YARI KIRSAL ALANDA YAŞAYAN KİŞİLERDE GAİTADA GİZLİ KAN TARAMASI VE TARAMA PROGRAMLARI HAKKINDA FARKINDALIKLARI

Yıl 2018, Cilt: 3 Sayı: 1, 42 - 55, 01.05.2018

Gülsüm Öztürk Emiral Burcu Işıktekin Atalay Muhammed Fatih Önsüz Aslı Melek Zeytin Yavuz Selim Küçük Burhanettin Işıklı Selma Metintaş

Öz

Çalışmada yarı kırsal alanda yaşayan 50-70 yaş arasındaki kişilerin kolorektal kanser
tarama programlarını hakkındaki farkındalıklarının değerlendirilmesi ve gaitada gizli kan testi
ile taramalarının yapılması amaçlandı.
Gereç-yöntem: Çalışma, 2015 yılında Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Eğitim-Araştırma
bölgesinde yer alan Toplum Sağlığı Merkezleri (TSM)’nden rastgele seçilen iki bölgede
(Mahmudiye ve Beylikova) yapılan kesitsel tipte bir araştırmadır. TSM’lerin sağlık
kayıtlarından ilçe merkezlerinde yaşayan 50-70 yaş arasında 1637 kişinin adres bilgilerine
ulaşıldı. Çalışma gün-saatinde, belirlenmiş adreslere gidildi ve 1533 kişiye (%93.6) ulaşıldı.
Çalışmaya katılmayı kabul eden 495 kişi (%32.3) ile anket formu dolduruldu. Daha sonra
gaitada gizli kan tarama testini yaptırmayı kabul edenlere, testi nasıl yapacakları anlatılarak test
kiti verildi. Dağıtılan kitler 48 saat sonra toplandı. Alınan numuneler klavuzuna uygun olarak
analiz edilerek ‘negatif’, ‘pozitif’ ve ‘geçersiz’ olarak değerlendirildi. Veriler IBM SPSS
(versiyon 15.0) paket programında değerlendirildi. Verilerin analizinde KiKare ve çoklu lojistik
regresyon analizi kullanıldı.
Bulgular: Çalışma grubunu oluşturanların yaşları 50-70 arasında değişmekte olup ortalama (
standart sapma) 59.2 (5.8) yıl idi. Katılımcıların 221’i (%44.6) erkek, 450’si (%90.9) evli, 295’i
(%59.6) ilkokul mezunuydu.
Çalışma grubunu oluşturanlardan daha önce gaitada gizli kan tarama testini duyanların sayısı
177’si (%35.8) idi. Katılımcılardan çalışmadan önce kolorektal kanserler ile ilgili herhangi bir
tarama testi yaptırma sıklığı %19.4 (n=96) olup, tarama testlerini duyanlarda, kadınlarda ve
hekim tanılı kronik hastalığı olanlarda tarama testine katılma oranı daha yüksekti.
Çalışmada 113 (%22.8) kişi gaitada gizli kan tarama testi kitini almak istemedi. Öğrenim düzeyi
yüksek olan, gelir durumu kötü olan, akrabalarında kolorektal kanser öyküsü olanlarda gaitada
gizli kan tarama testine katılım sıklığı daha fazlaydı. Gaitada gizli kan tarama testi kiti verilen
ve sonucu değerlendirmeye alınan 307 katılımcıdan 45’inin (%14.7) sonucu ‘pozitif’ idi.
Sonuç: Kolorektal kanser tarama programlarını duyan kişilerde tarama programlarına katılma
sıklığı daha yüksek bulundu. Çalışmada ulaşılan kişilere araştırma hakkında bilgi verildikten
gaitada gizli kan tarama testini yapmak istemeyen, kit verilse bile değerlendirmeye alınmayan
kişi orantıları yüksekti. Bu durum gaitada gizli kan tarama testinin toplum tarafından kabul
edilebilirliğinin az olduğunu ve uygulanabilirliğinin zorluğunu göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Kanser, kolorektal kanser, tarama programları, farkındalık

FECAL OCCULT BLOOD SCREENING IN PEOPLE LIVING IN SEMIRURAL AREA AND THEIR AWARENESS ABOUT SCREENING PROGRAMS

Öz

Objective: The aim of the study is to evaluate the awareness of colorectal cancer screening programs among people aged between 50 and 70 living in semirural area and to perform their screening with fecal occult blood screening test. Material-method: This is a cross-sectional study was conducted among individuals aged 5070 years living in two randomly selected regions (Mahmudiye and Beylikova) from Community Health Centers (CHC) in Eskisehir Osmangazi University Training and Research Area in 2015. From the health records of CHCs, the address information of 1637 people living in the district centers between the ages of 50 and 70 was obtained. At the working day-time, the selected addresses were visited and 1533 people were reached (93.6%). A questionnaire was completed with 495 people (32.3%) who agreed to participate in the study. Those who agreed to have the fecal occult blood screening test were given a test kit describing how to carry out the test. Distributed kits were collected after 48 hours. The samples were evaluated as 'negative', 'positive' and 'invalid' according to the guidelines. The data were evaluated in the IBM SPSS (version 15.0) package program. Chi Square and multiple logistic regression analyzes were used in the analysis of the data. Results: The age of the study group ranged from 50 to 70 years with a mean (standart deviation) of 59.2 (5.8) years. 221 (44.6%) were male, and 450 (90.9%) were married; 295 (82.0%) had primary and lower education level. 177 (35.8%) were aware of hemoccult test among the study group. The frequency of any screening test for colorectal cancer before the study was 19.4% (n = 96) and the participation to the test was higher in women and in patients having physiciandiagnosed chronic diseases. In the study, 113 (22.8%) participants did not want to receive the hemoccult test kit. There was a higher frequency of participation in those who had a higher education level, poor income status, and had colorectal cancer stories in their relatives. Of the 307 participants who received the fecal occult blood screening test kit and were subsequently evaluated, 45 (14.7%) were 'positive'. Conclusion: People who were aware of colorectal cancer screening programs were more likely to participate in screening programs. After being informed about the research, the percentage of people who did not want to participate to the test and even if the kit was given, whose test can not be evaluated was high. This suggests that the community's acceptability of the fecal occult blood screening test is low and its applicability is difficult

Anahtar Kelimeler

Cancer, colorectal cancer, screening programs, awareness