Görsel Sanatlarda Mekân ve Bellek İlişkisi Bağlamında Sahte Anı Kavramı

Yıl 2025, Cilt: 24 Sayı: 2, 641 - 657

Zeynep Abacı

https://doi.org/10.17755/esosder.1543524

Öz

Bu çalışmada, sahte anı kavramı mekân ve bellek ilişkisi üzerinden ele alınmıştır. Belleğin yeniden yapılandırıcı özelliği, mekânla kurduğu ilişki bağlamında incelenmiştir. Otobiyografik anlatıdaki kültürel bir inşa olan sahte anı kavramının görsel sanatlar alanındaki yansımasına değinilmiştir. Çalışmada ilk olarak mekân ve bellek arasındaki ilişkiye tarihsel bir perspektiften bakılarak Halbwachs ve Nora’nın teorik yaklaşımlarıyla resim sanatı bağlamında yaratılan hafıza mekânlarına örnek olarak Botticelli’nin Adoration of the Magi ve Poussin’in Et in Arcadia Ego adlı eseri incelenmiştir. Loftus, Bartlet ve Bridge gibi kuramcıların sahte anı yorumlarına Beuys ve Boltanksi’nin eserleriyle ışık tutulmuştur. Bu çalışmanın temel amacı, görsel sanatlarda mekân ve bellek arasındaki ilişkiyi araştırmak ve bu bağlamda sahte anı kavramını incelemektir. Araştırmanın ana problemi sahte anıların nasıl oluştuğu, mekânı ve belleği ne ölçüde dönüştürüp şekillendirdiği ve bu kavramın sanatsal anlamda nasıl görselleştirildiğidir. Araştırmanın sonuçlarına göre sanatçılar sahte anı kavramını eserlerinde kullanarak izleyicilerin algılarını ve hatıralarını sorgulamalarını sağlarken mekânsal yerleştirmeler, dönüşen imgeler ve gerçeklik algısını zorlayan kompozisyonların kullanımıyla kavram görselleştirilir. Sahte anıların tıpkı gerçek anılar gibi bir mekâna ihtiyaç duyduğundan ve anıların yeniden inşasında bağlı olduğu mekânı da ideal bir şekilde kurguladığından bahsetmek mümkündür.

Anahtar Kelimeler

Sahte Anı, Görsel Sanatlar, Mekân, Bellek, Otobiyografik Bellek, Kolektif Bellek

The Concept of False Memory in the Context of Relationship Between Space and Memory in the Visual Arts

Öz

In this study, the concept of false memory is discussed through the relationship between space and memory. The reconstructive character of memory is analysed in the context of its relationship with space. The reflection of the concept of false memory, which is a cultural construction in autobiographical narrative, in the field of visual arts is examined. The study has begun by exploring the historical relationship between space and memory, drawing on Halbwachs and Nora's theoretical ideas. Botticelli's Adoration of the Magi and Poussin's Et in Arcadia Ego have analyzed as examples of memory spaces created with the medium of painting. Beuys and Boltanksi's writings offer light on theorists' interpretations of false memory, including Loftus, Bartlet, and Bridge. The primary goal of this research is to investigate the relationship between space and memory in visual art and to examine the concept of false memory. The main problem of the research is how false memories are formed, to what extent they transform and shape space and memory, and how this concept is visualised in artistic terms. According to the results of the study, the artists use the concept of false memory in their artworks to make viewers question their perceptions and memories, while the concept is visualised through the use of spatial installations, transforming images and compositions that alter the perception of reality. It is possible to mention that false memories, like original memories, need a space, and that the space to which memories are attached in their reconstruction is ideally constructed.

Anahtar Kelimeler

False Memory, Visual Arts, Space, Memory, Autobiographical Memory, Collective Memory

