TÜRK SANATINDA AT FİGÜRÜNE İKİ ÖRNEK

Yıl 2015, Cilt: 2 Sayı: 1, 29 - 48, 01.12.2015

Hamide Vural

Öz

Geçmişten, bu güne Türk kültürünün önemli bir ögesi olan at, figür olarak da sanat alanında önemli bir yere sahip olmuştur. Tarihte ilk kez atın Türkler tarafından ehlileştirildiği ve atı binek hayvanı olarak kullanan ilk insanların da Türkler olduğu, antropolojik ve arkeolojik verilerde rastlanmaktadır (Çınar, 1993, s. 14). Öncelikle, binek hayvanı olarak daha sonra da eti, sütü, derisi yönünden kullanılan at, Türk medeniyet tarihi içerisinde çok önemli bir yere sahiptir ve Türklerin yaşamında maddi ve manevi olarak çok yönlü etkisi görülmektedir. Spordan plastik sanatlara, askeriyeden devlet teşkilatının düzenine, devletlerarası ilişkilerden efsanelere, oyunlardan şölenlere kadar önemli bir öge olarak daima karşımıza çıkmaktadır. Bu değerler zaman zaman kültürel bir alışverişin ana ögesi olurken, zaman zamanda üstünlüğün, zenginliğin, gücün simgesi haline gelmiştir. At teması, teşkil ettiği bu özelliklerinden ötürü her yüzyılda farklı bir teknik ve içerikle Türk sanatının farklı dallarına yansımış, sanatçıları etkilemiş, birbirinden farklı/değerli eserler ortaya çıkmasına sebep olmuştur. At ögesi ile çalışan, geçmişten ve günümüzden birer sanatçı ele alınarak, konunun değerlendirmesi yapılmıştır. XVI. Yüzyılda yaşamış olan Nakkaş Osman, bu önemli sanatçılardan biridir. Minyatürde kendine has çizgileriyle ve atlarıyla ön plana çıkmış, eserleriyle pek çok tarihi olayın irdelenmesine ışık tutmuş, çalışmalarıyla birçok sanatçıyı da etkilemiştir. Baskı sanatı içerisinde önemli bir yere sahip olan Süleyman Saim Tekcan’ın da eserlerinde at figürlerinden etkilendiği görülmektedir. Süleyman Saim Tekcan’ın son dönemlerinde hat sanatıyla ele almış olduğu at figürü, baskı alanında dünya çapında bir başarıya sahip olmuştur. Bu bağlamda S. Saim Tekcan’ın minyatürlerden etkilenerek oluşturduğu at figürü ve kendisinin de öncüsü olan sanatçılardan Nakkaş Osman’ın at minyatürleri ele alınmış ve her iki sanatçının üslup farklılıklarının sanat alanındaki etkisi incelenmeye çalışılmıştır.Bu çalışmanın amacı Türk resim sanatında iki usta sanatçının eserlerinden yola çıkarak; at tasvirleri konusu üzerinde inceleme yapmak, Türk kültür hayatında atın önemi ve faydası baz alınarak, geçmişte olduğu gibi günümüzde de at olgusunun Türk kültürü, Türk sanatı ve sanat alanındaki etkisini belgelemektir

Anahtar Kelimeler

Türk Resim Sanatı, Türk kültüründe ve resim sanatında at tasviri, Nakkaş Osman, Süleyman Saim Tekcan, atlar

TWO MODELS OF THE HORSE FIGURE IN TURKISH ART

Öz

Horse figure, which was tamed, raised and taken place in almost every phase of Turkish culture from past to present, have had an important place throughout the Turkish history. It is seen in anthropological data that horse was first tamed by Turks, and the people who used the horse as mount was also Turks. Horse, which was used as a mount first and then used for its meat, milk and leather, has a very important place in Turkish civilisation and it has had a great contribution materially and spiritually to Turkish life style. We always faced this horse as an important figure in plastic arts, military, state organisation, international affairs, myths, and feasts. Horse figure was reflected to different fields of Turkish art. It affected the artists and caused artists to produce great works of arts. Nakkaş Osman, who lived in 16th century, is one of those precious artists. He illuminated lots of historical events thanks to his specific drawings in miniature and to his works having come into prominence with horses. He also affected lots of artists with his works of arts.It is seen that Süleyman Saim Tekcan, who has an imporant place in print art, was affected from horse figures. Horse figure processed with calligraphy in Süleyman Saim Tekcan's later periods, had a great success all around the world in print field. In this sense, horse figure, that Süleyman Saim Tekcan made, being affected from miniatures and horse miniatures of Nakkaş Osman, and also the effect of two different styles of both artists to art education is aimed to be analyzed. The aim of this study is to analyze horse descriptions considering two masters' works and to document the effect of horse figure in Turkish culture, Turkish art and art education today as in the past based on the importance of horse in Turkish culture

