“Ömer Seyfettin’in Hikâyeler ”inde Yapı ve Görev Bakımından Edatlar ve Kullanım Biçimleri Üzerine

Yıl 2022, Sayı: 15, 25 - 63, 31.10.2022

Eda Eyi

https://doi.org/10.29157/etusbed.1085774

Öz

Edatlar, dilin önemli yapı taşlarını oluşturan çekimlik bağlı biçim birimlerdir. Tek başlarına var olamayan, tek başlarına bir anlam ifade etmeyen eklendiği asıl ya da yapımlık birimlerle bir anlam kazanan görevli sözlerdir. Bu çalışmada, Türkçülük ve Yeni Lisan hareketinin öncülerinden biri olan Ömer Seyfettin’in kırk altı hikâyesinde aitlik ilişkisi bakımından “ait, dair ve üzerine” edatları; beraberlik ve vasıta ilişkisi bakımından “ile, beraber ve yanı sıra” edatları; benzerlik ve denklik ilişkisi bakımından “gibi” edatı; hariç tutma ilişkisi bakımından “başka” edatı; karşıtlık ve zıtlık ilişkisi bakımından “mukabil, rağmen ve karşı” edatları; sebep, maksat, gaye ve hedef ilişkisi bakımından “için, diye ve dolayı” edatları; miktar ve derece ilişkisi bakımından “kadar ve derece” edatları; uygunluk, denklik ve nispet ilişkisi bakımından “göre” edatı ve zaman ilişkisi bakımından ise, evvel, önce, sonra, beri ve itibaren ve başlayarak edatları tespit edilmiştir ve yapı ve görev bakımından incelenmiştir. Aynı zamanda edatların doğrudan söz ve söz öbeklerinin üzerine gelebildiği gibi hal eki ve –mIş, -yor, AcAk gibi mastar ve partisip eklerinden sonra da gelebildiği gösterilmiştir.

Anahtar Kelimeler

edatlar, yapı, görev, hikayeler

Kaynakça

• Daşdemir, M. (2015). Oklama Yöntemiyle Türkçenin Yapısal-İşlevsel Söz Dizimi, Kayseri: Fenomen Yayınları.
• Ergin, M. (2019). Türk Dil Bilgisi, İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
• Gencan, T. N. (1971). Dilbilgisi, Ankara: TDK Yayınları.
• Hacıeminoğlu, N. (2015). Türk Dilinde Edatlar, İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınları.
• Karaağaç, G. (2009). Edat Üzerine Düşünceler, Gazi Türkiyat Türkoloji Araştırmaları Dergisi, 1(5).
• Karaağaç, G. (2016). Türkçenin Dil Bilgisi, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Korkmaz, Z. (1992). Gramer Terimleri Sözlüğü, Ankara: TDK Yayınları.
• Korkmaz, Z. (2019). Türkiye Türkçesi Grameri Şekil Bilgisi, Ankara: TDK Yayınları.
• Polat, N. H. (2015). Ömer Seyfettin Bütün Hikâyeleri, İstabul: Yapı Kredi Yayınları.
• (https://www.edebiyatogretmeni.org/omer-seyfettin/). (Erişim tarihi: 15.02.2022).