TANBURİ CEMİL BEY VE MÜZİĞİ: DEHA VE MELANKOLİ

Yıl 2024, Cilt: 23 Sayı: 91, 1145 - 1159

Emre Tarı

https://doi.org/10.17755/esosder.1446821

Öz

Tanburi Cemil Bey klasik Türk müziği geleneği içinde yetişen en büyük dehalardan biri olarak anılmaktadır. Bununla birlikte onun ulusal kültür tarihindeki yeri yalnızca müzikal alandaki eylem ve eserleri üzerinden anlaşılabilir değildir. Onun bulunduğu yeri doğru tayin etmek için karşılaştırmalı ve çok boyutlu bir perspektifin kavramsal aparatlarına ihtiyaç vardır. Bu nedenle, bu çalışma Cemil beye atfedilen deha kavramını tartışmaya açarak, onu sosyolojideki yapı-fail gerilimi üzerinden tarihsel bir öznellik formu olarak değerlendirebilmenin olanaklarını soruşturmaktadır. Bunu yaparken aynı zamanda kadim zamanlardan beri dehaya eşlik eden melankoli kavramı da analize dahil edilmektedir. Bu kavramlar Batı düşünce geleneğinin tıbbi, epistemolojik ve felsefi normlarını çerçeveleyen köklü bir birlikteliğe sahiptir. Antik Yunan düşüncesinde ağırlıkla tıbbi ve felsefi düzlemde kurulan yakınlık rönesans kozmolojisinde Satürn miti çerçevesinde geniş bir semboller düzleminde ele alınır. Gezegenlerin insanların karakteri ve ahlaki özellikleri üzerinde belirli bir etkiye sahip olduğu kadim inancının yeniden revize edilmesiyle melankolik deha kişileştirmesi, rönesans kozmolojisinin astrolojik bağlamında Satürn mitine eklenir. Böylece melankolinin fiziksel semptomlarının yanı sıra varoluşsal boyutuna da odaklanan ayrı bir şiirsel melankoli deneyiminin olgunlaşmasının önünü açar. Romantizm, varoluşun en derin yönleri üzerinde tefekküre izin veren ve çoğu zaman yaratıcı dehayı simgeleyen bir öz-düşünümsellik işareti olarak melankoli algısını yoğunlaştırır. Kendisini bu eşsiz öznellik alanının sakinleri olarak gören C. Baudelaire ve W. Benjamin gibi Cemil Bey’in de üzerinden okunabileceği bir bağlam oluşturur.

Anahtar Kelimeler

Deha, Melankoli, Öznellik, Müzik, Tanburi Cemil Bey

TANBURİ CEMİL BEY AND HIS MUSIC: GENIUS AND MELANCHOLY

Öz

Tanburi Cemil Bey is considered one of the greatest geniuses who grew up in the classical Turkish music tradition. However, his place in the history of national culture cannot be understood only through his actions and works in the musical field. To accurately determine its location, the conceptual apparatus of a comparative and multidimensional perspective is needed. For this reason, this study discusses the concept of genius attributed to Cemil Bey and investigates the possibilities of evaluating it as a form of historical subjectivity through the structure-agency tension in sociology. While doing this, the concept of melancholy, which has accompanied genius since ancient times, is also included in the analysis. These concepts have a deep-rooted unity that frames the medical, epistemological and philosophical norms of the Western tradition of thought. The closeness between these two concepts, which were mainly established on a medical and philosophical level in ancient Greek thought, is discussed in a wide range of symbols within the framework of the Saturn myth in Renaissance cosmology. By revising the ancient belief that the planets have a certain influence on the character and moral qualities of people, the personification of the melancholic genius is added to the myth of Saturn in the astrological context of Renaissance cosmology. Thus, it paves the way for the maturation of a separate poetic experience of melancholy that focuses on the existential dimension of melancholy as well as its physical symptoms. Romanticism intensifies the perception of melancholy as a sign of self-reflexivity that allows contemplation on the deepest aspects of existence and often symbolizes creative genius. It creates a context in which Cemil Bey can be read, like C. Baudelaire and W. Benjamin, who see themselves as residents of this unique field of subjectivity.

