AN EXECUTIVE INSTITUTION IN THE OTTOMAN PROVINCE: THE CASE OF MUT PRISON (1890-1920)

Yıl 2022, Sayı: 15, 167 - 201, 31.10.2022

Mustafa Dağ

https://doi.org/10.29157/etusbed.1128525

Cited By: 1

Öz

XIX. It has been determined that there was a prison in the town of Mut since the end of the century. Although the rooms under the Mut Government House used as a prison are far from being a prison due to its physical conditions, it was mostly used as a dungeon (mahbes). For this reason, a prison was requested from the central government by the Icel Provincial Governor's Office. This demand was answered in 1914 and construction works were started. In this study, the renovation works for the improvement of the physical structure of the Mut Prison, the distribution of the prisoner's detention types and the types of crimes were examined. In addition, information about the health status of the prisoners in the prison, meeting their food needs and prison staff were given. In the study, the reflections of the ongoing reform efforts towards the prisons throughout the empire were tried to be examined by focusing on the Mut Prison. In general, XIX. with the end of the century XX. In the study covering the beginning of the century, the Prime Ministry Ottoman Archives and copyrighted works were used. As a result of the study, it was determined that there were difficulties in the transition from a prison or dungeon to a modern prison in the accident, and the building was not suitable for sanitary reasons as well as inadequate in terms of shelter. It has been determined that the prison personnel on duty are insufficient in terms of quantity and quality. While trying to solve the physical structure of the building with the budgets provided by the local and central government, the personnel problem could not be resolved.

Anahtar Kelimeler

Ottoman Empire, Prison, Detention Center, Mut Accident, Prisoner.

OSMANLI TAŞRASINDA BİR CEZA İNFAZ KURUMU: MUT HAPİSHANESİ ÖRNEĞİ (1890-1920)

Öz

Mut Hükümet Konağı altında hapishane olarak kullanılan mekân, fiziki şartları itibariyle hapishane vasfından uzak olmakla birlikte daha çok zindan (mahbes) olarak kullanılmıştır. Bu nedenden dolayı İçel İli Mutasarrıflığı tarafından merkezi yönetimden bir hapishanenin inşa edilmesi istenmiştir. Bu talebe 1914 yılında cevap verilerek inşa çalışmaları başlatılmıştır. Bu çalışmada Mut Hapishanesi’nin fiziki yapısının ıslahına yönelik tadilat çalışmaları, mahkumların tutukluluk türlerinin ve suç türlerinin dağılımına dair incelemelerde bulunulmuştur. Ayrıca hapishanede bulunan mahkûmların sağlık durumları, yiyecek ihtiyacının karşılanması ve hapishane görevlilerine dair bilgiler aktarılmıştır. Çalışmada Mut Hapishanesi’ne odaklanılarak imparatorluk genelinde hapishanelere yönelik devam eden reform çalışmalarının kazaya yansımaları incelenmeye çalışılmıştır. Genel olarak 19. yüzyıl sonları ile 20. yüzyıl başlarını kapsayan çalışmada Başbakanlık Osmanlı Arşivi ile telif eserlerden istifade edilmiştir. Çalışma neticesinde, kazada mahbes veya zindandan modern hapishaneye geçiş aşamasında zorlukların yaşandığı, yapının barınma açısından yetersiz olmasının yanı sıra sıhhi açıdan da elverişli olmadığı saptanmıştır. Görevli hapishane personelinin ise nicelik ve nitelik açısından yetersiz olduğu tespit edilmiştir. Hapishanenin fiziki yapısının ıslahına yönelik mahalli ve merkezi yönetim tarafından sağlanan bütçelerle giderilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı İmparatorluğu, Hapishane, Tevkifhane, Mut Kazası, Mahkûm.

