“Semah” from Rural to Urban

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: 3 - Türkiye Cumhuriyeti'nin 100. Yılı Özel Sayısı, 99 - 119, 31.12.2023

Şevin Arslan

Öz

The concept of space emerges as a determining factor in music genres. Societies create and maintain their lifestyles and cultures with which they are directly related, within the space. Music, which is one of the cultural creations of the society, is both shaped by spatial characteristics and causes the space to be shaped. In other words, the interaction of space and music, as I mentioned at the beginning, becomes an important element in determining the genre. This article includes the determinations about the change seen in the performance practices of the “Semah” type, which has gained identity with the Alevi society and is embedded in the Cem ritual, depending on the change in venue. First, the studies on the identity issue and the dominant element of Alevism, the Cem ritual, were examined and inferences were made. Afterwards, the functionality of the semah genre in the space, the definitions made for the audience and the Alevi society were discussed and a discussion environment was created on the dance/ritual dilemma. The changes in the practices of semah in the "rural" and “urban” area have been examined in a historical context. Factors such as immigration, state policy, and economy that cause changes, and depending on these, the fact that semah goes out of the Cem ritual and becomes a performance has been tried to be conveyed by considering the limitations of the article. Apart from historical and comparative methods, interviews were also used in this article. These interviews and observations were made İzmir (Yamanlar Quarter ve Kemalpaşa District) and İstanbul (Gazi Quarter).

Anahtar Kelimeler

Semah, Alevism, Cem Rituals, Rural, Urban

Kırsaldan Kente “Semah”

Öz

Mekân olgusu müzik türlerinde belirleyici bir unsur olarak karşımıza çıkmaktadır. Toplumlar yaşayış biçimlerini ve doğrudan ilişkili oldukları kültürlerini, mekân içerisinde var edip sürdürürler. Toplumun kültürel yaratmalarından biri olan müzik hem mekânsal özelliklere bağlı olarak şekillenir hem de mekânın şekillenmesine neden olur. Yani mekân ve müziğin, başta da belirttiğimiz üzere, karşılıklı olarak etkileşim haline girmesi türün belirlenmesinde önemli bir unsur haline gelmektedir. Bu makale Alevî toplumu ile kimlik kazanmış ve Cem ritüeli içerisine gömülü olan “semah” türünün, mekân değişimine bağlı olarak icra pratiklerinde görülen değişime dair tespitleri içermektedir. İlk olarak Alevîliğin kimlik meselesi ve başat öğesi olan Cem ritüeli üzerine yapılan çalışmalar incelenmiş ve çıkarımlar yapılmıştır. Sonrasında ise semah türünün mekân içerisindeki işlevselliği, izler kitle ve Alevî toplumu için yapılan tanımlamaları ele alınıp dans/ritüel ikilemi üzerine tartışma ortamı yaratılmıştır. Semahın, ele aldığımız “kırsal” ve “kent” alanındaki pratiklerine dair değişimler, tarihsel bağlamda incelenmiştir. Değişimlere neden olan göç, devlet politikası, ekonomi gibi unsurlar ve bunlara bağlı olarak semahın Cem ritüeli dışına çıkması, performans haline gelmesi makalenin sınırlılığı göz önünde bulundurularak aktarılmaya çalışılmıştır. Bu makalede tarihsel ve karşılaştırmalı yöntemler dışında görüşmelerden de yararlanılmıştır. Bu görüşmeler ve gözlemler; İzmir (Yamanlar Mahallesi ve Kemalpaşa İlçesi) ve İstanbul (Gazi Mahallesi) üzerinden sağlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Semah, Alevîlik, Cem Ritüeli, Kırsal, Kent, Mekân

Kaynakça

• Ali, A. (2010). Alevîlerde Cem Ayini. Anadolu’da Alevîliğin Dünü ve Bugünü, 569-612.
• Arslanoğlu, İbrahim, (2001). Alevilikte Temel İnanç Unsurları ve Pratikler. Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Merkezi Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, VII/20, Kış, 33-134.
• Dedekargınoğlu, H. (2010). Dünkü ve bugünkü Alevîlik. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, (56), 325-348.
• Dedekarginoğlu, H. (2011). Alevîlikteki Tanim ve Terimler. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, (60), 379-394.
• Dönmez, M., & Çelik, H. (2018). Alevilikte Cem İbadetine Yüklenen Anlamlar ve Cem İbadetinin Manevi Makamları. Milli Kültür Araştırmaları Dergisi, 2(2), 1-21.
• Duman, M. Z. (2011). Heterodoksi Bir İnanç Olarak Alevîlik Zeitschrift für die Welt der Türken/Journal of World of Turks, 3(1), 191-192.
• Ecevitoğlu, P. (2011). Alevîliği Tanımlamanın Dayanılmaz Siyasal Cazibesi. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 66 (03), 137-156. DOI: 10.1501/SBFder_0000002218
• Ergün L.&İyit K. (2007). Sosyokültürel Değişim Bağlamında Alevî Cem Törenleri: İzmir Limontepe Ehl-i Beyt İnanç Eğitim ve Kültür Vakfı Örneği, 321-334.