı. (s. 459–473). Pegem Akademi.
• Uysal, H., Aydos, E. H., & Akman, B. (2016). Okul öncesi dönem çocuklarının sınıfa uyumlarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 36(3), 617–645.
• Webster-Stratton, C., Reid, M. J., & Hammond, M. (2004). Treating children with early-onset conduct problems: Intervention outcomes for parent, child, and teacher training. Journal of clinical child and adolescent psychology, 33(1), 105-124. https://doi.org/10.1207/S15374424JCCP3301_11
• Yeğenoğlu, F. (2019). Okul öncesi dönem çocuklarının öz düzenleme becerileri ile ebeveyn öz yeterlik ve öfke düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Tez No. 574514). [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin.
• Yıldız, F. E. (2020). Erken çocuklukta öz düzenleme ile bilişsel tempo arasındaki ilişki (Tez No. 637900). [Yüksek lisans tezi, Adnan Menderes Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Yılmaz, Y. (2020). 5-6 yaş grubu çocuklarının sahip oldukları öz düzenleme becerileri ile anne-baba tutumları arasındaki ilişkinin incelenmesi (Tez No. 653389). [Yüksek lisans tezi, Bursa Uludağ Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.