Kaynakça

• Kaynakça...................................................
• Arşiv Belgeleri (Başbakanlık Osmanlı Arşivi)...............................
• BEO. 3762/282150, 3739/280376............................................................
• DH. MB. HPS, 144/102, 79/30, 12/13, 143/19, 41/33, 112/26, 15/64, 15/64, 154/14, 159/46, 165/40, 114/22, 164/10, 74/19, 41/1, 112/26, 42/35.
• DH. MB. HPS. M. 96/13, 43/28, 112/26, 53/1, 8/46, 17/15, 15/23, 54/3, 21/22, 16/67, 21/28, 23/12, 19/77, 30/10, 30/42, 30/86, 31/33, 32/77, 18/48, 30/29, 51/60, 37/89, 33/99, 37/90, 38/3, 37/92, 38/41, 38/67, 40/103, 41/21, 16/68, 11/84, 31/82.
• DH. MKT. 1804/125, 522/78.................................................
• DH. MUİ. 131/41, 34/24, 15/15, 58/2................................
• DH. TMIK. S. 23/40, 38/8, 40/9.......................................
• ML. EEM. 828/59, 825/41....................................................
• Yazılı Kaynaklar.....................................................................
• Arslan, A. (1997). Mütareke Döneminde Suç Unsurları ve İstanbul Hapishaneleri, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Arslan, R. (2019). “20. Yüzyılın Başlarında Devrek Hapishanesi”. Turkish Studies Historical Analysis, 14(4), 735-748. https://doi.org/10.29228/TurkishStudies.39912.
• Akın, H. (2011). “Osmanlı Devleti’nde Hapishane Islahatına Dair 1893 Tarihli Bir Nizamname Örneği”. History Studies, 3(3), 43-66.
• Adak, U., (2006). XIX. Yüzyıl Sonları ve XX. Yüzyılın Başlarında Aydın Vilayeti’ndeki Hapishaneler, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Artuk, M. E., Mehmet E. A., (2016). “Hapis Cezalarının ve Cezaevlerinin Tarihi Gelişimi”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 21(2), 143-185. https://dergipark.org.tr/tr/pub/maruhad/issue/27556/289424.
• Atar, Z. (2011). “20. Yüzyıl Başlarında Turgutlu Hapishanesinin Genel Durumu”, Sosyal Bilimler Dergisi, C. 9, S. 1, (2011), 87-101. https://dergipark.org.tr/tr/pub/cbayarsos/issue/4068/53725.
• Avcı, M. (2004). “Osmanlı Hukukundaki Gelişmelere Genel Bir Bakış”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 12(3-4), 87-159. https://doi.org/10.15337/SUHFD.2017.191.
• Balı, M. (2021). Türkiye’de Ceza İnfaz Kurumları ve Tipleri (1923-2018), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bursa Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.
• Bardakoğlu, A., (1997). “Hapis”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, C. 16, İstanbul: Türk Diyanet Vakfı Yayınları.
• Bilirli, T., (2018). “20. Yüzyılın Başlarında Urfa Hapishanesinin Genel Durumu”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(57), 92-103. http://dx.doi.org/10.17719/jisr.2018.2429.
• Dalyan, G. M., (2018). “Son Dönem Osmanlı Hapishanelerindeki Yaşam Koşulları Üzerine Bir Değerlendirme: Malatya Sancağı Hapishaneleri”, Route Educational and Social Science Journal, 5(14), 1369-1379. DOI: 10.17121/ressjournal.1712.
• Daşcıoğlu, K. (2017). “XX. Yüzyıl Başlarında Dinar (Geyikler) Hapishanesi”. Belgi Dergisi, 13(1), 316-331. https://dergipark.org.tr/tr/pub/belgi/issue/35062/388916.
• Demiryürek, H. (2016). “Hüdavendigar Vilayetinde Hapishaneler ve Mahpuslar (1914-1917)”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(42), 552-562. https://www.sosyalarastirmalar.com/articles/prisons-and-prisoners-in-hudavendigar-province-19141917.pdf.
