CUMHURİYET DÖNEMİNDE OLTU’DA İDARÎ TEŞKİLATLANMA (1923-1950)

Yıl 2018, Cilt: 3 Sayı: 7, 131 - 178, 31.12.2018

Ahmet Kalkan

Öz

Erzurum iline bağlı Oltu İlçesinin, tarihî bir yaklaşımla ele alındığı bu
çalışmanın amacı, 1920’li yıllardan 1950 yılına kadar Türkiye’nin içinden
geçtiği değişim ve yenilenme sürecinin Oltu’ya yansımalarını idarî açıdan
incelemektir. Bu amaçla çalışmada ilk olarak, Oltu’nun tarihî gelişimi ve Oltu
Şûrâ Hükümeti hakkında kısa bir bilgilendirme yapılmış, 1923-1950 yılları
arasında Oltu’nun idarî anlamda gelişim sürecinden bahsedilmiş, bu yıllarda
Oltu’da görev yapan kaymakamlar ve belediye başkanları tespit edilerek
yaptıkları çalışmalar özellikle kaymakamların biyografileri ile birlikte
anlatılmıştır. İlçe belediyesinin teşkilatlanması, geçirdiği değişim süreci
Oltu’ya yapılan hizmetlerdeki rolü, ya da eksik kalan, yapılamayan
faaliyetlerin bundan sonraki yıllara yansımalarına yönelik tespitlerde
bulunulmuştur. İlgili tarihlerde görev yapan il genel meclisi üyeleri ve bu
üyelerin çalışmaları anlatılmış, bu süreçte yaşanılan siyasî gelişmeler ve
sıkıntılar değerlendirilmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Oltu Tarihi, Yerel, Şura Hükümeti, Şehir, İdari Yapı

ADMINISTRATIVE ORGANIZATION IN THE REPUBLICAN PERIOD İN OLTU (1923-1950)

Öz

Erzurum in the province of Olten of the
district, the purpose of this study, which dealt with a historical perspective,
1920 of changes through which Turkey until 1950 and Oltu reflection of the
renewal process is to examine administrative purposes.  For this purpose, a brief briefing was given
about the historical development of Oltu and the Government of Oltu Government.
In the period between 1923 and 1950, the process of Oltu's administrative
development was mentioned. especially the biographies of district governors.
The organization of the district municipality, the process of change, the role
of Oltu in the services carried out, or the missing, the reflection of the
activities that can not be done in the next years has been made. The members of
the provincial council members working on the relevant dates and the works of
these members were explained, and the political developments and problems
experienced in this process were evaluated.

