KEBECİZÂDE MEHMED VASFÎ’NİN SİLSİLE-İ HATTÂTÎN ADLI SİLSİLENÂMESİ

Yıl 2025, Cilt: 8 Sayı: 3, 403 - 440, 30.09.2025

Suat Donuk

https://doi.org/10.58659/estad.1748839

Öz

Klasik Türk edebiyatı biyografik türlerinden biri olan silsilenâmeler, çoğunlukla tasavvufî gelenek içerisinde gelişmiş metinlerdir. Ancak zamanla tarikat önderleri dışında padişahlar, vezirler, hattatlar gibi farklı meslek veya zümre mensuplarını da konu edinen silsilenâmeler kaleme alınmıştır. Bunlardan biri Sarây-ı Hümâyûn hocası Kebecizâde Hâfız Mehmed Vasfî Efendi’nin Hz. İsmail’den kendi dönemine kadar birbirine icazet vermiş hattatları çizimler yardımıyla sıraladığı Silsile-i Hattâtîn adlı eseridir. Söz konusu silsilenâme 729 hattatın adını, bunlardan 174’ünün ise hal tercümesini ihtiva etmektedir. Eserde yer alan biyografik bilgiler, sadece doğum ve vefat tarihlerini değil; aynı zamanda kişilerin mesleki faaliyetlerini, defin yerlerini, yazdıkları mushafları ve hattatlıkla ilgili çeşitli teknik ayrıntıları da içermektedir. Müellifin saray çevresindeki görevleri dolayısıyla aktardığı bazı şahsi gözlemler ve menkıbevî anlatılar, eserin özgünlüğünü artırmaktadır. Silsile-i Hattâtîn, yalnızca hat sanatı tarihi açısından değil, aynı zamanda Osmanlı saray yapısı ve kültür hayatı bakımından da önemli ipuçları sunmaktadır. Eserin içeriği, dili ve kaynakları üzerine yapılan incelemeler, onun hem bir biyografik kaynak hem de kültürel bir belge olarak kıymet taşıdığını ortaya koymaktadır. Bu makalede Kebecizâde Hâfız Mehmed Vasfî Efendi’nin Silsile-i Hattâtîn adlı silsilenâmesinin incelenmesi sonucunda elde edilen veriler sunulmuş, çizim ve notlar halindeki eserin biyografi ve Osmanlı tarihi alanlarında çalışan araştırmacılara veri oluşturması gayesiyle çeviri yazılı metne dönüştürülen hâli paylaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Silsilenâme , Kebecizâde Mehmed Vasfî , Hattatlık , Biyografi , Osmanlı Edebiyatı

The Silsilenâme Entitled Silsile-i Hattâtîn by Kebecizâde Mehmed Vasfî

Öz

Silsilename works, one of the biographical genres of classical Turkish literature, are texts that primarily developed within the Sufi tradition. Over time, however, silsilenames began to focus not only on spiritual leaders but also on members of various professions or social groups such as sultans, viziers, and calligraphers. One such example is Silsiletü’l-Hattâtîn, authored by Kebecizâde Hâfız Mehmed Vasfî Efendi, a court scholar of the Ottoman imperial palace. This work visually charts the line of calligraphers who granted each other authorization (ijazah) from the Prophet Ismail to the author’s own era. The silsilename contains the names of 729 calligraphers, 174 of whom are accompanied by biographical accounts. These entries provide not only birth and death dates but also details about professional activities, burial places, Qur’an manuscripts they copied, and various technical aspects related to calligraphy. Vasfî Efendi’s personal observations and hagiographic anecdotes, informed by his position within the palace environment, further enhance the originality of the work. Silsiletü’l-Hattâtîn offers significant insights not only into the history of Islamic calligraphy but also into the structure of the Ottoman court and its cultural milieu. This article presents the findings of a study on Kebecizâde Hâfız Mehmed Vasfî Efendi’s silsilename, and it includes the transliterated version of the manuscript—consisting of both drawings and notes—with the aim of providing a valuable source for researchers working in the fields of biography and Ottoman history.