Anahtar Kelimeler

Turkish art, Horse description in Turkish culture and art, Nakkas Osman, Süleyman Saim Tekcan, horses

Kaynakça

• Akalay, Z. (1968). Tarihi Konuda İlk Osmanlı Minyatürleri, İstanbul, Sanat Tarihi Yıllığı
• And, M.(1987). Turkish Miniature Painting, İstanbul And, M. (1998). Minyatürlerle Aslanapa, O. (1984). Türk Sanatı, İstanbul: Remzi. Osmanlı Mitologyası, İstanbul, Akbank
• Aslanapa, O. ( 1960). Türk Sanatı, Osmanlı Devri Halıları, Çini ve Minyatür Sanatı, İstanbul: Doğan.
• Atasoy, N. ( 1997) . Surname-i Hümayun- Düğün Kitabı, İstanbul: Koçbank.
• Atasoy, N. (1972). Türk Minyatür Sanatı Bibliyografyası, İstanbul: Yapı Kredi.
• Atıl, E. (1999). Levni ve Surname, Osmanlı Şenliğinin Öyküsü, İstanbul: Koçbank.
• Başbuğ, M.(1990). XVI.yüzyıl minyatür ustalarından nakkaş osman’ın minyatürlerinde at tasvirleri, Yüksel Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Çağman, F., ve Tanındı Z., (1979). Topkapı Sarayı Müzesi İslam Minyatürleri, İstanbul: Tercüman.
• Çağran, F.(1972). Şehname-i Selimhan ve Minyatürleri, Sanat Tarihi Yıllığı.
• Çınar, A. (1993). Türklerde at ve atçılık, Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Günyaz, A .(1990). Tekcan’da Ustalık Bilinci ve Sanatsal Birikimlerin Özümsenişi. Sanat Çevresi, İstanbul
• Hünername ve Anlattıkları, 3 Eylül 2015 tarihinde http://www.kavsi.com/hunername-ve- anlattiklari-haber-229-20120116.html sayfasından erişilmiştir.
• İnel,B. (1999). Osmanlı Minyatür Sanatına Bir Bakış ve Resim Sanatının Öncüleri-1, Türkiye’de Sanat Plastik Sanatlar Dergisi, Kasım/Aralık , Sayı 4, İstanbul.
• Koparan, E.(1991). Anadolu Uygarlıklarının Çağdaş Yorumu: Süleyman Saim Tekcan. İstanbul, Anons, sayı 9, s.12-17
• Konak, R. (2014). Hünernâme II. cilt minyatürlerinde kompozisyon düzeni. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, sayı 5-2, 93-117
• Mahir, B.( 2012). Osmanlı Minyatür Sanatı, İstanbul: Kabalcı.
• Nakkaş Osman ve Minyatür Sanatçılığı, Edebiyat ve Sanat Akademisi. 10 Eylül 2015 tarihinde http://www.edebiyadvesanatakademisi.com/sanat/222nakkas_osman_ve_minyatur_sana tciligi.html sayfasından erişilmiştir. Nakkaş Osman, Tarih Notları (2015) .12 Eylül 2015 tarihinde http://www.tarihnotlari.com/nakkas-osman/ sayfasından erişilmiştir.
• Ögel, B. (1971). Türk kültürünün gelişme çağları, İstanbul: Milli Eğitim.
• Renda, G. (2001). Osmanlı Minyatür Sanatı, İstanbul: Promete .
• Selçuk, A. (2010). Camiüt Tevarih – Zikri Tarihi, Raşhid Al, Din Habib, İstanbul: Bilge.
• Surnameler, (2014). Edebiyat ve Sanat Akademisi, 3 Ekim 2015 tarihinde http://www.edebiyadvesanatakademisi.com/sanat/246-surnameler.html erişilmiştir. sayfasından
• Tekcan, S.S. (2011). Akademist, Süleyman Saim Tekcan 50. Sanat yılı Özel Sayısı, Akademist Dergisi, İstanbul
• Tekcan, S.S. (2014). At Nağme, Fevziye Mektepleri Vakfı, İstanbul.
• Tekcan, S.S.(2007). Retrospektif, Gazi Üniversitesi Resim-Heykel Müzesi.
• Ümit, M. (2014). Minyatürlerde Gösteri Sanatları: Nakkaş Osman’ın Tasvirleriyle Onaltıncı Yüzyıldan Örnekler, Art- Sanat, İstanbul.
• Ünver, A. (1993).Tekcan’ın Sanatında Dördüncü Boyut. İstanbul, Sanat Çevresi.
• Vural, H.(2015). Günümüz türk resim sanatında süleyman saim tekcan ve riva atlarının sanat eğitimine etkisi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Yılmaz, N.(2011). Osmanlı Saray Atölyesinin Baş Minyatürcüsü Nakkaş Osman, 10 Ekim 2015 tarih http://lebriz.com/pages/lsd.aspx?lang=TR&sectionID=1&articleID=774&bhcp=1 sayfasından erişilmiştir.