Anahtar Kelimeler

Oltu History, Local, Government of Shura, City

Kaynakça

• Cumhurbaşkanlığı Cumhuriyet Arşivi Erzurum Belediyesi Arşivi Erzurum Özel İdare Arşivi Erzurum Ticaret Odası Arşivi - Gazeteler Devrim Gazetesi Doğu Gazetesi Erzurum Gazetesi Hâkimiyet Gazetesi Oltu’nun Sesi Gazetesi Varlık Gazetesi Vatan Gazetesi - Resmi Yayın Ve Tutanaklar Artvin İl Yıllığı, 1967. Artvin İl Yıllığı, 1973. Belediyeler, TC Dâhiliye Vekâleti, Holivut Matbaası, İstanbul,1933. Belediyeler İstatistiği, 1931-1933, Başvekâlet İstatistik Umum Müdürlüğü, Devlet Matbaası, Ankara,1943. Belediyelerin 1925, 1926, 1927 ve 1928 senelerine ait Hesap Hulâsaları, T.C Dâhiliye Vekâleti, Mahalli İşler Umum Müdürlüğü, Hamit Matbaası, İstanbul, 1930. Belediyelerimiz I, İller Bankası Neşriyatı, Ankara, 1956. CHP 1943 Kaza Kongreleri Dilekleri. Erzurum Vilayeti 1940 Meclis Zabıtları. Erzurum Vilayeti 1941 Senesi Meclis Zabıtları. Erzurum İl Yıllığı, 1967. Erzurum İl Yıllığı, 1973. Kültür İstatistikleri 1936-1937. Milli Eğitim İstatistikleri, İlköğretim, 1950-51, Ankara, 1953. İller Bankası Çalışmaları,1945-1953. Oltu 25 Mart İlkokulu Arşivi (Sicill- i Umûmi Defteri 1921-1928-Şehadetname Defteri-1930-1945 yılları arasına ait) On Beşinci Yıl Kitabı, Ankara, 1938. TBMM Zabıt Ceridesi Türkiye Cumhuriyeti Devlet Salnamesi,1927-1928. - Kitap Ve Makaleler Ağca, İ.Kürşat (1998), “Oltu’ya Genel Bir Bakış” Geçmişten Geleceğe Oltu ve Çevresi Sempozyumu 1-3 Temmuz, Oltu-Erzurum. Akagün, Özdemir (1937), “Doğu Gazetesi Şirin İlçemiz Oltu”, Doğu Gazetesi, Akçay, Mevlüt (1993), “Oltu Şûrâ Hükümeti”Oltu’dan Selam, Sayı I. Akgündüz, Ahmet (2005), Osmanlı Devletinde Belediye Teşkilatı ve Belediye Kanunları, İstanbul. Allen, W.E.D.-Muratuff, Paul (1966), Kafkas Harekâtı, 1828-1921 Türk-Kafkas Sınırındaki Harplerin Tarihi, Ankara: Genelkurmay Basımevi. Armaoğlu, Fahir (1995), 20. Yüzyıl Siyasî Tarihi, İstanbul: Alkım Yayınevi. Aslan, Betül, 1.Dünya Savaşı Esnasında Azerbaycan Türklerinin Oltu’daki Yardım Faaliyetleri Geçmişten Geleceğe Oltu ve Çevresi Sempozyumu.1-3 Temmuz, Oltu-Erzurum , (1998). ______, 1. Dünya Savaşı Esnasında Azerbaycan Türklerinin Anadolu Türklerine “Kardeş Kömeği” Yardımı ve Bakü İslam Cemiyet-i Hayriyyesi, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, Ankara, (2000). Aşıroğlu, Tahsin (1973), “Erzurum İli Tarihçesi -Erzurum ve Çevresi”, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları 50. Yıl Armağanı. Atalay, İbrahim (1982), Oltu Çayı Havzasının Fiziki Coğrafyası ve Amenajmanı, İzmir. Atasoy, Veysel (1992), Türkiye’de Mahalli İdarelerin Yapısı ve Yeniden Düzenlenmesi, İstanbul. Aydın, Dündar (1972), Erzurum Beylerbeyliği ve Teşkilatı, Kuruluş ve Genişleme Devri (1535-1566) (Basılmamış Doktora Tezi), Erzurum. Aydoğan, Erdal, “Erzurum Halkevinin Kuruluş ve Faaliyetleri”, 23 Temmuz Erzurum Kongresi ve Kurtuluştan Günümüze Erzurum 1.Uluslararası Sempozyumu (23-25 Temmuz 2002 –Erzurum, Ankara ,(2003). ______, İttihat ve Terakki’nin Doğu Politikası (1908-1918), İstanbul, (2005). ______, Oltu Şûrâ Hükümeti’nin Ermeni Mücadelesi-Yasin Haşimoğlu’nun Hatıraları, Ankara, (2015). ______, Erzurum’un Yüzleri-Oltu Şûrâ Hükümeti Üyeleri, Erzurum, (2016). Badem, Candan (2010), Çarlık Rusyası Yönetiminde Kars Vilayeti, İstanbul. Barutoğlu, Ömer H. (1968) “Kuzey Doğu Anadolu Yakıt Problemi” Çeşitli Yönleriyle Erzurum ve Çevresi, Hazırlayan ve Tertipleyen: Nusret Karasu-Nihat Özyardımcı, Erzurum. Başar Zeki (1974),Ermenilerden Gördüklerimiz, Ankara. Bayraktutan, Yusuf (1996), Türk Fikir Tarihinde Modernleşme, Milliyetçilik ve Türk Ocakları, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları Beygu, Abdurrahim Şerif(1939), Şimendiferin Kavuştuğu Gün Erzurum, İstanbul. Behlülgil, Mefahir(1992) , İmparatorluk ve Cumhuriyet Döneminde İllerimiz, İstanbul. Bilgi, Nejdet (2002), “Cumhuriyetinİlk Döneminde Mülki Yapının Gelişimi (1920- 1950)”, Türkler, Cilt 17, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları. Bilgili, Ali Sinan(1998), “Türk İstiklâl Harbinde Oltu ve Oltu İslâm Şûrâsı”, Geçmişten Geleceğe Oltu ve Çevresi Sempozyumu,1-3 Temmuz, Oltu-Erzurum. Cemil Bey (1926), “Ardahan Vilayeti Ahval-i Ziraiye, İklimiye ve İktisadîyesine Dair Numunesi Vechiyle Tanzim Kılınan Rapordur”, Ziraat Vekâleti Mecmuası, 3(6) Çadırcı, Musa (1997),TanzimatDönemi’nde Anadolu Kentleri’nin Sosyal ve Ekonomik Yapısı, Ankara. Çetin, Zühal Önez (2015), “Türkiye’de İl Özel İdaresi Sisteminin Dönüşümü ve 6360 Sayılı Kanunun Dönüşüme Etkileri” Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadî ve İdarî Bilimler Fakültesi Dergisi 20(2). Dayı, Esin S., Elviye-i Selâse’de (Kars, Ardahan, Batum) Milli Teşkilatlanma,Erzurum:Kültür Eğitim Vakfı Yayınları, (1997). ______, Oltu İslâm Terakki Kongresi Geçmişten Geleceğe Oltu ve Çevresi Sempozyumu,1-3 Temmuz 1998, Oltu-Erzurum Demirel, Muammer (1-3.08.1998), İşgal Yıllarında Oltu, Geçmişten Geleceğe Oltu ve Çevresi Sempozyumu, 1-3 Temmuz, Oltu-Erzurum. Ergin, Osman Nuri, Mecelle-i Umûr-ı Belediyye, III, İstanbul, (1995). ______, Beledi Bilgiler, İstanbul, (1932). Eyyüpoğlu, İsmail (2003), Elviye-i Selâse’de İdarî Teşkilatlanma(1918-1921), Erzurum. Gökdemir, Ahmet Ender (1998), Cenûb-i Garbî Kafkas Hükümeti, Ankara: Cumhuriyetin 75. Yılına Armağan. T.T.K.Basımevi. Evliya Celebi Seyahatnamesi (2011), (Hazırlayanlar: Seyit Ali Kahraman, Yücel Dağlı, Zekeriya Kurşun) İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. Gündoğdu, Hamza, Geçmişten Günümüze Erzurum ve Çevresindeki Kalıntılar, Şehri Mübarek Erzurum, Ankara,(1988). ______, (İrfan Gedik birlikte, 1996), Oltu Taşı İşletmeciliği, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları. ______, Erzurum’da Doğa Kültür Tarih ve Sanat Eserleri, İstanbul: Atatürk üniversitesi 50.yıl GSE Yayını, (2007) Greene, Francis Vinton (2018), -93 Harbi -Tüm Cepheleriyle 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı, İstanbul. Haşimoğlu, Mecit, “Bakû İslam Cemiyet-i Hayriyyesi”, Tarih Yolunda Erzurum, 2,(22-26), Aralık(1959). ______, “Oltu’nun Kurtuluşu” ,Tarih Yolunda Erzurum, 5-6.