Anahtar Kelimeler

Genius, Melancholy, Subjectivity, Music, Tanburi Cemil Bey

Kaynakça

• Aksoy, B. (1947). Tanburi Cemil, Eski tanbur üslubu, virtüözlük üstüne. Hüseyin Kıyak (Ed.). Yüzyıllık metinlerle Tanburi Cemil Bey. (337-362). İstanbul. Kubbealtı.
• Altar, C. M. (1963). 1908 Meşrutiyetinde Chopin ve Tanburi Cemil Bey. Hüseyin Kıyak (Ed.). Yüzyıllık metinlerle Tanburi Cemil Bey. (250-253). İstanbul. Kubbealtı.
• Ayas, O. G. (2017) Tanburi Cemil Bey ve Mesud Cemil’in gelenekle ilişkileri üzerine bir karşılaştırma. H.B. Fırat, Z. Y. Abbasoğlu (Ed.) Tanburi Cemil Bey (43-62). Istanbul. Küre Yayınları.
• Behar, C. (2017). Tanburi Cemil Bey’e nasıl bakmalı? H.B. Fırat, Z. Y. Abbasoğlu (Ed.) Tanburi Cemil Bey (11-22). Istanbul. Küre Yayınları.
• Berman, M. (1983). All that is solid melts into air: The experience of modernity. Verso.
• Dellaloğlu, B. F. (2002). Romantik muamma. Istanbul. Bağlam Yayıncılık.
• Esenbel, S. (2000, Spring). Türk ve Japon modernleşmesi: ‘Uygarlık süreci’ kavramı açısından bir mukayese. Toplum ve Bilim, 84. 18-36.
• Flatley, J. (2008). Affective mapping: Melancholia and the politics of modernism. Harvard University Press.
• Freud, S. (1917). Mourning and melancholia. The standard edition of the complete psychological works of Sigmund Freud, 14(1914-1916), 237-58.
• Godbout, K. (2016). Saturnine constellations: Melancholy in literary history and in the works of Baudelaire and Benjamin. Electronic Thesis and Dissertation Repository. 4291. https://ir.lib.uwo.ca/etd/4291
• Helvacioglu, B. (2013). Melancholy and" Hüzün" in Orhan Pamuk's" Istanbul". Mosaic: a journal for the interdisciplinary study of literature, 163-178.
• Kristeva, J. (2024). Black sun: Depression and melancholia. Columbia University Press. McMahon, D. (2013). Divine fury: A history of genius. Constellation.
• Öztürk, O. M. (2017). Tanburi Cemil Bey’in ‘Medeniyet ufku’nu halk musikisiyle olan bağı üzerinden anlamaya çalışmak H.B. Fırat, Z. Y. Abbasoğlu (Ed.) Tanburi Cemil Bey (63-90). Istanbul. Küre Yayınları.
• Pamuk, O. (2005). Istanbul: Memories of a City. Trans. Maureen Freely, Kent: Faber and Faber.
• Parla, J. (2013). Babalar ve Oğullar: Tanzimat romanının epistemolojik temelleri (Vol. 118). İletişim Yayınları.
• Pensky, M. (1993). Melancholy dialectics: Walter Benjamin and the play of mourning. Univ of Massachusetts Press
• Sontag, S. (2001). Illness as metaphor and AIDS and its metaphors. Macmillan.
• Sontag, S. (2002). Under the sign of Saturn: Essays. Macmillan.
• Tanrıkorur, Ç. (1968). Tanburi Cemil Bey çalıyor eski plakta. Hüseyin Kıyak (Ed.). Yüzyıllık metinlerle Tanburi Cemil Bey. (270-282). İstanbul. Kubbealtı.
• Tanrıkorur, Ç. (1994). Türk musikisinde efsanevi bir deha: Tanburi Cemil Bey. Hüseyin Kıyak (Ed.). Yüzyıllık metinlerle Tanburi Cemil Bey. (308-316). İstanbul. Kubbealtı.
• Yekta, R. (1916). Mebahis-i muskiyye. Hüseyin Kıyak (Ed.). Yüzyıllık metinlerle Tanburi Cemil Bey. (105-132). İstanbul. Kubbealtı.
• Yücel, H. A. (1950) Tanburi Cemil Bey. Hüseyin Kıyak (Ed.). Yüzyıllık metinlerle Tanburi Cemil Bey. (238-241). İstanbul. Kubbealtı.