The Reflections of ‘Yellow’ (Company) Union Theme in Turkish Cinema: Theory and Practice

Yıl 2025, Sayı: 21, 141 - 158

Hasan Yüksel

https://doi.org/10.29157/etusbed.1438540

Öz

The objective of the study is to qualitatively analyze the cases of yellow union on the basis of Turkish Cinema and by means of discourse analyses and semiotics. Trade unions are defined as democratic, political, and economic as well as massive organizations that were established by man handling oriented labor in the factories in the aftermath of Industrial Revolution and for the purposes of protecting employees’ rights and interests against employers. Unions, in labor markets, are “equilibrium” on account of the fact that they are the sides of collective bargainings, they oppress legislative power, they restrict employers’ authority stemming from capital, and they decide upon strikes and lock outs. So as to defend the interests of employees against capital owners in an entire way, trade unions are to act in an ‘independent’ and ‘impartial’ manner. To put in another way, trade unions are to be independent from state, capital owners, and policy makers directly or indirectly. On condition that these sides mentioned subdue unions and if they do not make independent, impartial, and objective policies and they do not defend their members’ rights, then they will lose their union oriented feature and they convert into yellow unions. Yellow unions advocate for expedience of state, capital owners, and policy makers instead of protecting employees’ rights coming from laws. The main point of the study is to qualitatively analyze the movies in Turkish Cinema that deal with this issue. Therefore, three movies from Turkish Cinema such as Those Awakening in the Dark (1965), Blood Money (1974), and Sunny Marsh (1977) were selected and the ways that the issue of yellow unions covered in these films were put into analyses in a qualitative manner.

Anahtar Kelimeler

Trade Union, Unionism, Yellow Union, Industrial Relations, Strike

‘Sarı’ Sendikacılık Temasının Türk Sineması’ndaki Yansımaları: Kuram ve Uygulama

Öz

Çalışmanın amacı, söylem analizi ve göstergebilimsel analiz yöntemlerini kullanarak Türk Sineması’nda sarı sendikacılık konusunu işleyen filmleri betimsel/nitel analize tabi tutmaktır. Sanayi Devrimi’nden sonra çalışanların işveren karşısında haklı çıkar ve menfaatlerinin savunulması amacıyla yine bizatihi fabrikalarda kol gücüne dayalı olarak çalışanlar tarafından kurulan demokratik, politik ve ekonomik kitle örgütlerine sendika denilmektedir. İş piyasası içerisinde sendikalar, toplu pazarlıkların tarafı olması, yasama organına baskı yapması, işverenin sermayeden kaynaklı yetkilerini kısıtlaması, grev ve lokavta karar vermesi gibi nedenlerle bir “denge” unsuru niteliğindedir. Çalışanların menfaatlerinin kapital sahiplerine karşı tam anlamıyla savunulabilmesi için, sendikaların ‘bağımsız’ ve ‘tarafsız’ bir anlayışla hareket etmeleri gerekmektedir. Dolayısıyla sendikaların, doğrudan ya da dolaylı olarak başta devlet, sermaye sahipleri ve siyaset kurumundan bağımsız olmaları arzu edilmektedir. Şayet sendikalar, bahse konu bu üç kesimin güdümüne girer, bağımsız, tarafsız ve kendi öz çizgisinde politikalar geliştiremez ve üyelerinin menfaatlerini savunamaz ise sendika olma vasfını kaybetmekte ve sarı sendikaya dönüşmektedir. Dolayısıyla sarı sendikalar, çalışanların hak ve hukukunu savunmak yerine; devletin, sermayenin ya da siyasetin menfaatlerini savunmaktadırlar. Çalışmanın esas gayesi, Türk Sineması’nda sarı sendika temasını işleyen filmleri betimsel olarak analize tabii tutmaktır. Bu amaçla Türk Sineması’nda Karanlıkta Uyananlar (1965), Diyet (1974) ve Güneşli Bataklık (1977) filmleri seçilmiş olup bu filmlerde sarı sendikacılık konusunun işlenme biçimi nitel düzlemde analiz edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Sendika, Sendikacılık, Sarı Sendika, Endüstri İlişkileri, Grev

