ÖZEL EĞİTİM VE REHABİLİTASYON MERKEZLERİNDE ÇALIŞANLARIN TÜKENMİŞLİK DÜZEYLERİ

Yıl 2023, Cilt: 8 Sayı: 1, 31 - 41, 17.01.2023

Musa Erdoğan Gun Saka Muhammed Arca

https://doi.org/10.35232/estudamhsd.1143028

Cited By: 1

Öz

Özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinde (ÖERM) çalışanların tükenmişlik düzeylerinin ve tükenmişliğe yol açan risk
faktörlerinin incelenmesi amaçlanmıştır. Kesitsel tipteki araştırma, Haziran – Eylül 2018 tarihlerinde Diyarbakır’ın
Kayapınar ilçesinde yürütülmüştür. 42 ÖERM’de görev yapmakta olan tüm bireyler (n=410) araştırmanın evrenini
oluşturmuştur. Tüm bireylere ulaşmak hedeflenmiş ancak çalışma 351 kişiyle (%85,6) tamamlanmıştır.
Sosyo-demografik, mesleki bilgi ve çalışma ortamına ilişkin bilgi içeren ve araştırmacı tarafından hazırlanmış kişisel bilgi
formu ile Maslach Tükenmişlik Ölçeği (MTÖ) formu yüz yüze anket yoluyla uygulanmıştır. Analizlerde tanımlayıcı
istatistikler, ikili bağımsız grup karşılaştırırken t testi, ikiden fazla grup ortalamasını karşılaştırırken Anova testi, farklılığın
nereden kaynaklandığını belirlemek için post-hoc Tukey testleri kullanılmıştır. Katılımcıların %52,4’ü kadın, %67,2’i
bekâr, %64,4’ü 30 yaşın altında ve yaş ortalaması 29,9±7,9 idi. %95,2’si lisans mezunu, %52,4’ü öğretmen, %24,2’si
fizyoterapist ve %23,4’ünü diğer çalışanlardı. Duygusal tükenme puan ortalaması 13,8±7,0, duyarsızlaşma puan
ortalaması 3,8±3,1 ve kişisel başarı puan ortalaması 8,9±4,1’dir. Özel eğitimde çalışmayı kendi isteğiyle seçme, iş
arkadaşlarından destek görme, üstlerinden takdir görme, mesleğindeki verim düzeyi, engelli bireylerin ailelerinin aşırı
beklentileri gibi faktörlerin tükenmişlik düzeyini etkilediği bulundu (p<0,05). ÖERM çalışanlarında orta düzeyde duygusal
tükenme, düşük düzeyde duyarsızlaşma ve düşük düzeyde kişisel başarısızlık olduğu saptanmıştır. Özel eğitimde kendi
isteğiyle çalışmayanlar, ailelerin aşırı beklenti içinde olduğunu ve mesleğinde verimsiz olduğunu düşünenler daha çok
tükenmişlik yaşarken; iş arkadaşlarından destek görenlerle, üstlerinden takdir görenler daha az tükenmişlik yaşamıştır.

