Relationships Between Turkish and English Teacher Candidates' Critical Thinking Standards, Critical Writing Skills, Critical Reading Self-Efficacy Perceptions and Attitudes Towards Critical Listening

Yıl 2025, Cilt: 24 Sayı: 1, 429 - 445, 29.01.2025

Fatih Kamçı , Murat Tuncer

https://doi.org/10.17755/esosder.1552556

Öz

In this study, it is aimed to examine the critical skills (critical thinking, critical writing, critical reading and critical listening) of Turkish and English pre-service teachers together. Predictive correlational research model, one of the quantitative research methods, was preferred in the study. The sample of the study is 1258 pre-service teachers studying in Turkish and English Language Teaching departments of the Faculties of Education of Fırat, Dicle, İnönü, Muş Alparslan, Siirt and Gaziantep Universities, selected by convenient sampling from non-random sampling methods. It was determined that all measurement tools within the scope of the research had statistically significant positive relationships with their sub-dimensions, ranging from moderate to high level. This result provides evidence for each measurement tool to be expressed with a single total score. Accordingly, the total scores of the measurement tools were taken and the relationships between them were examined, and it was determined that the pairwise correlations of the variables considered within the scope of the research were statistically significant positive and moderately related. In the study, it was aimed to examine the mediating role of the perception levels of critical listening and critical thinking in the relationship between pre-service teachers' perception levels towards critical reading and perception levels towards critical writing, and regression-based mediation analysis was conducted. As a result, it was seen that critical listening and critical thinking variables had a partial mediating role in the relationship between pre-service teachers' perception levels towards critical reading and perception levels towards critical writing.

Anahtar Kelimeler

Critical Thinking, Critical Writing, Critical Reading, Critical Listening

Türkçe ve İngilizce Öğretmen Adaylarının Eleştirel Düşünme Standartları, Eleştirel Yazma Becerileri, Eleştirel Okuma Özyeterlik Algıları ve Eleştirel Dinlemeye Yönelik Tutumları Arasındaki İlişkiler

Öz

Bu araştırmada; Türkçe ve İngilizce öğretmen adaylarının eleştirel becerilerinin (eleştirel düşünme, eleştirel yazma, eleştirel okuma ve eleştirel dinleme) birlikte incelenmesi amaçlanmaktadır. Araştırmada, nicel araştırma yöntemlerinden biri olan yordayıcı korelasyonel araştırma modeli tercih edilmiştir. Araştırmanın örneklemi, seçkisiz olmayan örnekleme yöntemlerinden uygun örnekleme ile seçilen; Fırat, Dicle, İnönü, Muş Alparslan, Siirt ve Gaziantep Üniversiteleri Eğitim Fakültelerinin Türkçe ve İngilizce Öğretmenliği bölümlerinde öğrenim gören 1258 öğretmen adayıdır. Araştırma kapsamındaki tüm ölçme araçlarının alt boyutları ile istatistiksel olarak anlamlı pozitif yönde ve orta düzey ile yüksek düzey aralığında değişen ilişkilere sahip olduğu tespit edilmiştir. Bu netice her bir ölçme aracının tek bir toplam puan ile ifade edilmesine kanıt sağlamaktadır. Buna göre ölçme araçlarının toplam puanları alınarak aralarındaki ilişkiler incelenmiş, araştırma kapsamında ele alınan değişkenlerin ikili korelasyonlarının istatistiksel olarak anlamlı pozitif yönde ve orta düzeyde ilişkili olduğu tespit edilmiştir. Araştırmada öğretmen adaylarının eleştirel okumaya yönelik algı düzeyleri ile eleştirel yazmaya yönelik algı düzeyleri arasındaki ilişkide, eleştirel dinleme ve düşünmeye yönelik algı düzeylerinin aracılık rolünün incelenmesi hedeflenmiş ve regresyon tabanlı aracılık analizi gerçekleştirilmiştir. Sonuç olarak öğretmen adaylarının eleştirel okumaya yönelik algı düzeyleri ile eleştirel yazmaya yönelik algı düzeyi arasındaki ilişkide, eleştirel dinleme ve eleştirel düşünme değişkenlerinin kısmi aracılık rolüne sahip olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Eleştirel Düşünme, Eleştirel Yazma, Eleştirel Okuma, Eleştirel Dinleme

