Legislative Review of Early Warning Response System in Healthcare in Türkiye

Yıl 2025, Cilt: 10 Sayı: 3, 378 - 386, 06.11.2025

Ali Boz , Mustafa Necmi İlhan

https://doi.org/10.35232/estudamhsd.1703667

Öz

Early Warning Response Systems (EWRS) in the health sector aid in the early detection of potential health threats and approaching epidemics, identify their sources, prevent their spread, prioritize public health actions, monitor and evaluate their effects, and plan long-term health policies and strategies. The effectiveness of these systems relies on a strong institutional structure and, in particular, an effective regulatory framework. Legislation is considered the foundation of society. This study examines the existing regulatory framework and highlights areas that require improvement. It reviews relevant legislation and discusses the documents forming its basis through descriptive content analysis. The conclusion is that new regulations are necessary to define the authorities and responsibilities of relevant institutions and organizations, establish rapid and effective intervention protocols and standards, allocate resources, ensure data security and confidentiality, and specify administrative and criminal responsibilities. This study underscores the importance of systematic improvements based on legislation.

Anahtar Kelimeler

Early warning response system , public health , surveillance systems , legislation

Türkiye’de Sağlık Alanında Erken Uyarı Cevap Sisteminin Mevzuat İncelemesi

Öz

Sağlık alanındaki Erken Uyarı Cevap Sistemleri (EUCS), sağlık tehdidine dönüşebilecek durumların ve yaklaşan salgınların erken tespiti, kaynağının saptanması, yayılımın durdurulması, halk sağlığı eylemlerinde önceliklerin belirlenmesi, etkilerinin izlenmesi ve değerlendirilmesi, uzun vadede halk sağlığı politikalarının ve stratejilerinin planlamasına katkı sağlamaktadır. Bu sistemlerin başarısı, güçlü bir kurumsal yapıya ve özellikle etkin bir mevzuat altyapısına bağlıdır. Mevzuat, toplum yaşamının temel taşı olarak değerlendirilmektedir. Bu çalışma mevcut mevzuat alt yapısını inceleyerek geliştirilmesi gereken hususlara dikkat çekmektedir. Çalışmada konuyla ilgili mevzuat taranmış ve mevzuatı oluşturan ilgili dokümanlar betimsel içerik analizi yapılarak tartışılmıştır. Sağlık EUCS’de çok sektörlü yapısı gereği ilgili kurum ve kuruluşların yetki ve sorumlulukların belirlenmesi, hızlı ve etkin müdahale protokolleri ile standartların oluşturulması, kaynak tahsisi, veri güvenliği ve gizliliğin korunması, idari ve cezai sorumlukların belirlenmesi için yeni düzenlemelerin geliştirilmesi gerektiği sonucuna varılmıştır. Bu çalışma mevzuat temelli sistematik iyileştirmelerin önemini vurgulamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Erken uyarı cevap sistemi , halk sağlığı , sürveyans sistemleri , mevzuat

Etik Beyan

Bu çalışma için kullanılan verilerin erişime açık veriler olması nedeniyle etik kurul değerlendirmesi gerekmemektedir.