Anahtar Kelimeler

Engellilik, Özel eğitim, Rehabilitasyon, Tükenmişlik

BURNOUT LEVELS OF EMPLOYEES IN SPECIAL EDUCATION AND REHABILITATION CENTERS

Öz

It is aimed to examine the burnout levels of employees in special education and rehabilitation centers (SERC) and the
risk factors leading to burnout. A cross-sectional study was conducted in the Kayapınar district of Diyarbakır between
June – September 2018. All individuals (n=410) working in 42 SERC constituted the population of the research. It was
aimed to reach all individuals, but the study was completed with 351 people (85.6%). A personal information form
prepared by the researcher and containing information about socio-demographic, Professional knowledge and working
environment, and Maslach Burnout Scale (MBS) form were administered through a face-to-face questionnaire. In the
analyses, descriptive statistics, t test when comparing two independent groups, ANOVA test when comparing the mean
of more than two groups, and post-hoc Tukey tests were used to determine where the difference originated. 52.4% of
the participants were women, 67.2% were single, 64.4% were under the age of 30, and the mean age was 29.9±7.9
years. The mean score of emotional exhaustion is 13.8±7.0, the mean score of depersonalization is 3.8±3.1, and the
mean score of personal achievement is 8.9±4.1. It was found that factors such as choosing to work in special education
voluntarily, receiving support from colleagues, being appreciated by their superiors, the level of efficiency in the
profession, and the excessive expectations of the families of the disabled individual saffect the level of burnout (p<0.05).
It has been determined that SERC employees have moderate emotional exhaustion, low level of depersonalization and
low level of personal failure. Those who do not work in special education voluntarily, those who think that their families
have excessive expectations and are inefficient in their profession experience more burnout; Those who received
support from their colleagues and those who were appreciated by their superiors experienced less burnout.