(14-16), Haziran(1960). Hatunoğlu, Kenan (1998), “Zalim Ermeni Çetelerine Karşı Milis Kuvvetleri Oluşturan Narmanlı Mahmud Çavuş” Geçmişten Geleceğe Oltu ve Çevresi Sempozyumu 1-3 Temmuz, Oltu-Erzurum. Honıgmann, Ernest (1970),”Bizans Devleti’nin Doğu Sınırı”(Çeviren: Fikret Işıltan) İstanbul. İlgün, Koptagel (2005), Toplum Kalkınmasında Örnek Lider Hüseyin Köycü, İstanbul. İplikçioğlu, Bülent (1992), Eskiçağ Tarihinin Ana Hatları, İstanbul: Bilim Teknik Yayınevi. Kafesoğlu, İbrahim (1992), Selçuklu Tarihi, İstanbul: Milli Eğitim Yayınevi. Kalkan, Ahmet (1999), Oltu Tarihi, Bitirme Tezi, Erzurum. Karal, Enver Ziya (1995), Osmanlı Tarihi, 5, 7. Baskı, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. Kazıcı, Ziya (1996), “Osmanlı Şehir İdaresinde İhtisab Müessesesi”, İslam Geleneğinden Günümüze Şehir ve Yerel Yönetimler, I, İstanbul. Kılıç, Selami, “İşgalden Kurtuluşa Oltu” Geçmişten Geleceğe Oltu ve Çevresi Sempozyumu,1-3 Temmuz 1998 Oltu-Erzurum, (1998). ______, Türk-Sovyet İlişkilerinin Doğuşu, İstanbul: Dergâh Yayınları (1998). ______, Oltu’nun İşgali, Kurtuluşu ve Anavatan’a Katılımı(1878-1920) Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 94, (2014). Kılıç, Ümit (2008), “Oltu’da Arslan Paşa Külliyesi”, Karadeniz Araştırmaları, 5/17. Kırzıoğlu, Fahreddin M., Kars Tarihi, Taş Çağlarından Osmanlı Devletina Değin.1, İstanbul:Işıl Matbaası. (1953). ______, Cenûb-i Garbî Kafkas Hükümeti ,Türk Kültürü, 72. (1968). ______, Kars’ın Kurtuluşunun 50. Yıldönümü Dolayısıyla Kars İli ve Çevresinde Ermeni Mezalimi 1918-1920, Ankara, (1970). ______, “Tav-eli’nin Doğu Merkezi Oltu’nun Tarih Çizgileri” Oltu, Turizm Tanıtma ve Kültür Derneği Özel Sayısı, Erzurum , (1970). ______, Osmanlıların Kafkas Ellerini Fethi(1451-1590) Doktora Tezi, Ankara: Sevinç Matbaası, (1976). ______, Yukarı-Kür ve Çoruh Boylarında Kıpçaklar, İlk Kıpçaklar(M.Ö VIII-M.S. VI. yy ) ve Son Kıpçaklar (1118-1195) ile Ortodoks –Kıpçak Atabekler Hükümeti(1267-1578) (Ahıska/Çıldır Eyaleti Tarihinden) Ankara: Türk Tarih Kurumu(1992). Konukçu, Enver, Selçuklulardan Günümüze Erzurum, Ankara: Erzurum Sanayi ve Ticaret Odası Vakfı Yayınları . (1992). ______, “Tarihi Akışta Oltu” Geçmişten Geleceğe Oltu ve Çevresi Sempozyumu.1-3 Temmuz Oltu-Erzurum ,(1998). ______, Mustafa Kemal Atatürk Döneminde Erzurum, Erzurum,(1999). ______, Ardahan Tarihi, Ankara,(1999). Konyalı İ. Hakkı (1972), Erzurum Tarihi, Erzurum. Korkmaz, Ömer (1993), “Oltu Şûrâ Hükümeti” Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Sayı 6. Köycü, Hüseyin (1951), “Oltu Milli İslam Komitesi, Kars İslam Milli Şûrası, Cenûb-i Garbî Kafkas Hükümeti”, Şenkaya, (15-7) Kurat, Akdes Nimet,Türkiye ve Rusya, Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi, (1970). ______, IV-XVIII Yüzyıllarda Karadeniz’in Kuzeyindeki Türk Kavimleri ve Devletleri, Ankara: Murat Yayınları, (1992). Küçükuğurlu, Murat, Tek Parti Döneminde Erzurum Halkevleri, Trabzon, (Mehmet Okur İle