Tekstil Endüstrisi Çalışanlarının Sosyal Destek ile İş Performansı Algıları Arasındaki Etkileşimde Psikolojik İyi Oluşun Aracılık Etkisi

Yıl 2025, Cilt: 24 Sayı: 1, 96 - 113, 29.01.2025

Kasım Yılmaz

https://doi.org/10.17755/esosder.1497134

Öz

İşletmelerin hayatta kalabilmeleri ve rakiplerine karşı sürdürülebilir rekabet avantajını elde edebilmeleri için çalışanlarının yüksek iş performanslarıyla örgütleri için değer yaratabilmeleri gereklidir. İş performansı çalışanların özgün davranışlarının bir sonucudur ve bu davranışlar kişisel özellikler yanı sıra, bireylerin sosyal, örgütsel ve psikolojik etkileşimleriyle şekillenmektedir. Bu çalışmanın amacı endüstri işletmelerinde çalışanların algıladıkları sosyal destek düzeylerinin iş performansları ve psikolojik iyi oluş düzeyleriyle etkileşimini incelemektir. Araştırma Karabük ilinde faaliyet yürüten bir tekstil işletmesinde yüz yüze anket tekniğiyle veri toplanarak gerçekleştirilmiştir. Araştırmada değişkenler arası ilişkiler Pearson Korelasyon testiyle, etki analizi ve aracılık etkisi ise basit ve çoklu regresyonla incelenmiştir. Analizler sonucunda sosyal destek düzeyiyle psikolojik iyi oluş ve iş performansı arasında pozitif yönlü ve zayıf, psikolojik iyi oluşla iş performansı arasında ise pozitif yönlü ve orta düzeyde bir ilişki olduğu tespit edilmiştir. Regresyon analizi sonuçları sosyal destek algısının iş performansını anlamlı düzeyde etkilediğini ve psikolojik iyi oluş düzeyinin bu etkileşimde tam aracılık etkisine sahip olduğunu göstermektedir. Araştırma sonucuna göre işletmelerde çalışanların psikolojik iyi oluş seviyelerini yükseltecek sosyal destek uygulamalarına ağırlık vermeleri ve bu faaliyetlere çalışan ailelerinin katılımını sağlamaları önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Sosyal destek, psikolojik iyi oluş, iş performansı

Etik Beyan

Bu makaleye esas olan alan araştırması için gerekli etik kurul izni, Karabük Üniversitesi Rektörlüğü, Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırmaları Etik Kurulunun 29.03.2024 tarih ve 2024/04 sayılı toplantı kararıyla alınmıştır.

Mediating Effect of Psychological Well-Being in The Interaction Between Social Support and Work Performance Perceptions of Textile Industry Employees

Öz

In order for businesses to survive and gain a sustainable competitive advantage, their employees must be able to create value for their organizations with high job performance. Job performance is a result of employees' unique behaviors that are shaped by their personal characteristics and social, organizational and psychological interactions. The aim of this study is to investigate the interaction between social support, psychological well-being and job performance levels of employees in industrial enterprises. The research was carried out by collecting data using face-to-face survey technique in a textile company operating in Karabuk. The relationships between variables were examined with Pearson Correlation test, and the effect analysis and mediation effect were examined with simple and multiple regression. Results revealed a positive and weak relationship between the level of social support and psychological well-being/job performance, and a positive moderate relationship between psychological well-being and job performance. Regression analysis results show that social support significantly affects job performance and psychological well-being has a full mediating effect on this interaction. According to the results, it was recommended that businesses focus on social support practices to increase the psychological well-being levels of employees and ensure the participation of employees' families in these activities.