Anahtar Kelimeler

Silsilename , Kebecizade Mehmed Vasfi , Calligraphy , Biography , Ottoman Literature

Kaynakça

• ÇELİK, Ramazan (2024). “Şiranlı Hacı Mustafa Efendi’nin Manzum Silsile-nâmesi”, Kocaeli İlahiyat Dergisi, 8/1, s.s. 86-106.
• DERMAN, M. Uğur. "MEHMED VASFİ, Kebecizâde", TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/mehmed-vasfi-kebecizade (E.T: 12.07.2025).
• DONUK, Suat (2016). Türk Edebiyatında Vefeyâtnâme ve İsmail Belîğ’in Güldeste-i Riyâz-ı İrfân’ı, Ankara: Gece Kitaplığı Yayınları.
• DONUK, Suat (2022). “Acemzâde Mustafa Cemâlî ve Silsilenâme-i Mevleviyye’si”, Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, 47, s.s. 629-678.
• GÖKDEMİR, Atila (2022). “Yanyalı Hâfız Refî‘ Efendi’nin Manzum Nakşî-Hâlidî Silsilenâmesi”, Turkish Academic Research Review, 7 (3), s.s. 656-676.
• KANAR, Mehmet (2009). Osmanlı Türkçesi Sözlüğü, İstanbul: Say Yayınları.
• KARAGÖZ, Ensar (2024). “Tabîbzâde Mehmed Şükrî Efendi ve Silsilenâmesi Üzerine Bir Değerlendirme”, Hikmet Akademik Edebiyat Dergisi [Journal of Academic Literature] Vefatının 100. Yılında Ali Emîrî Özel Sayısı, s.s. 714-733.
• KAYAOKAY, İlyas (2022). “Karacasulu Şeyh Süleyman Rüşdî’nin Yayımlanmamış Manzum Uşşâkî Silsile-nâmeleri”, RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (29), s.s. 476-499.
• KOZAN, Ali (2023). “Şeyh Şabân Veli’nin Tarikat Silsilesine Dair Bir Eser: Ömer Fuâdî’nin Silsilenâmesi”, Journal of History School, 63, s.s. 616-638.
• MUTÇALI, Serdar (1995). Arapça-Türkçe Sözlük, İstanbul: Dağarcık Yayınları.
• ÖZKAT, Mustafa (2022). “Türk Edebiyatında Manzum Meşayih Silsile-nâmeleri (Tasavvufî Silsile-nâmeler–Tarikat Silsile-nâmeleri)”, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, Sayı 28, s.s. 491-555.
• ÖZKAT, Mustafa (2023). “Türk Edebiyatında Manzum Meşayih Silsile-nâmeleri ve Mehmed Emin Tokadî’nin Silsile-Nâmesi”, 5. Tokat Sempozyumu 14-15-16 Ekim 2022 Bildiriler Kitabı, Tokat: Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi Yayınları, C.II, s.s. 111-143.
• SÖNMEZ, Faruk (2022). “Kuloğlu Şeyh Hacı İlyas’ın Manzum Halvetî Uşşâkî Silsile-nâme’si”. Dergiabant, 10/1, s.s. 177-192.
• TAŞ, Kenan Ziya ve ÖGE, Mustafa (2022). “Bir Çelebi Silsilenâmesi: Silsilenâme-i Bektaşiyye”, Hünkâr Hacı Bektaş Veli ve Birlikte Yaşama Kültürü Bilgi Şöleni Bildiriler Kitabı, Eskişehir: Türk Ocakları Eskişehir Şubesi Yayını, s.s. 201-223.
• TÜFEKCİ, Hatice (2022). “Muhammed Vahyî Efendi’nin Gözden Kaçmış Bir Manzumesi: Sünbüliyye Silsile-nâmesi” CUJOSS, 46 (1), s.s. 123-138.
• TÜFEKCİ, Hatice (2024). Türk Edebiyatında Manzum Tarikat Silsile-nâmeleri, Yüksek Lisans Tezi, Sivas Cumhuriyet Üniversitesi, Sivas.