OSMANLI KRONİKLERİ IŞIĞINDA SULTAN İBRAHİM VE DÖNEMİ (1640-1648)

Yıl 2020, Sayı: 10, 1 - 22, 29.04.2020

Bekir Gökpınar

Öz

Sultan İbrahim, 1640-1648 yılları arasında saltanat sürmüş olup, döneminde çok dikkat çekici bir olay olmamakla birlikte şahsiyeti çok tartışılmıştır. Babası I.Ahmed ve annesi Kösem Sultan’dır. Kendisinden önce kardeşleri Osman ve Murad padişahlık yapmışlardır. XVII.yüzyılda Osmanlı Devletinde siyasi, ekonomik, idari, askeri ve sosyal bir çok alanlarda kriz ve değişimler olmuştur. Buna ilave olarak Osmanlı hanedanı için de çok ilginç bir durum gerçekleşmiştir. Zira İbrahim, IV.Murad’ın son döneminde Osmanlı hanedanının hayatta kalan tek erkek üyesidir. Bu durum Osmanlı hanedanında saltanat için risk oluşturmuştur. Uzun süre sarayda tecrit edilmiş bir hayat yaşadığı için saltanatı süresince bazı uygunsuz tavırları onun akli melekelerinde problem olduğu şeklinde anlaşılmıştır. Aslında şehzadeliği döneminden gelen psikolojik rahatsızlıklar nedeniyle zaman zaman devlet işlerinden kendini çekmiş, bunun sonucunda da etrafındaki insanların nüfuzunun artmasına yol açmıştır. Bu durum da yönetimde zaman zaman istikrarın bozulmasına sebep olmuştur. Bu dönemde yaşanan en önemli dış olay ise Girit seferlerinin başlamasıdır.
Çalışmamızda Sultan İbrahim’in tahta çıkışından başlayarak bu dönemde yaşanan olaylar ele alınmıştır. Genel olarak XVII.yüzyıl ve özel olarak da bu dönem gerek Osmanlı tarihçileri gerekse batılı elçi ve seyyahaların dikkatini çekmiş ve çok sayıda eser yazılmıştır. Bu nedenle daha çok bu dönemi anlatan kronik eserler esas alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sultan İbrahim, Girit Seferi, Kösem Sultan, Emirgûne oğlu Yusuf

Kaynakça

• KAYNAKÇA AKKAYA, Ziya, Vecihi Devri ve Eseri(1637-1661/1057-1071), Ankara Üniversitesi Dil-Tarih Coğrafya Fakültesi, Basılmamış Doktora Tezi, Ankara 1957. ALTINAY, Ahmed Refik, Samur Devri (1640-1648), Çevrimyazı: Ziver Öktem, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2010. Anonim Bir Osmanlı Kaynağına Göre Girit’in Fethi, (Yay. Haz. Ayşe Pul), Gece Kitaplığı, Ankara 2017. DANIŞMEND, İsmail Hami, İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi, C.3, Türkiye Yayınevi, İstanbul 1972. EMECEN, Feridun M. , İmparatorluk Çağının Osmanlı Sultanları-II, İstanbul 2016. -----------, “Sâlih Paşa”, Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Ek-2, İstanbul 2016, s. 465-467. -----------, “Mehmed Paşa, Sultanzâde”, Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Ek-2, İsanbul 2016, s. 227-229. ERCAN, Hüseyin Onur, Osmanlı-Habsburg Diplomasisi:Rudolf Schmid’in Nihai Raporunun Türkçe’ye Çevirisi ve Otuz Yıl Savaşlarıyla İlgisi(1629-1643), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2013. Evliya Çelebi, Seyahatnâme, Haz. Robert Dankoff-Seyit Ali Kahraman-Yücel Dağlı, C.1, Yapı Kredi Bankası, İstanbul 1998. GÖK, Eren Bahri, 89 Numaralı Mühimme Defteri, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2003. GÖKBİLGİN, M.Tayyip ; “İbrahim”, İslam Ansiklopedisi, C.5/2, İstanbul 1988, s. 880-885. GÜLSOY, Ersin, Girit’in Fethi ve Osmanlı İdaresinin Kurulması (1645-1670), Tarih ve Tabiat Vakfı, İstanbul 2004. İLGÜREL, Mücteba ; “Hüseyin Paşa”, Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 19, Ankara 1999, s. 4-6. İLGÜREL, Mücteba ; “Kösem Sultan”, Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.26, Ankara 2002, s. 273-275. Kâtip Çelebi, Tuhfetü’l-Kibâr fî Esfâri’i-Bihâr, Haz. İdris Bostan, Türkiye Bilimler Akademisi, Ankara 2018. Kâtip Çelebi, Fezleke, (Haz. Zeynep Aycibin), II, Çamlıca Basım Yayın, İstanbul 2016. Kara Çelebi-zâde Abdülaziz Efendi, Ravzatü’l-Ebrâr Zeyli, (Tahlil ve Metin), (Haz. Nevzat Kaya), Türk Tarih Kurumu, Ankara 2003. Koçi Bey Risâleleri, (Haz. Seda Çakmakçıoğlu), Kabalcı Yayınevi, İstanbul 2007. Naîmâ Mustafa Efendi, Târih-i Naʻîmâ, (Haz. Mehmet İpşirli), C.II, Türk Tarih Kurumu, Ankara 2007. ÖZCAN, Abdülkadir ; “Hezarpâre Ahmed Paşa”, Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.17, İstanbul 1998, s. 301-302. --------------, “Hüseyin Efendi”, Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.18, İstanbul 1998, s. 541-543. --------------, “Kemankeş Mustafa Paşa”, Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.25, Ankara 2002, s. 248-250. ÖZGÜL, İbrahim, Kara Çelebi-zâde Abdülaziz Efendi’nin Ravzatü’l-ebrâr adlı Eseri(1299-1648), Tahlil ve Metin, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Erzurum 2010. PEİRCE, Leslie P., Harem-i Hümayun:Osmanlı İmparatorluğu’nda Hükümranlık ve Kadınlar, (Çev.Ayşe Berktay), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 1996. Topçular Kâtibi Abdülkâdir (Kadrî) Efendi Tarihi(Metin ve Tahlîl), (Haz. Ziya Yılmazer), C.II, Türk Tarih Kurumu, Ankara 2003. ŞİMŞEK, Hamdi, Peçevî Târihi, (355b-364b, Zeyl 365a-393a Metin, Dizin, Özel Adlar Sözlüğü, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2005. TS.MA.e, nr. 857/63. ULUÇAY, M. Çağatay, Padişahların Kadınları ve Kızları, Türk Tarih Kurumu, Ankara 1980 --------------, “Sultan İbrahim Deli miydi? Hasta mıydı?” , Sancaktan Saraya(Seçme Yazılar), Haz. M.Çağatay Uluçay-M.Sabri Koz-Haşim Şahin, İstanbul 2012, s. 127-172. UZUNÇARŞILI, İ.Hakkı, Osmanlı Tarihi, C.III/I-II, Ankara 1982. ZİNKEİSEN, Johann Wilhelm, Osmanlı İmparatorluğu Tarihi(1623-1669), (Çev. Nilüfer Epçeli), C.4, Yeditepe Yayınevi, İstanbul 2011.