Anahtar Kelimeler

Social support, psychological well-being, job performance

Kaynakça

• AbuAlRub, R. F. (2004). Job stress, job performance, and social support among hospital nurses. Journal of Nursing Scholarship, 36(1), 73-78.
• Akgül, A., (2005), Tıbbi araştırmalarda istatistiksel analiz teknikleri, SPSS uygulamaları. 3.Baskı, Ankara, Emek Ofset.
• Altunışık, R., Coşkun, R., Bayraktaroğlu, S., & Yıldırım, E. (2010). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri, SPSS Uygulamalı. 6.Baskı, Sakarya Yayıncılık, Sakarya.
• Bandura, A. (1986), Social foundations of thought and action: A social cognitive theory, PrenticeHall, Englewood Cliffs, NJ.
• Baron, R. M., & Kenny, D. A. (1986). The moderator–mediator variable distinction in social psychological research: Conceptual, strategic, and statistical considerations. Journal of Personality and Social Psychology, 51(6), 1173.
• Battal, F., & Seyrek, E. (2022). Akademik iyimserlik ve psikolojik iyi oluş ilişkisinde sosyal aylaklığın rolü. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 12(3), 1407-1426.
• Beal, D. J., Weiss, H. M., Barros, E., & MacDermid, S. M. (2005). An episodic process model of affective influences on performance. Journal of Applied psychology, 90(6), 1054-1068.
• Bekman, M. (2022). Halkla ilişkiler uygulamalarında nicel araştırma yöntemi: İlişkisel tarama modeli. Meriç Uluslararası Sosyal ve Stratejik Araştırmalar Dergisi, 6(16), 238-258.
• Berzonsky, M. D., & Cieciuch, J. (2016). Mediational role of identity commitment in relationships between identity processing style and psychological well-being. Journal of Happiness Studies, 17(1), 145-162.
• Borman, W. C., & Motowidlo, S. J. (1997). Task performance and contextual performance: The meaning for personnel selection research. Human Performance, 10(2), 99-109.
• Büyüköztürk, Ş. (2002). Faktör analizi: Temel kavramlar ve ölçek geliştirmede kullanımı. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 32(32), 470-483.
• Campbell, J. P., & Wiernik, B. M. (2015). The modeling and assessment of work performance. Annu. Rev. Organ. Psychol. Organ. Behav., 2(1), 47-74.
• Caplan, R. D. (1979). Social support, person-environment fit, and coping. Mental Health And The Economy, 89(137), 796-819.
• Cobb, S. (1976). Social support as a moderator of life stress. Psychosomatic Medicine, 38(5), 300-314.
• Çalışkan, A., & Köroğlu, E. Ö. (2022). Job performance, task performance, contextual performance: development and validation of a new scale. Uluslararası İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 8(2), 180-201.
• Çelik, M., ve Turunç, Ö. (2011). Duygusal emek ve psikolojik sıkıntı: iş–aile çatışmasının aracılık etkisi. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 40(2), 226-250.
• Çöl, G. (2008). Algılanan Güçlendirmenin İşgören Performansı Üzerine Etkileri. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 9(1), 35-46.
• Daniels, K., & Harris, C. (2000). Work, psychological well-being and performance. Occupational Medicine, 50(5), 304-309.
• Diener, E., Wirtz, D., Tov, W., Kim-Prieto, C., Choi, D. W., Oishi, S., & Biswas-Diener, R. (2010). New well-being measures: Short scales to assess flourishing and positive and negative feelings. Social Indicators Research, 97, 143-156.
• Demirel, Y., & Yücel, M. (2017). Sosyal destek ve psikolojik güçlendirmenin duygusal tükenmişlik üzerine etkisi. Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 310-321.
• Dessler, G. (2020), Fundamentals of Human Resource Management, 5th ed., Pearson, New York, NY.
• Devonish, D., & Greenidge, D. (2010). The effect of organizational justice on contextual performance, counterproductive work behaviors, and task performance: Investigating the moderating role of ability‐based emotional intelligence. International Journal of Selection and Assessment, 18(1), 75-86.
• Dirican, A.H. & Erdil, O. (2020), “Linking abusive supervision to job embeddedness: the mediating role of perceived organizational support”, Current Psychology, Vol. 40 No. 6, pp. 1-16.
• Doğru, N. (2018). Üniversite öğrencilerinin psikolojik iyi oluş düzeylerinin stres, stresle başa çıkma tarzları ve sosyal destek değişkenleri bakımından incelenmesi. Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi.
• Eker, D. & H. Arkar (1995), “Perceived social support: Psychometric properties of the mspss in normal and patholgical groups in a developing country”, Social Psychiatric Epidemiol, 30: 121-126.
• Emadpoor, L., Lavasani, M. G., & Shahcheraghi, S. M. (2016). Relationship between perceived social support and psychological well-being among students based on mediating role of academic motivation. International Journal of Mental Health and Addiction, 14, 284-290.