Birlikte) (2007). ______, Erzurum Belediye Tarihi I,Osmanlıdan Cumhuriyete(1866-1930), İstanbul, (2008). ______, Erzurum Belediye Tarihi II, Tek Parti Dönemi(1930-1950), İstanbul, (2008). ______, Dr. Şerif Bey, Erzurum Vilayetinin Sıhhi ve İçtimai Coğrafyası, Hazırlayan: Murat Küçükuğurlu, Trabzon,(2011). ______, Türk Siyasî Tarihinde Erzurum(1923-1950),Ankara,(2011). ______, Erzurum Özel İdare Tarihi(1913-2014),Erzurum, (Muzaffer Başkaya ile birlikte), (2014). ______, Tabyalar ve Kahramanlar “Aziziye’nin Son Şahitleri” Erzurum, (2015). ______, Dr. Şerif Bey, Erzurum’da İz Bırakanlar, Erzurum,( 2016). ______, Geçmişten Günümüze Erzurum Kalesi, Erzurum, (2017). ______, Tüm Yönleriyle Erzurum Tabyaları ve Kışlaları, Erzurum, (2017). ______, Sorularla Erzurum Tarihi, Konya, (2018). ______, Erzurum Çarşı Pazar, Eski Erzurum Çarşıları ve Üretim mekanları, Konya, (2018). ______, Kurtuluşunun 100.Yılında Fotoğraf ve Belgelerle Erzurum, Erzurum,(2018). Kütükoğlu, Bekir (1993), Osmanlı-İran Siyasî Münasebetleri (1578-1602), İstanbul: İstanbul Fetih Cemiyeti Yayınları Mehmed Arif Bey (1974), Başımıza Gelenler I, Ankara. Memiş, Ekrem (1995), Eskiçağ Türkiye Tarihi, Konya. Mücellidoğlu Ali Çankaya (1968-1969), Son Asır Türk Tarihinin Önemli Olayları ile Birlikte Yeni Türkiye Mülkiye Tarihi ve Mülkiyeliler(Mülkiye Şeref Kitabı), 1-8, Ankara: Mars Matbaası. Müderris İhsan Abidin (1928), Anadolu Ziraat ve Yetiştirme Vaziyeti, I, İstanbul. Müeyyid, Refet (1330), Şehremaneti Celilesine, İstanbul Şehri Umûr-ı Belediyesine Dair Layiha, İstanbul. Ortaylı, İlber, “Çarlık Rusyası Yönetiminde Kars”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Enstitüsü Dergisi, 9, İstanbul, (1978) ______, “Tanzimat Devri ve Sonrası İDARÎ Teşkilat”, Osmanlı Devleti ve Medeniyeti Tarihi, Editör: Ekmeleddinİhsanoğlu, İstanbul, (1994). ______, Tanzimat Devrinde Osmanlı Mahallî İdareleri (1840-1880), Ankara, (2000). Oltu(1989), Ankara: Oltu Köylere Hizmet Götürme Vakfı Yayınları Önal, Sami, Milli Mücadele’de Oltu, Ankara: Ayyıldız Matbaası, (1968). ______, “Oltu’lu Yusuf Ziya Bey” , Türk Kültürü, Ağustos, 70,(1968). ______, “Oltu’nun 50. Kuruluş Yıldönümü”, Türk Kültürü, Mart, 65,(1968). ______, “Oltu Şûrâ Hükümeti ve Oltu’nun Anavatan’la Birleşmesi” Türk Kültürü, Ekim 72, (1968). Özel, Sabahattin (2002), Atatürk Dönemi Türkiye Ekonomisi, İ.Ü. Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları Dergisi, 2, İstanbul. Özav, Lütfi, Oltu’nun Beşeri ve Ekonomik Coğrafyası, Erzurum: Medrese Yayınları, (1995). ______, Oltu İlçesinin Turizm Potansiyeli, Erzurum Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü. Dergisi, 1,(1995). Özer, M. Ali (1971), Tarihte Çıldır Atabeğleri ve Torunları, Erzurum. Pakalın, Mehmet Zeki (1993), Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, İstanbul: MEB Yayınları. Parlak, Tahsin (2001), Erzurum’da Oltu Taşı ve Kuyumculuk Sanatı, Oltu: Oltu Ticaret Odası Yayınları. Pamuk, Bilgehan (2005), Erzurum Şehir Tarihinin Kaynakları ve