KAYGUSUZ ABDÂL’IN GÜLİSTÂN’INDA VAHDET-İ VÜCÛT DÜŞÜNCESİ

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 2 (PROF. DR. ÂDEM CEYHAN'A 60. YAŞ ARMAĞANI), 607 - 615, 30.06.2024

Mustafa Sever

https://doi.org/10.58659/estad.1492171

Öz

Kaygusuz Abdâl, Alevî-Bektaşî edebiyatının önde gelen isimlerinden biridir ve Türk dili, kültürü ve tasavvuf edebiyatı tarihi için büyük öneme sahiptir. Menâkıbnâmesi'nde belirtildiğine göre, Elmalı'da yaşayan Abdâl Mûsâ'nın yanında uzun bir süre kalarak onun terbiyesinde ve hizmetinde bulunmuştur. Seyr ü sülûkunu tamamladıktan sonra, tahminen hicrî 800/miladî 1379 veya 1398 yıllarında Hac farizasını yerine getirmek üzere yola çıkar ve Mısır'a varır. Orada bir süre kaldıktan sonra Hacca gider. Dönüş yolunda Hicaz, Suriye ve Irak'ı dolaşarak tekrar Anadolu'ya döner. 1424-1430 tarihleri arasında Rumeli'yi ziyaret eder ve Edirne, Yanbolu, Filibe ve Manastır gibi şehirleri gezer. Daha sonra bir rivâyete göre Anadolu'ya, bir rivâyete göre de Mısır'a dönen Kaygusuz, tahmini olarak 1444 yılında vefat eder. Elmalı'nın Tekke köyündeki Abdâl Mûsâ Türbesi'nde medfun olduğuna inanılır.
Kaygusuz Abdâl’ın en uzun şiirlerinden biri olan Gülistan, mesnevî tarzında yazılmıştır. Gül bahçesi anlamına gelen “gülistan” sembolik bir isimdir ve Allah’ın bir oluşunu imâ eder. Gülistan ise, tasavvufi yolculukta kişinin ulaştığı marifeti ifade eder. Kaygusuz da Gülistan’da ancak marifet sahibi olanların Allah’ın birliğini anlayabileceğini söyler. Kaygusuz bu eserinde Allah’ın birliği, bir oluşun kanıtları, insanın yaratılış amacı ve nefs terbiyesi üzerinde durmuştur.
Çalışmamızda Kaygusuz Abdâl’ın Gülistan’da dile getirdiği vahdet-i vücut anlayışı üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kaygusuz Abdal, tasavvuf, mesnevi, Gülistan, vahdet

Kaynakça

• ÇELİK, İsa (2003). “Tasavvufî Gelenekte Hazarât-ı Hams veya Tenezzülât-ı Sebʼa Anlayışı”, Tasavvuf Dergisi, sayı: 10, s.s. 159-184.
• ERDEM, Hüsamettin (1990). Panteizm ve Vahdet-i Vücûd Mukayesesi, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• FİLİZ, Lütfi (2010). Noktanın Sonsuzluğu I, İstanbul: Pan Yayınları.
• ULUDAĞ, Süleyman (1988). “Ahadiyet”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, c. I, s.s. 484.
• İZUTSU, Toshihiko (1997). İbn Arabîʼnin Füsûsʼndaki Anahtar Kavramlar (çev. A. Y. Özemre), İstanbul: Kaknüs Yayınları
• KAM, Ömer Ferid (2003). Vahdet-i Vücûd (sadeleştiren E. Cebecioğlu), Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları (2.b).
• CEBECİOĞLU, Ethem (2009). Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü, İstanbul: Ağaç Yayınları (5.b).