Kaynakça

• 1924 Anayasası
• 1926 tarih ve 818 sayılı Borçlar Kanunu.
• 1947 tarihli ve 5018 sayılı İşçi ve İşveren Sendikaları ve Sendika Birlikleri Hakkında Kanun.
• 2012 tarih ve 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu.
• Alami, I., & Dixon, A. D. (2020). The strange geographies of the ‘new’state capitalism. Political Geography, 82, 1-12.
• Aslund, A. (2019). The Rise of State Capitalism. In Russia’s Crony Capitalism: The Path from Market Economy to Kleptocracy, Yale University Press, 97–131.
• Balcı, Y. (2020). Sendikacılık ve Toplu Pazarlık Ekonomisi. 4. Baskı, Ankara: Seçkin Yayınları.
• Bayraktar, N. (2006). Kavram ve anlam boyutunda sarı ve tonları. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(20), 209-218.
• Buhle, P. (1990). Considering: State Capitalism and World Revolution. The CLR James Journal, 1(1), 2-2.
• Burczak, T. A. (2006). Hayek, Marx, and Socialism. In Socialism after Hayek. University of Michigan Press, 1-16.
• Cole, G.D.H. (1955). An Introduction to Trade Unionism, London: George Allen & Unwin Ltd.
• Cooper, R., & Patmore, G. (2009). Private Detectives, Blacklists and Company Unions: Anti-Union Employer Strategy & Australian Labour History. Labour History, 97, 1–11.
• Çetik, M. ve Akkaya Y. (1999). Türkiye’de Endüstri İlişkileri, İstanbul: Numune Matbaacılık.
• Dankert C. E (1948). Contemporary Unionism, New York: Prentice Hall Incorporation.
• Dimou, A. (2009). "[I. Introduction]." In Entangled Paths Toward Modernity: Contextualizing Socialism and Nationalism in the Balkans, Central European University Press, 1-5.
• Dinler, Z. (2018), İktisat, Gözden Geçirilmiş 10. Basım, Bursa: Ekin Yayınları.
• Diyet, 1974.
• Doğan, C. (2012). Türk iş hukuku ve çalışma ilişkileri alanına uzlaştırma kurulunun girişi: Ta'til-i eşgâl kanunu üzerine bir değerlendirme. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (31), 273-296.
• Eğilmez, M. (2019). Ekonominin Temelleri Kavramlar ve Kurumlar, Birinci Baskı, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Fields, M. W., & Thacker, J. W. (1992). Influence of Quality of Work Life on Company and Union Commitment. The Academy of Management Journal, 35(2), 439–450.
• Fulcher, J. (2015). Capitalism A Very Short Introduction, Second Edition, UK: Oxford University Press.
• Gullett, C. R., & Whisenhunt, D. W. (1984). Industrial Representation or “Company Union”: The Contribution of W. L. Mackenzie King. International Social Science Review, 59(2), 82–87.
• Gustafson, T. (2012). "The Brothers from Saint Petersburg: The Origins of Putin’s State Capitalism." In Wheel of Fortune, Cambridge, Massachusetts; London, England: Harvard University Press, 231-271.
• Güneşli Bataklık, 1977.
• Hekimler B. U., Kağnıcıoğlu, D. ve Çelik, A. (2014). Sendikacılık, 3. Baskı, Eskişehir: T.C. Anadolu Üniversitesi Yayını No: 2869, Açıköğretim Fakültesi Yayını No: 1826.
• Hodges, B. D., Kuper, A. ve Reeves, S. (2008). “Qualitative Research: Discourse Analysis”, BMJ: British Medical Journal, 337(7669), 570-572.
• Huang, P. C. C. (2012). "State Capitalism" or "Socialist Market Economy"? Editor's Foreword.", Modern China, 38(6), 587-590.
• İyem, C., Yalçın, T. ve Yıldız, Z. (2016). Sinema Sektöründe Emek Süreci: Yönetmenler Örneği. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 6(15), 120-142.