Kaynakça

• Amstutz, N. (2015). Caspar David Friedrich and the Aesthetics of Community. Studies in Romanticism, pp. 447-475.
• Apfelbaum, E. (2010). Halbwachs and the Social Properties of Memory. In S. R. Schwarz, Memory: Histories, Theories, Debates (p. 85). New York: Fordham University Press.
• Artsy. (2023, 02 02). Retrieved from Artsy: https://www.artsy.net/artwork/caspar-david-friedrich-wanderer-above-the-sea-of-fog
• Artun, A. (2021, 09 08). e-skop sanat tarihi eleştiri. Retrieved from e-skop.com: https://www.e-skop.com/skopbulten/joseph-beuys-saman-mi-sarlatan-mi/2677
• Assmann, J. (2018). Kültürel Bellek (Ayşe Tekin Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Bachelard, G. (2017). Mekânın Poetikası (Alp Tümertekin Çev.). İstanbul: İthaki Yayınları.
• Baudelaire, C. (2021). Modern Hayatın Ressamı. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Bergson, H. (2015). Madde ve Bellek (Işık Ergüden Çev.). Ankara: Dost Kitabevi.
• Blum, M. (2022, 08 10). A Tribute To Safiye Behar. Retrieved from A Tribute To Safiye Behar: http://blumology.net/safiyebehar.html
• Bridge, D. J., & Paller, K. A. (2012, 08). Neural Correlates of Reactivation and Retrieval-Induced Distortion. n The Journal of Neuroscience, pp. 12144-12151.
• Buchloh, B. H. (1980, Ocak). Beuys: The Twilight of the Idol. Artforum, pp. 35-43.
• Bunuel, L. (2000). Son Nefesim (İlkay Kursak Çev.). İstanbul: AFA Yayınları.
• Certeau, M. d. (2009). Gündelik Hayatın Keşfi - I Eylem, Uygulama, Üretim Sanatları (L. Arslan Özcan, Çev). Ankara: Dost Kitabevi.
• Cicero, M. T. (2017). Bellek İmgeleri, Bellek Mekanları. In D. U. Fleckner, Mnemosyne'in Hazine Sandıkları, Platon'dan Derida'ya Bellek Kuramı Üzerine Metinler (p. 48). İstanbul: Umur Yayınları.
• Conway, M. A., & Williams, H. L. (2008). Autobiographical Memory. Oxford: Elsevier Ltd., pp. 893-906.
• Demelo, S. (2011). Autobiography and Self-Portraiture in the works of Christian Boltanski and Sophie Calle . Colchester / Essex: University of Essex .
• Direk, Z. (2003). Dünyanın Teni Merleau-Ponty Felsefesi Üzerine İncelemeler. İstanbul: MetisYayınları.
• Draaisma, D. (2016). Sıla Hasreti Fabrikası – Bellek Yaşlılıkta Nasıl İşler? İstanbul: YKY.
• Halbwachs, M. (2017). Zamanın Nehir Yatağında Yüzen Tahtalar. In U. Fleckner, Mnemosyne'in Hazine Sandıkları Platon'dan Derrida'ya Bellek Kuramı Üzerine Metinler (pp. 210-223). İstanbul: Umur Yayınları.
• Hamer, R. D. (2024). The Surreal Art of Rene Magritte and Visual Processing: Analysis of Two Iconic Paintings. Springfield, USA: Society for Imaging Science and Technology.
• Hilpern, K. (2022, Aralık 4). Independent. Retrieved from Independent.co.uk: https://www.independent.co.uk/life-style/health-and-families/features/the-false-memory-archive-did-that-really-happen-9105226.html
• Hopwood, A. (2022, Kasım 8). AR Hopwood's False Memory Archive. Retrieved from falsememoryarchive.com: https://www.falsememoryarchive.com/about
• Huyssen, A. (1995). Alacakaranlık Anıları Bellek Yitimi Kültüründe Zamanı Belirlemek. İstanbul: Metis Yayınları.
• Jones, A. (2006, 1 1). Self/Image: Technology, Representation, and the Contemporary Subject. New York: Routledge.
• Jones, C. P. (2022, Kasım 20). Medium. Retrieved from medium.com: https://medium.com/thinksheet/how-to-read-paintings-et-in-arcadia-ego-by-nicolas-poussin-14023bc7b1b
• Knöfel, U. (2022, 11 24). Spiegel International. Retrieved from spiegel.de: https://www.spiegel.de/international/germany/new-letter-debunks-myths-about-german-artist-joseph-beuys-a-910642.html Lachman, L. ( 2003). Time, Space, and Illusion: Between Keats and Poussin. Comparative Literature, pp. 293-319.
• Lake, G. T. (1986). The Five Paintings of The Adoration of the Magi by Sandro Botticelli. Montreal, Quebec: Mc Gill University.
• Lambert-Beatty, C. (2009). Make-Believe: Parafiction and Plausibility. October Magazine, pp. 51-84.
• Loftus, C. L. (2010, 06 06). False Memory. The Cambridge Handbook of Forensic Psychology, pp. 187-194.
• Løkken, A. C. (2005). False Memories in the Real World An Autobiographical Memory Study Amongst Reality-TV Participants . Oslo: University of Oslo.
• Merleau-Ponty, M. (2014). Algılanan Dünya/Sohbetler (Ö. Aygün, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Mollon, P. (2001). Freud ve Sahte Anı Sendromu (Gürol Koca Çev.). İstanbul: Everest Yayınları.
• Nicolas-Pousssin. (2022, 10 10). Retrieved from Nicolas Pousssin 17th Century Classical Painter: https://www.nicolas-poussin.com/en/works/arcadian-shepherds/
• Nora, P. (1984). Bellek Tarihin Gözünde Daima Şüphelidir. In U. Fleckner, Mnemosyne'in Hazine Sandıkları Platon'dan Derrida'ya Bellek Kuramı Üzerine Metinler (pp. 274-279). İstanbul: Umur Yayınları.
• Paul Delvaux. (2023, 10 16). Retrieved from Meer: https://www.meer.com/en/13121-paul-delvaux
• Renemagritte.org. (2023, 01 02). Retrieved from Rene Magritte: https://www.renemagritte.org/the-human-condition.jsp
• Rose, G. J. (1983). Sigmund Freud and Salvador Dali: Cultural and Historical Processes. American Imago, pp. 349-353.
• Sayın, Ş. (2006). Edebiyat ve Anımsama. In M. K. (Hazırlayan), Bellek, Mekan, İmge (pp. 37-41). İstanbul: Multilingual Yayınları.
• Schick, I. C. (2002). Batının Cinsel Kıyısı Başkalıkçı Söylemde Cinsellik ve Mekansallık (Gamze Sarı & Savaş Kılıç Çev.). Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Sharr, A. (2017). Mimarlar İçin Heidegger (V. Atmaca, Çev.). İstanbul: Yem Yayınları.
• Starobinski, J. (2012). Özgürlüğün İcadı ve Aklın Amblemleri (H. Bayrı, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Vkovalev. (2022, 11 11). Vkovalev Live Journal. Retrieved from Vkovalev Live Journal: https://vkovalev.livejournal.com/174292.html?view=comments
• Walker, J. A. (1983). Dream- Work and Art-Work. Leonardo, pp. 109-114.
• Wright, E. A. (2005, 11 28). Rhetorical Spaces in Memorial Places: The Cemetery as a Rhetorical Memory Place/Space. Rhetoric Society Quarterly, Vol. 35, No. 4 , p. 53.