• Demirbaş, T., (2010). “Hurriyeti Bağlayıcı Cezaların ve Cezaevlerinin Evrimi”, Hapishane Kitabı (Ed), Emine Gürsoy Naskali, Hilal Oytun Altun, İstanbul: Kitapevi. 3-40.
• Demirkol, K., (2012). II. Meşrutiyet Döneminde Edirne Vilayeti Hapishaneleri, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Devellioğlu, F., (2010). Osmanlıca – Türkçe Ansiklopedik Lügat. (26. Baskı). Ankara: Ak Aydın Kitabevi.
• Eren, M. (2013). “Osmanlı’dan Günümüze Türkiye Hapishanelerinin Üç Dönemi”. Toplum ve Kuram Dergisi, (8), 93-110.
• Foucault, M. (1992). Hapishane’nin Doğuşu, (Çev. Mehmet Ali Kılıçbay). (6. Baskı). İstanbul: İmge Kitabevi Yayınları.
• Gönüllü, A. R. (2011). “Osmanlı Devleti’nin Son Döneminde Isparta Hapishanesi (1867-1920)”. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, (29), 349-392. https://dergipark.org.tr/tr/pub/sutad/issue/26255/276557.
• Güneş, M. (2017). “Osmanlı Devleti’nin Son Dönemlerinde Kırşehir Hapishanesi (1873-1919)”. Türk & İslam Dünyası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(14), 64-84. DOI: 10.16989/TIDSAD.1401.
• Güneş Yağcı, Z. Nalbant, E. (2016). İstanbul Tersane Zindanı. IV. Uluslararası Osmanlı İstanbulu Sempozyumu, 22 Mayıs 2016, (Ed) M. E. Feridun, Akyıldız, A. Safa Gürkan, E. İstanbul.
• Gümüşsoy, E., (2006). 19. Yüzyıl Sonu ve 20. Yüzyıl Başlarında Gebze Hapishanesi. Uluslararası Akça Koca ve Kocaeli Tarihi Sempozyumu, 2-4 Mayıs 2014, (Ed) Haluk Selvi, M. Bilal Çelik, Kocaeli.
• Hanilçe, M. Şeyhoğlu, E. (2020). “Osmanlı Devleti’nde Bir Ceza İnfaz Kurumu Olarak Hapishaneler ve Kadınlar”. Stratejik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(2), 405-436. DOI: 10.30692/sisad.745234.
• Köse, O. (2007). “XVIII. Yüzyıl Sonları Rus ve Avusturya Savaşları Esnasında Osmanlı Devleti’nde Bir Uygulama: İstanbul’da İçki ve Fuhuş Yasağı”. Turkish Studies, 2(1), 104-123. DOI: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.37.
• Olpak Koç. C. (2020). “Kadın (Nisa) Hapishaneleri Bağlamında “Yıldırım Bölge Kadınlar Koğuşu” ve “Bursa Cezaevi” Anı/Romanlarında Kadın Gardiyanlar”. Adalet Dergisi, 1(64), 607-628. https://dergipark.org.tr/tr/pub/adaletdergisi/issue/56065/772368.
• Öntuğ, M. M. YILMAZ, B. (2021). XIX. Yüzyılın Sonları-XX. Yüzyılın Başlarında Rize Hapishanesi’nin Genel Durumu. Karadeniz Araştırmaları Dergisi, XVIII(69), 57-69. DOI: 10.12787/KARAM1651.
• Özçelik, M., (2011). “Mütareke Dönemi’nde Osmanlı Hapishanelerinin Durumu”, Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, 7(14), 16-39. http://www.ctad.hacettepe.edu.tr/7_14/2.pdf.
• Öztürk, N., (2010). “Osmanlılarda Hapis Olayları (1300-1512)”, Hapishane Kitabı (Ed) Emine Gürsoy Naskali, Hilal Oytun Altun), İstanbul: Kitapevi. 101-129.
• Pakalın, M. Z. (1993). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü III. (1. Baskı). Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Parlakoğlu, G. (2018). II. Abdülhamit Dönemi Hapishanelerin Genel Özellikleri ve Uygulamaları, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Mardin Artuklu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Mardin.
• Sunay, S. (2018). Son Dönem Osmanlı Taşra Hapishanelerine Bir Örnek: Bolvadin Hapishanesi. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20(1), 43-66. DOI NO: 10.5578/jss.66809.