• Ergin, D. Y. (1994). Örnekleme türleri. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(6), 91-102.
• Ertürk, M. (2024), Yönetim Alanındaki Psikolojik İyi Oluş Makalelerinin Bibliyometrik Analizi. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (35), 280-312.
• Foy, T., Dwyer, R. J., Nafarrete, R., Hammoud, M. S. S., & Rockett, P. (2019). Managing job performance, social support and work-life conflict to reduce workplace stress. International Journal of Productivity and Performance Management, 68(6), 1018-1041.
• Fraenkel, J. R., Wallen, N. E., & Hyun, H. H. (2012). How to Design and Evaluate Research in Education (7th Ed.). New York: McGraw-Hill.
• Giao, H.N.K., Vuong, B.N. & Tushar, H. (2020c), “The impact of social support on job-related behaviors through the mediating role of job stress and the moderating role of locus of control: empirical evidence from the Vietnamese banking industry”, Cogent Business and Management, Vol. 7 No. 1, pp. 1-23.
• Gilboa, S., Shirom, A., Fried, Y., & Cooper, C. (2008). A meta‐analysis of work demand stressors and job performance: examining main and moderating effects. Personnel Psychology, 61(2), 227-271.
• Halis, M., & Demirel, Y. (2016). Sosyal desteğin örgütsel soyutlama (dışlanma) üzerine etkisi. Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11(1), 318-335.
• Kalaycı, Ş. (2014). SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri, 6. Baskı, Ankara: Asil Yayın Dağıtım.
• Karatepe, O. M. (2013). High‐performance work practices, work social support and their effects on job embeddedness and turnover intentions. International Journal of Contemporary Hospitality Management, 25(6), 903-921.
• Karasar, N. (1995). Bilimsel Araştırma Yöntemi, Ankara: Sim Matbaacılık.
• Karatepe, O. M. (2013). High‐performance work practices, work social support and their effects on job embeddedness and turnover intentions. International Journal of Contemporary Hospitality Management, 25(6), 903-921.
• Karayel, M., Akkoç, İ., & Birer, İ. (2018). Örgütsel destek, sosyal destek ve lider desteğinin iş performansına etkisinde lider-üye etkileşiminin aracılık rolü. Dokuz Eylül Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 19(2), 301-332.
• Kirkman, B.L. & Rosen, B. (1999). Beyond self-management: Antecedents and consequences of team empowerment. Academy of Management Journal, 42,58–74.
• Koopmans, L., Bernaards, C. M., Hildebrandt, V. H., Lerner, D., de Vet, H. C., & van der Beek, A. J. (2016). Cross-cultural adaptation of the individual work performance questionnaire. Work, 53(3), 609-619.
• Korkmaz, S., & Aktan, E. A. (2023). Yetişkinlerde algılanan sosyal destek düzeyinin problem çözme becerisi ve benlik saygısı arasındaki ilişkinin incelenmesi. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(1), 51-62.
• Kundi, Y. M., Aboramadan, M., Elhamalawi, E. M., & Shahid, S. (2020). Employee psychological well-being and job performance: exploring mediating and moderating mechanisms. International Journal of Organizational Analysis, 29(3), 736-754.
• Lin, N., Ye, X., & Ensel, W. M. (1999). Social support and depressed mood: A structural analysis. Journal of Health and Social behavior, 344-359.
• Liu D, Yang X, Zhang C, Zhang W, Tang Q, Xie Y and Shi L (2022) Impact of job satisfaction and social support on job performance among primary care providers in northeast China: A cross-sectional study. Front. Public Health 10:884955.
• MacCallum, R.C., K.F. Widaman, S. Zhang ve S. Hong (1999). Sample size in factor analysis. Psychological Methods, 4 (1), 84-99.
• Mensah, C., Azila-Gbettor, E. M., Nunyonameh, C. R., Appietu, M. E., & Amedome, S. N. (2023). Research methods anxiety, attitude, self-efficacy and academic effort: A social cognitive theory perspective. Cogent psychology, 10(1), 2167503.
• Mitchell, R., Obeidat, S., & Bray, M. (2013). The effect of strategic human resource management on organizational performance: The mediating role of high‐performance human resource practices. Human Resource Management, 52(6), 899-921.
• Motowidlo, S. J., & Kell, H. J. (2012). Handbook of psychology. Industrial and organizational psychology, 12(2), 82-103.
• Nakata, A., Haratani, T., Takahashi, M., Kawakami, N., Arito, H., Fujioka, Y., ... & Araki, S. (2001). Job stress, social support at work, and insomnia in Japanese shift workers. Journal of Human Ergology, 30(1-2), 203-209.
• Ng, T.W.H. & Feldman, D.C. (2013). Does longer job tenure help or hinder job performance? Journal of Vocational Behavior 83, p.305–314.
• Özdamar, K., (2015). SPSS ile Biyoistatistik. Nisan Kitabevi Yayınları, 10. Baskı, Eskişehir.