Literatürü, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 3/ 6, Erzurum. Pekin, Faruk-Yılmaz, Hayri Fehmi (2009) Türkiye’nin Kültür Mirası,100 Kale, İstanbul: NTV Yayınları, Polat, Nazım H. (1998) “Oltu’da Kaymakamlık ve Kaymakamlar” Geçmişten Geleceğe Oltu ve Çevresi Sempozyumu, 1-3 Temmuz, Oltu-Erzurum. Sander, Oral (2010), Siyasî Tarih, İlkçağlardan 1918’e, Ankara. Sanın, Tahsin, Babamın Hayat Hatırası(Doğum Tarihi:1313-Ölüm Tarihi:1371) (Basım yeri ve tarihi yok). Saygun, Ahmet Adnan (1988), “Karacaoğlan” Yeni Bilgiler, Bir Rivayet Melodiler, Ankara. Sevim, Ali (1993), Anadolu’nun Fethi Selçuklular Dönemi, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. Sezen, Tahir (2017), Osmanlı Yer Adları (Alfabetik Sırasıyla), Ankara: T.C Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Sümer, Faruk, “Saltuklar” Selçuklu Araştırmaları Dergisi,3, (1971). ______, Safevi Devleti’nin Kuruluşu ve Gelişmesinde Anadolu Türklerinin Rolü, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. (1992). Şahin, İlhan (2006), “Nahiye” TDV İslam Ansiklopedisi içinde,32,(306-308) İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı. Şehidoğlu, Süreyya, “KeğaniliMahmud Ağa” Tarih Yolunda Erzurum, 5-6,( 2), Haziran (1960). ______, Erzurum’dan Çizgiler, Bursa: Millet Basımevi , (1965). Tanör, Bülent (1998) ,Türkiye’de Yerel Kongre İktidarları (1918-1920),İstanbul,1998. Tansel, Selahattin (1991), Mondros’tan Mudanya’ya Kadar,1- 4, İstanbul: MEB Yayınları. Toksoy, Ahmet (2015), Ortaçağ’da Oltu ve Çevresi, Trabzon. ______, “Ortaçağ’da Oltu ve Çevresi” Geçmişten Geleceğe Oltu ve Çevresi Sempozyumu, 1-3 Temmuz, Oltu-Erzurum. (1998). ______, Bizans’tan Akkoyunlulara Tav-eli / Tao Bölgesi, Yüksek Lisans Tezi, Erzurum, (1997). T.C Nafia Vekâleti, Son Teşkilatı Mülkiye’de Köylerimizin Adları, Mülk Matbaası,(1928). Turan, Osman (1997), Doğu Anadolu Türk Devletleri Tarihi, İstanbul: Boğaziçi Yayınları. Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (1994), Osmanlı Tarihi,2, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. Üstel, Füsun (2004) , Türk Ocakları (1912-1931), İstanbul: İletişim Yayınları. Vural, Temel, Oltu Havzası Kültür Serisi-1,Oltu Havzası Fıkraları ve Nüktedanları, Oltu,(2009) ______, Oltu Havzası Kültür Serisi-2, Olur Halk Şairlerinden Âşık Halil, İstanbul, (2009). ______, Oltu Havzası Kültür Serisi-3, Oltu Havzası Sözlü Kültüründen Derlemeler, Ankara, (2012). ______, Oltu Havzası Kültür Serisi-4, Sümmani’den Günümüze Oltu Havzası Şairleri, Ankara, (2012). ______, Oltu Havzası Kültür Serisi-5, Ozanlarla Hasbihal, Ankara, (2014). ______, Oltu Havzası Kültür Serisi-6, Âşık Cemal Divani Gönlümün Gözyaşları, Ankara,(2015). ______, Oltu Havzası Kültür Serisi-7, Oltu Havzası Âşık Karşılaşmaları, Ankara, (2015). ______, Oltu Havzası Kültür Serisi-8, Ozanların Dilinden Kahramanlarımız, Ankara, (2018). Zaimoğlu, Sabit Akın (2007), Oltu Şûrâ Hükümeti, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya. Zengin, Yusuf (1983),Oltu Taşı Yatakları, Erzurum.