• Sülek, Y. (2019). 19. Yüzyıl Sonu ve 20. Yüzyıl Başlarında Teke Sancağı’nda Hapishaneler. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi, Antalya.
• Saner, Y., (2007). “Osmanlı’nın Yüzlerce Yıl Süren Cezalandırma ve Korkutma Refleksi: Prangaya Vurma”, Osmanlıda Asayiş, Suç ve Ceza 18-19. Yüzyıllar (Ed) Noemı Levy, Alexandre Toumarkıne, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları. 163-179.
• Şen, Ö., (2007). Osmanlı’da Mahkûm Olmak. (1.Baskı). İstanbul:Kapı Yayınları.
• Şen, H., (2007). “Osmanlı’da Hapishane Mefhumu”, Osmanlıda Asayiş, Suç ve Ceza 18-19. Yüzyıllar (Ed) Noemı Levy, Alexandre Toumarkıne, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları. 200-211.
• Şimşek, E., (2017). “XX. Yüzyıl Başlarında Trabzon Hapishanesi (1900-1914)”, Karadeniz İncelemeleri Dergisi, 23, 143-162. https://doi.org/10.18220/kid.350571.
• Tamgörgü, A. B. (2020), “Osmanlı Devleti’nin Son Döneminde Galatasaray Tevkifhanesi”, VAKANÜVİS-Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi, 5(1), 478-499. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/998329.
• Tan, H. (2020). Osmanlı Devleti’nde Hapishanelerin Islah Çalışmalarına Dair Bir İnceleme: Çarşamba Hapishanesi. History Studies, 12(3), 1057-1084.
• Tanış, C. (2018). Osmanlı Devleti’nde Hapishane Islahatı: Muş Hapishanesi Örneği (1908-1914). Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(57), 141-146. DOI:10.17719/jisr.2018.2433.
• Tekin. S. (2006). XX. Yüzyılın Başlarında Aydın Vilayeti ve Mülhakatındaki Hapishanelerin Genel Durumu. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(4), 65-77.
• Tekin, S., Özkes, S., (2008). “Cumhuriyet Öncesi Türkiye’de Hapishane Sorunu”, ÇTTAD, VII(16-179, 187-201. http://hdl.handle.net/20.500.12397/4781.
• Temel, M., (2009). “XX. Yüzyılın Başlarında Menteşe Sancağı Hapishaneleri”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 26, 109-135. https://dergipark.org.tr/tr/pub/sutad/issue/26262/276669.
• Toumarkıne, A., (2007). “Fransa’da suç ve Cezaevleri ile İlgili Tarih Yazımı Üzerine Birkaç Değerlendirme (18. Yüzyıl Sonu-20. Yüzyıl Başı)”, Osmanlıda Asayiş, Suç ve Ceza 18-19. Yüzyıllar (Ed) Noemı Levy, Alexandre Toumarkıne, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları. 33-45.
• Türkkan, H. (2020). XX. Yüzyıl Başlarında Osmanlı Hapishaneleri (Ereğli Hapishanesi Örneği). Turkish Studies-Historical Analysis, 15(1), 262-272. DOI:http://dx.doi.org/10.29228/TurkishStudies.41427.
• Tüzün, N. (2021). “Birinci Dünya Savaşı Yıllarında Osmanlı Hapishanelerinde ve Tevkifhanelerinde İaşe Sorunu”, Hıstory Studıes, 13(6), 1927-1949. Doi.10.9737/hist.2021.1066.
• Umar, N. Can, C. (2019). Adana Vilayeti Hükümet Konakları. Megaron Dergisi, 14(4), 530-543. DOI:10.14744/megaron.2019.59489.
• Yıldız, G. (2002). Osmanlı Devleti’nde Hapishane Islahatı (1839-1908). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Yıldız, G. (2012). Mapusane-Osmanlı Hapishanelerinin Kuruluş Serüveni (1839-1908). (1. Baskı). İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Yıldız, Ö., (2015). “Osmanlı Hapishaneleri Üzerine Bir Değerlendirme: Karesi Hapishanesi Örneği”, Akademik Bakış Dergisi, 9(17), 91-111. https://doi.org/10.19060/gab.10180.
• Yılmaz, İ., (2019). “Osmanlı Devleti Son Döneminde Adana Hapishanesi”, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21(4), 1411-1431. https://doi.org/10.16953/deusosbil.516926.