A Struggle for Authority in Egypt Through the "Retaliation Clause" and a Reading of Tanzimat During the Period of Abbas I Hilmi Pasha

Yıl 2025, Cilt: 24 Sayı: 3, 1403 - 1413, 30.07.2025

Sevda Özkaya Sofu

https://doi.org/10.17755/esosder.1591590

Öz

With the Tanzimat Edict, Ottoman modernization gained another dimension. The provisions of the edict were intended to be implemented in almost every part of the empire. During this period, when Ottoman statesmen acted to strengthen the central authority, the greatest power struggle took place in Egypt. Alt-hough Egypt was an Ottoman province, Egyptian rulers constantly strived to achieve greater autonomy until the British occupation. During his short governorship period, which was in the shadow of Tanzimat, Abbas Pasha struggled for power and authority both against Western expansion and against the Ottoman Empire. In particular, his struggle with the Ottoman Empire to be given the "right to implement the retalia-tion article" has been the subject of many correspondences. Abbas Pasha's aim to strengthen his authority through this article was firmly rejected by the Ottoman Empire at first, but then a new solution was pro-duced. A good example of the policy followed by the Ottoman Empire to maintain its dominance in distant provinces during the Tanzimat period was experienced in the Province of Egypt. This study, which aims to evaluate the Tanzimat period and Ottoman-Egyptian relations from this perspective, is based on archive documents.

Anahtar Kelimeler

Egypt , Abbas Pasha , Retalition Clause , Tanzimat , Authority

I.Abbas Hilmi Paşa Döneminde Mısır’da “Kısas Maddesi” Üzerinden Bir Yetki Mücadelesi ve Tanzimat Okuması

Öz

Tanzimat Fermanı ile Osmanlı modernleşmesi başka bir boyut kazanmıştır. İmparatorluğun hemen her yerinde Ferman’ın hükümleri uygulanmak istenmiştir. Osmanlı devlet adamlarının merkezi otoriteyi güç-lendirmek maksadıyla hareket ettikleri bu dönemde en büyük güç mücadelesi Mısır’da yaşanmıştır. Mısır, bir Osmanlı eyaleti olmakla birlikte Mısır yöneticileri, İngiliz işgaline kadar daha fazla özerklik elde et-mek için aralıksız gayret etmişlerdir. Abbas Paşa, Tanzimat Fermanı’nın gölgesinde kalan kısa valilik dö-neminde gerek Batı yayılmasına karşı ve gerek Osmanlı Devleti’ne karşı güç ve yetki mücadelesi vermiş-tir. Bilhassa Osmanlı Devleti ile “kısas maddesinin uygulanması hakkının kendisine verilmesi için giriştiği mücadele pek çok yazışmaya konu olmuştur. Abbas Paşa’nın bu madde üzerinden otoritesini sağlamlaş-tırma amacı Osmanlı Devleti tarafından en başta kesin bir şekilde reddedilmiş ancak ardından yeni bir çözüm üretilmiştir. Tanzimat döneminde Osmanlı Devleti’nin uzak eyaletlerinde hakimiyetini korumak için izlediği siyasetin iyi bir örneği Mısır Eyaleti’nde yaşanmıştır. Tanzimat dönemi ve Osmanlı-Mısır ilişkilerini bu açıdan değerlendirmek amacını taşıyan bu çalışma, Osmanlı arşivi belgelerine dayanmakta-dır.

Anahtar Kelimeler

Mısır , Abbas Paşa , Kısas Maddesi , Tanzimat , Yetki

Kaynakça

• BOA. A. DVN. MHM. 7-A-98, (29 Z. 1265)
• BOA, HR. SYS. 966-13.
• BOA. HR. SYS. 966-11 M. 24 01. 1852
• BOA. İ. MTZ. 05, 16-529, (26 M. 1269).
• BOA. A. AMD. 36-47, (17 S. 1268).
• BOA. İ..MTZ.05,15-504 (H-23-07-1268)
• BOA. İ. MTZ. 05, 15-501, (19 Ca 1268).
• Akgündüz, A. (Nisan 1987) “1274-1858 Tarihli Osmanlı Ceza Kanunnamesinin Hukuki Kaynakları Tatbik Şekli ve Men’-i İrtikâb Kanunnamesi”, Belleten, TTK, C. 51, S. 199
• Akman, M. (2004). Osmanlı Devletinde Ceza Yargılaması, Eren yayınevi. İstanbul
• Aksin, A. (2022, Mayıs 1). Sultan II. Abdülhamit döneminde verilen kısas hükümlerinin değerlendirilmesi. TTK. https://www.ttk.gov.tr/wp-content/uploads/2022/04/01-AhmetAksin.pdf
• Arsal, S. M. (1937), Hukukun Umumi Esasları, Ankara
• Avcı, M. (2016) “Osmanlı Hukukunda Cezaların Tasnifi”, II. Türk Hukuk Tarihi Kongresi Bildirileri, s. 640.
• Baer, G. (1969), “Tanzimat in Egypt: The Penal Code,” Studies in the Social History of Modern Egypt Chicago – London.
• Ceylan, A. (2008) “Osmanlı Döneminde Mısır’da Hukuki Modernleşme (XIX. yüzyıl)”, Türk Hukuk Tarihi Araştırmaları, S. 5
• Dağcı, Ş. (2022). Kısas. TDV İslâm Ansiklopedisi. https://islamansiklopedisi.org.tr/kisas
• Holt, P. M.(1960) Egypt and the Fertile Crescent, 1516-1922; A Political History, Ithaca, N.Y. University Press.
• Köprülü, O. F. Fuad Paşa, Keçecizâde, TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi. org.tr/fuad-pasa-kececizade (05.10.2024)
• Mehmed Süreyya (1996), Sicill-i Osmani, Yay. Haz. Nuri Akbayar, Aktr. Seyit Ali Kahraman, Tarih Vakfı Yurt Yay. İstanbul, C. 1.
• Oestrup, J.(1978) Abbas I, MEB. İA., C. 1, İstanbul.
• Şemseddin Sami (2015), Kâmus-ı Türkî, Nadir Eserler Kitaplığı, İstanbul.