Kaynakça

• Akdan, O. (2016). Türkçe öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimlerinin, eleştirel okuma becerisine etkisi, [Yüksek Lisans Tezi]. Ahi Evran Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kırşehir.
• Arıcı, F. A. (2008). Okumayı niye sevmiyoruz? Üniversite öğrencileri ile mülakatlar. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(10), 98-99.
• Aydın, A. ve Muratoğlu Pehlivan, B. (2019). Eleştirel Düşünme Sosyal Bilimler Ve İletişim Perspektifi. İstanbul: D&R Yayınları.
• Aydın, B. (2020). Altı şapkalı düşünme tekniğinin ortaokul yedinci sınıf öğrencilerinin eleştirel okuma becerilerini geliştirmelerine etkisi [Doktora Tezi]. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Muğla.
• Azizoğlu, N.İ. (2020). Ortaokul öğrencilerinin eleştirel dinleme becerilerinin geliştirilmesi, [Doktora Tezi]. Sakarya Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sakarya.
• Balıkçı, G. (2012). Taking a critical step on the way to critical reading: investigation into critical reading discourse of freshman fle students in an advanced reading and writing course, [Yüksek Lisans Tezi]. Ortadoğu Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Başoğlu, N. ve Mutlu, B. (2012). İlköğretim Türkçe ders kitaplarında yer alan metinlerin eleştirel düşünme eğitimine uygunluğu. Kastamonu Eğitim Dergisi, 20(3), 983-998.
• Bayar, N.F. (2022). 8.sınıf öğrencilerinin eleştirel dinleme becerilerinin incelenmesi, [Yüksek Lisans Tezi]. Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Hatay.
• Bayram, D. (2015). The effects of webquest - supported critical thinking instruction on the critical thinking disposition level and l2 writing performance of Turkish pre - service efl teachers, [Yüksek Lisans Tezi]. Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Belet, D. (2011). Eleştirel okuma becerisinin geliştirilmesinde hikâye anlatma yönteminin kullanımı: öğretim deneyi uygulaması. Bilig, 59, 67-96.
• Berkant, H.G. (2021). Eleştirel Düşünme ve Yüksek Öğretimdeki Uygulamaları. https://www.youtube.com/watch?v=GAKOiqB32v4 . (Erişim: 03.12.2023).
• Beyreli, L., Çetindağ, Z. ve Celepoğlu, A. (2011). Yazılı ve Sözlü Anlatım. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Bidabadi, F. S. ve Yamat, H. (2014). Strategies employed by Iranian efl freshman university students in extensive listening: a qualitative research. International Journal of Qualitative Studies in Education, 27(1), 23-41. http://dx.doi.org/10.1080/09518398.2012.737042
• Bodur, K. (2019). The effect of critical viewing and reading approach on the critical writing skills of the translation studies students, [Yüksek Lisans Tezi]. Yeditepe Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2014). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
• Chen, C. W. Y. (2017). Guided listening with listening journals and curated materials: a metacognitive approach. Innovation in Language Learning and Teaching, 13(2), 133-146. http://dx.doi.org/10.1080/17501229.2017.1381104
• Çarkıt, C. (2018). Ortaokul Türkçe derslerinde eleştirel dinleme/izleme uygulamaları üzerine bir eylem araştırması [Doktora Tezi]. Erciyes Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Kayseri.
• Demircioğlu, A. (2018). Eleştirel Düşünme Eğitimi. Ankara: Gece Kitaplığı
• Eğmir, E. (2018). Eleştirel Düşünme Becerisi Öğretimi: Ortaokul Öğrencileri İçin Bir Program Tasarısı. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Erkek, G. (2020). Ortaokul 8. sınıf öğrencilerinin eleştirel dinleme becerilerinin geliştirilmesi [Doktora Tezi]. Uşak Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Uşak.
• Etemadfar, P., Soozandehfar, MAS. and Namaziandost, E. (2020). An account of efl learners’ listening comprehension and critical thinking in the flipped classroom model. Cogent Education, 7(1), 1-22. http://dx.doi.org/10.1080/2331186X.2020.1835150
• Facione, P. A. (1990). Critical Thinking: A Statement Of Expert Consensus For Purposes Of Educational Assessment And Instruction - Executive Summary - The Delphi Report. Millbrae, CA: The California Academic Press.
• Freire, P. ve Macedo, D. (1998). Okuryazarlık Sözcükleri ve Dünyayı Okuma. S. Ayhan (Çev.). Ankara: İmge Yayınevi.
• George, D. and Mallery, M. (2010). SPSS for Windows Step By Step: A Simple Guide And Reference. Pearson.