• Jacoby, S. M. (1989). Reckoning with Company Unions: The Case of Thompson Products, 1934-1964. Industrial and Labor Relations Review, 43(1), 19–40.
• Josephson, P. R. (2016). Russia, state capitalism and Arctic degradation. Global Environment, 9(2), 376-413.
• Karabağ, Ç ve Bugey, E. (2023). Yerli sinema ve endüstri ilişkileri bağlamında dağıtım-gösterim ağlarında yoğunlaşma: CGV Mars Entertainment Group vakası. Journal of Arts, 6(4), 301-315.
• Karanlıkta Uyananlar, 1965.
• King, S. D. (2010). Who controls what?: The rise of state capitalism. In Losing Control: The Emerging Threats to Western Prosperity, Yale University Press, 149–172.
• Macdonald, M. (2003). Exploring Media Discourse, London, England: Arnold.
• Mahiroğulları, A. (2011). Dünyada ve Türkiye’de Sendikacılık, Bursa: Ekin Yayınları.
• Mahiroğulları, A. (2013). Dünyada ve Türkiye’de Sendikacılık, Genişletilmiş 2. Baskı, Bursa: Ekin Yayınları.
• Milner, L. (1999). Commos and ratbags: the origins of trade union cinema in Australia. Journal of Australian Studies, 23(60), 133-139.
• Mouriaux, R. (1992). Le Syndicalisme en France, Que sais-je? Paris.
• Ökçün A. G. (1932). Ta’til-i Eşgal Kanunu 1909, 1. Baskı, Ankara: Ankara Üniversitesi Basın ve Yayın Yüksek Okulu Basımevi.
• Ören, K. (2011). Sosyal Politika, Ankara: Pelikan Yayınları.
• Phelan, C. (2007). “Worldwide Trends and Prospects for Trade Union Revitalization”, Craig Phelan (Ed.), Trade Union Revitalization Trends and Prospects in 34 Countries, Germany: Peter Lang AG International Academic Publishers, 11-38.
• Puczkó, L. ve Rátz, T. (2013). Social tourism in Hungary: From trade unions to cinema tickets. In Social Tourism, Routledge, 61-75.
• Seager, H. R. (1923). Company Unions vs. Trade Unions. The American Economic Review, 13(1), 1–13.
• Sinha P.R.N., Sinha, I. B., Shekhar, S. P. (2009). Industrial Relations, Trade Unions and Labor Legislation, India: Published by Dorling Kindersley.
• Topalhan T. (2015). Endüstri İlişkileri, Ankara: Matser Yayıncılık.
• Tokol, A. (2014). “Sosyal Politikanın Tarafları”, (Ed.) Tokol, A. ve Alper, Y., Sosyal Politika, 5. Baskı, Bursa: Dora Yayıncılık, 75-97.
• Uçkan B., Kağnıcıoğlu D. (2008). Endüstri İlişkileri, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Webb, S. ve Webb, B. (1965). The History of Trade Unionism, New York: A.M. Kelley.
• Wolpin, M. D. (1980). Legitimising state capitalism: Malian militarism in third-world perspective. The Journal of Modern African Studies, 18(2), 281-295.
• www.youtube.com (Erişim Tarihi: 09.03.2020).
• Weingast, D. E. (1977). Komünizmin İç Yüzü, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Yılmaz, Ç. (2015). İşçilerin sendikal örgütlenmeye dair tutumları: Petro-kimya sektörü örneği. Çalışma ve Toplum, 4(47), 95-130.
• Yüksel, H. (2014). Güncel Gelişmeler Işığında Sosyal Politika, Bursa: Ekin Yayınları.
• Yüksel, H. (2021). Endüstri İlişkiler Disiplininde Sinemanın Yeri ve Önemi 1965-1980. Çalışma ve Toplum, 2(69), 1005-1048.
• Yüksel, H. (2023). Turkish Labor Relations and Turkish Cinema. Journal of Management & Labor/Yönetim ve Çalışma Dergisi, 7(1), 15-35.
• Yüksel, H. (2020). The Urbanization of Labor and Its Struggle for Unionism in Turkish Cinema. CINEJ Cinema Journal, 8(2), 150-194.
• Zaim, S. (1997). Çalışma Ekonomisi, Yenilenmiş ve Genişletilmiş 10. Baskı, İstanbul: Filiz Kitabevi.