• Özkan, S. A., Ardiç, K., & Özsoy, E. (2022). Mütevazı liderliğin yenilikçi iş davranışına etkisinde psikolojik iyi oluşun rolü. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(3), 1179-1191.
• Polatcı, S. (2015). Örgütsel ve sosyal destek algılarının yaşam tatmini üzerindeki etkisi: İş ve evlilik tatmininin aracılık rolü. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(2), 25-44.
• Ponnusamy, S., Iranmanesh, M., Foroughi, B., & Hyun, S. S. (2020). Drivers and outcomes of Instagram Addiction: Psychological well-being as moderator. Computers in human behavior, 107, 106294.
• Robinson, S. L., & Bennett, R. J. (1995). A typology of deviant workplace behaviors: A multidimensional scaling study. Academy of management journal, 38(2), 555-572.
• Ryff, C. D. (1989). Happiness is everything, or is it? Explorations on the meaning of psychological well-being. Journal of personality and social psychology, 57(6), 1069.
• Ryff, C. D., & Keyes, C. L. M. (1995). The structure of psychological well-being revisited. Journal of personality and social psychology, 69(4), 719.
• Sabuncuoğlu, Z., & Tüz, M. V. (2021), Örgütsel Davranış, 6. Baskı, Aktüel Yayınevi, Bursa 2021.
• Shumaker, S. A., & Brownell, A. (1984). Toward a theory of social support: Closing conceptual gaps. Journal of Social Issues, 40(4), 11-36.
• Sigler, T. H., & Pearson, C. M. (2000). Creating an empowering culture: examining the relationship between organizational culture and perceptions of empowerment. Journal of quality management, 5(1), 27-52.
• Şeker, M., & Aslan, M. (2024). Psikolojik iyi oluş ile işe adanmışlık arasındaki ilişkide duygusal zekanın rolü: Mobilya sektöründe bir araştırma. Yönetim Bilimleri Dergisi, 22(52), 521-549.
• Şentürk, F., & Tekin, Y. (2015). Örgütsel bağlılık, örgütsel destek ve iş arkadaşı desteğinin işgören performansı üzerine etkileri: AVM çalışanları örneği. Uluslararası Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, 7(2).
• Tabachnick, B. G., Fidell, L. S., (2019). Using multivariate statistics. 7th Edition, NewYork, Pearson.
• Tekingündüz, S., Kurtuldu, A., & Eğilmez, Ç. (2016). Sosyal destek, işe yabancılaşma ve iş stresinin işgören performansı üzerindeki etkisinin incelenmesi. International Journal of Human Sciences, 13(1), 683-694.
• Telef, B. B., (2011). The validity and reliability study of the psychological well-being or flourishing scale. In National Congress of Counseling and Guidance, Izmir, Turkey.
• Tortumlu, M., Barutcu, A. S., Akcakanat, T., & Uzunbacak, H. H. (2020). Temel benlik değerlendirmesinin iş tatminine etkisinde psikolojik iyi oluşun aracılık rolü. Business & Economics Research Journal, 11(4).
• Torun, B. T. (2023). Belirsizliğe tahammülsüzlüğün mutluluk düzeyine etkisi ve psikolojik iyi oluşun aracı rolü. Premium e-Journal of Social Science (PEJOSS), 7(34), 1054-1071.
• Turner, R. J. (1981). Social support as a contingency in psychological well-being. Journal of Health and Social behavior, 357-367.
• Turunç, Ö. ve Turgut, H., (2020), Örgütsel Davranış, 46 Yaygın Değişken İncelemesi Teori ve Uygulama, Siyasal Kitabevi, 1. Baskı, Ekim 2020, Ankara.
• Üstün, F. (2020). Örgütsel özdeşleşmenin üretkenlik karşıtı iş davranışları üzerine etkisi: Psikolojik iyi oluşun aracı rolü. İzmir İktisat Dergisi, 35(2), 357-374.
• Viswesvaran, C., Sanchez, J. I., & Fisher, J. (1999). The role of social support in the process of work stress: A meta-analysis. Journal of vocational behavior, 54(2), 314-334.
• Viswesvaran, C. & Ones, D. S., (2000) Perspectives on models of job performance. International Journal of Selection and Assessment, 2000, 8.4: 216-226.
• Vuong, B. N., Tushar, H., & Hossain, S. F. A. (2023). The effect of social support on job performance through organizational commitment and innovative work behavior: does innovative climate matter? Asia-Pacific Journal of Business Administration, 15(5), 832-854.
• Wang, L., Wang, H., Shao, S., Jia, G., & Xiang, J. (2020). Job burnout on subjective well-being among Chinese female doctors: The moderating role of perceived social support. Frontiers in psychology, 11, 435.
• Wright, T. A., & Cropanzano, R. (2004). The role of psychological well-being in job performance: a fresh look at an age-old quest. Organizational dynamics, 33(4), 338-351.
• Zapf, D. (2002). Emotion work and psychological well-being: A review of the literature and some conceptual considerations. Human resource management review, 12(2), 237-268.
• Zimet, G. D., Dahlem, N. W., Zimet, S. G., & Farley, G. K. (1988). The multidimensional scale of perceived social support. Journal of personality assessment, 52(1), 30-41.