• Gündüz, M. (2017). The effects of critical thinking based instruction on Turkish efl students' critical thinking disposition level, critical reading self-efficacy level, english writing performance and opinion on critical thinking, [Yüksek Lisans Tezi]. Bahçeşehir Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Güner, C. (2015). The effects of critical - thinking based ınstruction on pre - service efl teachers' critical thinking disposition level, English reading self - efficacy level, and english writing performance, [Yüksek Lisans Tezi]. Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Güneş, G. (2019). Eleştirel düşünme temelli dinleme / izleme eğitiminin eleştirel dinleme izlemeye etkisi, [Yüksek Lisans Tezi]. Yıldız Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Gürer, N. (2021). Yaratıcı okuma etkinliklerinin ilkokul 4. sınıf öğrencilerinin okuduğunu anlama, yaratıcı okuma, akıcı okuma ve eleştirel okuma becerilerine etkisi [Doktora Tezi]. Pamukkale Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Denizli.
• Griethuijsen, R. A. L. F., Eijck, M. W., Haste, H., Brok, P. J., Skinner, N. C., Mansour, N., Savran Gencer, A. and Boujaoude, S. (2014). Global patterns in students’ views of science and ınterest in science. Research in Science Education, 45(4), 581–603. http://dx.doi.org/10.1007/s11165-014-9438-6
• Hjerm, M., Johansson Seva, I. and Werner, L. (2018). How critical thinking, multicultural education and teacher qualification affect anti-immigrant attitudes. International Studies in Sociology of Education, 27(1), 42-59. http://dx.doi.org/10.1080/09620214.2018.1425895
• Işık, H. (2010). High school students' critical reading levels and the relationship between critical reading level and critical thinking dispositions and reading frequency, [Yüksek Lisans Tezi]. Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Judge, B., Jones, P. and McCreey, E. (2009). Critical Thinking Skills For Education Students. Great Britain: Learning Matters.
• Karabay, A. (2012). Eleştirel okuma-yazma eğitiminin Türkçe öğretmeni adaylarının akademik başarılarına ve eleştirel okuma-yazma düzeylerine etkisi [Doktora Tezi]. Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Karadeniz, A. (2014). Eleştirel okuma özyeterlilik algısı ölçeğinin geçerlilik ve güvenirlik çalışması. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(1), 113-140.
• Karadüz, A. (2010). Dil becerileri ve eleştirel düşünme. Turkish Studies, 5 (3), 1566-1593. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.1572
• Karalı, Y. (2012). Eğitim fakültesi öğrencilerinin eleştirel düşünme eğilimleri: İnönü üniversitesi örneği, [Yüksek Lisans Tezi]. İnönü Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Malatya.
• Karasar, N. (2014). Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Nobel Akademi Yayıncılık.
• Karataş, K. (2020). Öğretmenlik mesleğine kuramsal bir bakış. Elektronik Eğitim Bilimleri Dergisi, 9(17), 39-56.
• Koçak, E. (2020). Eğitim fakültesi öğrencilerinin yazma alışkanlıkları ile eleştirel okuma özyeterlilik algıları arasındaki ilişki, [Yüksek Lisans Tezi]. Ahi Evran Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kırşehir.
• Kurland, D.J. (2000). Critical Reading v. Critical Thinking. https://www.criticalreading. com/critical_reading_thinking.htm . (Erişim: 30.04.2024).
• Lee, A., and Murray, R. (2015). Supervising writing: helping postgraduate students develop as researchers. Innovations In Education and Teaching International, 52(5), 558–70. http://dx.doi.org/10.1080/14703297.2013.866329
• Lewis, H., Macgregor, D. and Jones, M. H. (2006). Critical reading. The Reading Teacher, 43(1), 42-48. MEB. (2005). Türkçe Dersi (6-8. Sınıflar) Öğretim Programı. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Melanlıoğlu, D. ve Karakuş Tayşi, E. (2013). Türkçe öğretim programında dinleme kazanımlarının ölçme değerlendirme yöntemleri bakımından sınıflandırılması. Dil ve Edebiyat Dergisi, 2(6), 23-32.
• Nosich, G.M. (2018). Eleştirel Düşünme Rehberi. (Çev. B. Aybek). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Orhan, A. (2021). Farklı yaklaşımlarla yürütülen eleştirel düşünme öğretiminin lise öğrencilerinin eleştirel düşünme becerilerine, eğilimlerine ve çevresel tutumlarına etkisi [Doktora Tezi]. Düzce Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Düzce.