Kaynakça

• Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ). Early Warning, Alert and Response System (EWARS) [İnternet]. Cenevre: Dünya Sağlık Örgütü; [erişim tarihi: 12 Ocak 2025]. Erişim adresi: https://www.who.int/emergencies/surveillance/early-warning-alert-and-response-system-ewars
• Kotwal S. Addressing the gap: The importance of mental health legislation and policy. Interdisciplinary Studies in Society, Law, and Politics. 2022;1(2):1–3.
• Yıldırım HH. Avrupa Birliği, sağlık ve sağlık politikaları: Avrupa Birliği’ne üye ve aday ülkelerin sağlık sistemlerinin karşılaştırmalı performans analizi [doktora tezi]. Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Sağlık Kurumları; 2004.
• Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ). One Health [İnternet]. Cenevre: Dünya Sağlık Örgütü; [erişim tarihi: 8 Mart 2025]. Erişim adresi: https://www.who.int/europe/initiatives/one-health
• Bakırcı S. Tek sağlık: Niçin önemli? One health: Why is it important? Türkiye Klinikleri Journal of Public Health - Special Topics. 2018;4(2):99–105.
• Greenberg RS. Medikal epidemiyoloji, toplum sağlığı ve etkili sağlık hizmetleri (Beşinci baskıdan çeviri). Çeviri: Prof. Dr. Ahmet Saltuk. Ankara: Palme Yayınevi; 2020.
• Doyle TJ, Glynn MK, Groseclose SL. Completeness of notifiable infectious disease reporting in the United States: An analytical literature review. American Journal of Epidemiology. 2002;155(9):866–74. DOI:10.1093/aje/155.9.866
• Chandran A, Selva Kumar S, Hairi NN, Low WY, Mustapha FI. Non-communicable disease surveillance in Malaysia: An overview of existing systems and priorities going forward. Frontiers in Public Health. 2021;9:698741. DOI:10.3389/fpubh.2021.698741
• Mendis S. The policy agenda for prevention and control of non-communicable diseases. British Medical Bulletin. 2010;96(1):23–43. DOI:10.1093/bmb/ldq037
• Tahir MA, Khan MA, Ikram A, Chaudhry TH, Amir A, Tahir M, et al. Evaluation of core coordination strategies and concept of operations implemented during activation of public health emergency operations center for COVID-19 response in Pakistan. Research Square [Advance online publication]. 2023. DOI:10.21203/rs.3.rs-2745595/v1
• Bulaşıcı Hastalıkların Sürveyansı ve Kontrolü Projesi III. Erken uyarı ve cevap sisteminde (EUCS) laboratuvarların rolü: Türkiye EUCS için “Laboratuvarların Rolü” dâhil bir model önerisi. Ankara; 2012.
• World Health Organization Regional Office for Africa. Public health emergency operations center (PHEOC) legal framework guide: A guide for the development of a legal framework to authorize the establishment and operationalization of a PHEOC [İnternet]. 2021 [erişim tarihi: 5 Mayıs 2025]. Erişim adresi: https://iris.who.int/handle/10665/347600
• Cao Y, Shan J, Gong Z, Kuang J, Gao Y. Status and challenges of public health emergency management in China related to COVID-19. Frontiers in Public Health. 2020;8:250.
• Mevzuat Bilgi Sistemi. Türkiye Cumhuriyeti Anayasası (1982) [İnternet]. [erişim tarihi: 5 Mayıs 2025]. Erişim adresi: https://www.anayasa.gov.tr/tr/mevzuat/anayasa
• Mevzuat Bilgi Sistemi. 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu [İnternet]. 24 Nisan 1930; Kanun No: 1593. Resmî Gazete: 6 Mayıs 1930; Sayı: 1489. [erişim tarihi: 5 Mayıs 2025]. Erişim adresi: https://www. saglik.gov.tr/TR-10384/tarihi24041930--sayisi1593--rg-tarihi06051930--rg-sayisi1489--umumi-hifzissihha-kanunu.html
• Mevzuat Bilgi Sistemi. 663 sayılı Sağlık Alanında Bazı Düzenlemeler Hakkında Kanun Hükmünde Kararname [İnternet]. Resmî Gazete: 2 Kasım 2011; Sayı: 28103. [erişim tarihi: 5 Mayıs 2025]. Erişim adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=663&MevzuatTur=4&Mevzu atTertip=5
• T.C. Resmî Gazete. Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi (Kararname No: 1) [İnternet]. 10 Temmuz 2018.[erişim tarihi: 5 Mayıs 2025]. Erişim adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2018/07/20180710. htm
• Mevzuat Bilgi Sistemi. Bulaşıcı Hastalıklar Sürveyans ve Kontrol Esasları Yönetmeliği [İnternet]. Resmî Gazete: 30 Mayıs 2007; Sayı: 26537. [erişim tarihi: 5 Mayıs 2025]. Erişim adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=11347&MevzuatTur=7&Mev zuatTertip=5
• Mevzuat Bilgi Sistemi / Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü. Ani gelişen halk sağlığı tehditlerine yönelik erken uyarı cevap sistemi uygulama yönergesi [İnternet]. Ankara: Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü; 2019.[erişim tarihi: 5 Mayıs 2025]. Erişim adresi: https://hsgm.saglik.gov.tr/depo/Mevzuat/Yonergeler/Ani_Gelisen_Halk_Sagligi_Tehditlerine_Yonelik_Erken_ Uyari_Cevap_Sistemi_Uygulama_Yonergesi.pdf