Anahtar Kelimeler

Burnout, Disability, Rehabilitation, Special Education

Kaynakça

• 1. WessellsJr D, Kutscher A, Seeland IB, Selder FE, Cherico DJ, Clark EJ. Professional burnout in medicine and the helping professions. New York: Routledge; 2013.
• 2. Maslach C, Jackson SE. The measurement of experienced burnout. J Organisational Behav. 1981;2:99-113. DOI:/10.1002/job.4030020205.
• 3. Millî Eğitim Bakanlığı. Özel eğitim kurumları yönetmeliği (Sayı: 28296). Ankara: Resmî Gazete; 2012.
• 4. Arslan G, Aslan G. Zihin engelli bireylere eğitim veren öğretmenlerin tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi (Tokat ili örneği). Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi. 2014;4(2):49-66. DOI:10.12973/ jesr.2014.42.4.
• 5. Forlin C. Inclusion: Identifying potential stressors for regular class teachers. Educational research. 2001;43(3): 235-45. DOI:10.1080/001318801100 81017.
• 6. Lıstopad IW, Esch T, Mıchaelsen MM. Investigation of the determinants of work-related burnout: extendingthebiopsycho- social model. European Journal of Integrative Medicine. 2021;48:102062.
• 7. Ugwoke SC, Eseadi C, Onuigbo LN, Aye EN, Akaneme IN, Oboegbulem AI, et al. A rational-emotive stres management intervention for reducing job burnout and dysfunctional distress among special education teachers: An effect study. Medicine. 2018;97(17):e0475. DOI:10.1097/MD.0000000000010475.
• 8. Işıkhan V. Özel Eğitim Alanında Çalışan Personelin Tükenmişlik Düzeylerine Etkide Bulunan Faktörlerin İncelenmesi. Journal of Society & Social Work. 2018;28(1):7-25.
• 9. Ergin C. Doktor ve Hemşirelerde Tükenmişlik ve Maslach Tükenmişlik Ölçeğinin Uyarlanması. Ankara: Türk Psikologlar Derneği Yayınları; 1992.
• 10. Çelebi E. Elazığ ve Malatya il merkezinde bulunan özel eğitim kurumlarında çalışan öğretmenlerin tükenmişlik düzeyleri ve ilgili faktörler. Fırat Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Hemşirelik Anabilim Dalı, Doktora tezi, 2013.
• 11. Seibt R, Kreuzfeld S. Influence of work-related and personal characteristics on the burnout risk amongfull-and part-time teachers. International journal of environmental research and public health. 2021;18(4):1535. DOI:10.3390/ ijerph18041535.
• 12. Oruç S. Özel eğitim alanında çalışan öğretmenlerin tükenmişlik düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi (Adana İli Örneği). Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İlköğretim Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 2007.
• 13. Yavuz M. Özel Eğitim Okullarında Çalışan Öğretmenlerin Mesleki Öz-Yeterlilik Düzeylerinin Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 2020;55: 1-25. DOI:10.21764/maeuefd.546612.
• 14. Vızlı C. Görme Engelliler İlköğretim Okullarında Çalışan Öğretmenlerle Normal İlköğretim Okullarında Çalışan Öğretmenlerin Tükenmişlik Düzeylerinin Karşılaştırılması Üsküdar İlçesi Örneği. Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2005.
• 15. Tümkaya S, Çetin G. İlkokul ve Ortaokul Öğretmenlerinin Mesleki Tükenmişlik ve Bazı Demografik Özelliklerinin Aile Katılımı Öz-yeterliklerini Yordama Düzeylerinin İncelenmesi. Cumhuriyet Uluslararası Eğitim Dergisi. 2021; 10(1):139-58. DOI:10.30703/cije. 697637.
• 16. Girgin G. Baysal A. Zihinsel Engelli Öğrencilere Eğitim Veren Öğretmenlerin Mesleki Tükenmişlik Düzeyi ve Bazı değişkenler: İzmir Örneği. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Bilimleri Dergisi. 2005;18:1-10.
• 17. Aksoy Urfalı Ş. Eskişehir ili Özel Eğitim Kurumlarında Çalışan Öğretmenlerin Tükenmişlik Düzeylerinin Belirlenmesi. Osmangazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2007.
• 18. Karahan Ş ve Uyanık Balat G. Özel eğitim okullarında çalışan eğitimcilerin öz yeterlilik algılarının ve tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 2011; 29:1-14.
• 19. Erturan S, Başaran Z, Elbasan B. Türkiye’de Özel Eğitim Ve Rehabilitasyon Merkezlerinde Çalışan Fizyoterapistlerin Tükenmişlik Düzeylerinin İncelenmesi. Milli Eğitim Özel Eğitim ve Rehberlik Dergisi. 2021;1(2):1-30.
• 20. Şahin D, Turan FN, Alparslan N, Şahin İ, Faikoğlu R, Görgülü A. Devlet Hastanesinde Çalışan Sağlık Personelinin Tükenmişlik Düzeyleri. Nöropsikiyatri Arşiv Dergisi. 2008; 45:116-21.
• 21. Fiorilli C, Schneider B, Buonomo I, Romano L. Family and nonfamily support in relation to burnout and work engagement among Italian teachers. Psychology in the Schools. 2019;56(5):781-91. DOI:10.1002/pits. 22235.
• 22. Yavuz M. Özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinde çalışan öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeyleri ve yaşam doyumlarının incelenmesi. OPUS International Journal of Society Researches. 2019;13(19):527-56. DOI:10.26466/opus.601008.
• 23. Wang Y, Ramos A, Wu H, Liu L, Yang X, Wang J, et al. Relationship between occupational stres and burnout among Chinese teachers: a cross-sectional survey in Liaoning, China. International archives of occupational and environmental health. 2015;88(5): 589-597. DOI:10.1007/s00420- 014-0987-9.
• 24. Kamal AM, Ahmed WSE, Wassif GOM, Greda MHAA. Work Related Stress, Anxiety and Depression among School Teachers in general education. Qjm: Int. J. Med. 2021;114(1):118. DOI:10.1093/ qjmed/ hcab118.003.
• 25. Taycan O, Kutlu L, Çimen S, Aydın N. Bir Üniversite Hastanesinde Çalışan Hemşirelerde Depresyon ve Tükenmişlik Düzeyinin Sosyodemografik Özelliklerle Olan İlişkisi. Anadolu Psikiyatri Dergisi. 2006;7:100.
• 26. Pavlakis A, Raftopoulos V, Theodorou M. Burnout syndrome in Cypriotphysiotherapists: a national survey. BMC Health Serv Res. 2010;11: 63.
• 27. Şahin D & Cemaloğlu N. Öğretmenlerin Mesleki Tükenmişlik Düzeylerinin Farklı Değişkenlere Göre İncelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi. 2007; 15(2):465-84.