• Özensoy, A.U. (2011). Eleştirel okumaya göre düzenlenmiş sosyal bilgiler dersinin eleştirel düşünme becerisine etkisi [Doktora Tezi]. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Özkal, N. (2020). Öğretmen güdüsel desteği, özyeterlik inancı ve akademik başarı arasındaki ilişkiler: lise matematik dersi örneği. Akdeniz Journal of Education, 3(2), 88-97.
• Paul, R. ve Elder, L. (2020). Kritik Düşünce. (Çev. Aslan, A.E. ve Sart, G.). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Pirozzi, R. (2003). Critical Reading, Critical Thinking. New York: Longman.
• Purnamaningwulan, R.A. (2022). Listening journals to promote students’ critical thinking skills in an integrated listening-speaking course. Studies in English Language and Education, 9(2), 744-760. http://dx.doi.org/10.24815/siele.v9i2.23387
• Salvucci, S., Walter, E., Conley, V., Fink, S. and Saba, M. (1997). Measurement Error Studies At The National Center For Education Statistics. NCES.
• Sever, S. (2003). Çocuk ve Edebiyat. Ankara: Kök Yayıncılık.
• Shore, W. (2000). The Nature Of Cognition. Robert Sternberg (Ed). The MIT.
• Shiel, G. and Cartwright, F. (2015). Analyzing Data From A National Assessment Of Educational Achievement. World Bank Group.
• Söylemez, Y. (2015). Ortaokul öğrencilerine yönelik eleştirel temel dil becerileri ölçeklerinin geliştirilmesi [Doktora Tezi]. Atatürk Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
• Şahin, Ç. ve Karakuş, G. (2019). Katılımcıları Seçme: Evren ve Örneklem. G. Ocak (Ed.), Eğitimde Bilimsel Araştırma Yöntemleri içinde (s. 180-216). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Şahinel, S. (2002). Eleştirel Düşünme. Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Şata, M. (2020). Nicel Araştırma Yaklaşımları. E. Oğuz. (Ed.), Eğitimde Araştırma Yöntemleri (1.baskı) İçinde (s. 77-90). Eğiten Kitap Yayınları.
• Taşkın, Y. (2017). Öğretmen adayları için eleştirel dinleme tutum ölçeğinin geçerlik ve güvenirlik çalışması. International Journal of Language Academy, 5(2), 116-128. http://dx.doi.org/10.18033/ijla.3486
• Tiryaki, E.N. ve Ateş, B. (2021). Tartışmacı metin bağlamında eleştirel yazma öğretimine ait izlence önerisi. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 23, 153-166. https://doi.org/10.29000/rumelide.953270
• Topçuoğlu Ünal, F. ve Tekin, M.T. (2013). Eleştirel yazmaya ilişkin Türkçe öğretmeni adaylarının metaforik algıları. Turkish Studies, 8(13), 1595-1606. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.5989
• Tömen, M. (2023). Critical reading towards critical writing: an exploratory research with 2nd year efl students [Doktora Tezi]. Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Ulaş Taraf, H. (2022). A case study on enhancing critical reading and creative writing skills of the gifted efl learners through critical thinking practices [Doktora Tezi]. Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Urhan, E. (2019). Kamu hastanelerinde çalışan hemşirelerin eleştirel düşünme düzeylerinin belirlenmesi, [Yüksek Lisans Tezi]. Okan Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Ünal, E. (2006). Eleştirel okuma becerileri ile okuduğunu anlama ve okumaya ilişkin tutumları arasındaki ilişki, [Yüksek Lisans Tezi]. Osmangazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
• Vandergrift, L., ve Goh, C. C. M. (2012). Teaching And Learning Second Language Listening: Metacognition In Action. New York: Routledge.
• Wallace, M. ve Wray, A. (2016). Critical Reading and Writing For Postgraduates. California: SAGE Publications Inc.
• Walliman, N. (2006). Social Research Methods. London: Sage Publications.
• Woodhouse, J. and Wood, P. (2020). Creating dialogic spaces: developing doctoral students’ critical writing skills through peer assessment and review. Studies in Higher Education, 47(3), 643-655. http://dx.doi.org/10.1080/03075079.2020.1779686
• Yalçın, A. (2012). Türkçe Öğretim Yöntemleri. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Yıldırım, A. ve Taşçı, S. (2013). Hemşirelikte eleştirel düşünmenin klinik karar vermeye etkisi. Balıkesir Sağlık Bilimleri Dergisi, 2(3), 187-191.