• Mevzuat Bilgi Sistemi / Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü. 2018/22 Bulaşıcı hastalıklar ile mücadele rehberi genelgesi [İnternet]. Ankara: Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü; 2018.[erişim tarihi: 5 Mayıs 2025]. Erişim adresi: https://hsgm.saglik.gov.tr/tr/mevzuat/genelgeler/132.html
• Mevzuat Bilgi Sistemi / Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü. 2015/18 Bulaşıcı hastalıkların ihbar ve bildirim sistemi genelgesi [İnternet]. Ankara: Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü; 2015.[erişim tarihi: 5 Mayıs 2025]. Erişim adresi: https://hsgm.saglik.gov.tr/tr/mevzuat/genelgeler/128-2015-18-bula%C5%9F%C4%B1c%C4%B1-hastal%C4%B1klar%C4%B1n-i%CC%87hbar-ve-bildirim-sistemi-genelgesi.html
• Türkiye Hudut ve Sahiller Sağlık Genel Müdürlüğü. Tarihçe [İnternet]. [erişim tarihi: 5 Mayıs 2025]. Erişim adresi: https://www.hssgm.gov.tr/Tarihce
• Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü. Pandemik İnfluenza Ulusal Hazırlık Planı [İnternet]. Ankara: Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü; 2019. [erişim tarihi: 5 Mayıs 2025]. Erişim adresi: https://hsgm.saglik.gov.tr/depo/Yayinlarimiz/Eylem_Planlari/Ulusal_Pandemi_Hazirlik_Plani.pdf
• Mevzuat Bilgi Sistemi. 5902 sayılı Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun [İnternet]. Resmî Gazete: 17 Haziran 2009; Sayı: 27261. [erişim tarihi: 5 Mayıs 2025]. Erişim adresi: https://www.resmigazete.gov. tr/eskiler/2009/06/20090617-1.htm
• Mevzuat Bilgi Sistemi. 7126 sayılı Sivil Savunma Kanunu [İnternet]. 9 Haziran 1959; Kanun No: 7126. Resmî Gazete: 13 Haziran 1959; Sayı: 10286. [erişim tarihi: 10 Mayıs 2025]. Erişim adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=7126&MevzuatTur=1&Mev zuatTertip=3
• Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD). Türkiye Afet Müdahale Planı [İnternet]. Ankara: T.C. İçişleri Bakanlığı Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı. [erişim tarihi: 5 Mayıs 2025]. Erişim adresi: https://www.afad.gov.tr/turkiye-afet-mudahale-plani
• Mevzuat Bilgi Sistemi. Kimyasal, biyolojik, radyolojik, nükleer tehdit ve tehlikelere dair görev yönetmeliği [İnternet]. Resmî Gazete: 1 Ekim 2020; Sayı: 31261. [erişim tarihi: 5 Mayıs 2025]. Erişim adresi: https://mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=3033&MevzuatTur=21&Mev zuatTertip=5
• Mevzuat Bilgi Sistemi. Afet ve Acil Durum Müdahale Hizmetleri Yönetmeliği [İnternet]. Resmî Gazete: 24 Şubat 2022; Sayı: 31760. [erişim tarihi: 5 Mayıs 2025]. Erişim adresi: https://mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=5211&MevzuatTur=21&Mev zuatTertip=5
• Mevzuat Bilgi Sistemi. 5996 sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu [İnternet]. Resmî Gazete: 13 Haziran 2010; Sayı: 27610. [erişim tarihi: 5 Mayıs 2025]. Erişim adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=5996&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5
• Mevzuat Bilgi Sistemi. 5977 sayılı Biyogüvenlik Kanunu [İnternet]. Resmî Gazete: 26 Mart 2010; Sayı: 27533. [erişim tarihi: 5 Mayıs 2025]. Erişim adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=5977&MevzuatTur=1&Mevz uatTertip=5
• Mevzuat Bilgi Sistemi. 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu [İnternet]. Resmî Gazete: 30 Haziran 2012; Sayı: 28339. [erişim tarihi: 5 Mayıs 2025]. Erişim adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=6331&MevzuatTur=1&Mevz uatTertip=5
• Mevzuat Bilgi Sistemi. Büyük endüstriyel kazaların önlenmesi ve etkilerinin azaltılması hakkında yönetmelik [İnternet]. Resmî Gazete: 2 Mart 2019; Sayı: 30702. [erişim tarihi: 5 Mayıs 2025]. Erişim adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=31298&MevzuatTur=7&Mev zuatTertip=5
• Public Health Scotland. Management of public health incidents: Guidance on the roles and responsibilities of NHS-led incident management teams [İnternet]. Edinburgh: Public Health Scotland; 2020. [erişim tarihi: 12 Ocak 2025]. Erişim adresi: https://publichealthscotland.scot/publications/management-of-public-health-incidents-guidance-on-the-roles-and-responsibilities-of-nhs-led-incident-management-teams/
• Kohn S, Barnett DJ, Galastri C, Semon NL, Links JM. Public health-specific National Incident Management System trainings: Building a system for preparedness. Public Health Reports. 2010;125:43–50.
• Ip EC. China’s new public health constitution: A cause for hope? The Lancet Public Health. 2020;5:e190–e191. DOI:10.1016/S2468-2667(20)30050-5
• Tulchinsky T, Varavikova E. Yeni halk sağlığı kitabı [Prof. Dr. Songül Acar Vaizoğlu, çeviri editörü]. Ankara: Palme Yayıncılık; 2018.