Germany's Policies Towards Turks and Caucasian Nations in Russia in World War II: Ideology and Strategic Objectives

Yıl 2025, Sayı: 22, 161 - 171, 31.05.2025

Cevdet Teke

https://doi.org/10.29157/etusbed.1559059

Öz

The German-Soviet Russia War, which witnessed very fierce battles in World War II, lasted from 1941 to 1945 on the Eastern Front. This war, which Germany campaigned against the Soviet Russia and in which millions of people lost their lives, was of great importance in terms of its comprehensive and strategic outcomes. Along with the military perspective of the war, one of the striking features was the ideological propaganda used. Soviet Russia was a strategic threat to German domination in Europe, an ideological rival, and also a racial foe. Thus, it was a critical battle for both Nazi Germany and Soviet Russia. Both sides used propaganda tools extensively to define the battle as an ideological conflict and mobilize their supporters. This study examines how the propaganda, which was carried out by Germany against the ethnic groups living in Soviet territory in the name of saving them from Bolshevism during the German-Soviet War in terms of nationalities, resulted in, and what kind of propaganda reflexes Communism and the Soviets had against fascism, and how this situation affected the course of the war.

Anahtar Kelimeler

World War II, Germany, Soviet Russia, Propaganda

Almanya'nın II. Dünya Savaşı'nda Rusya'daki Türkler ve Kafkas Milletlerine Yönelik Politikaları: İdeoloji ve Stratejik Hedefler

Öz

II. Dünya Savaşı’nda çok çetin muharebelere sahne olan Almanya-Sovyet Rusya Savaşı, Doğu Cephesi’nde 1941’den 1945’e kadar sürdü. Almanya'nın Sovyet Rusya’ya karşı gerçekleştirdiği ve milyonlarca insanın hayatını kaybettiği bu savaş, geniş kapsamlı ve stratejik sonuçları bakımından önem arz eden bir özellik taşımaktaydı. Söz konusu savaşın askeri boyutu yanında göze çarpan özelliklerinden birisi de kullanılan ideolojik propagandalardı. Sovyet Rusya, Avrupa'daki Alman hâkimiyetine stratejik bir tehdit, ideolojik bir rakip ve aynı zamanda ırksal bir düşmandı. Dolayısıyla hem Nazi Almanya’sı hem de Sovyet Rusya için kritik bir savaş oldu. Her iki taraf da propaganda araçlarını, savaşı bir ideolojik çatışma olarak tanımlamak ve destekçilerini harekete geçirmek amacıyla yoğun bir şekilde kullandı. Bu çalışmada, Almanya-Sovyet Rusya Savaşı yıllarında Almanya’nın Bolşeviklikten kurtarma adı altında Sovyet topraklarında yaşayan halklara yönelik yürüttüğü propagandanın milliyetler nezdinde ne gibi neticeler doğurduğu, buna karşılık Komünizm ve Sovyetlerin faşizme karşı nasıl bir propaganda refleksinde bulunduğu ve bu durumun savaşın gidişatına nasıl etki ettiği hususu irdelenmektedir.

Anahtar Kelimeler

II. Dünya Savaşı, Almanya, Sovyet Rusya, Propaganda, İdeoloji

Kaynakça

• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı, Dışişleri Bakanlığı Türk Diplomatik Arşivi (DBTDA).
• Millî Savunma Bakanlığı Askeri Tarih Arşivi (ATASE).
• Andican, A, A. (2003). Cedidizmden Bağımsızlığa Hariçte Türkistan Mücadelesi. İstanbul: Emre Yayınları.
• Armaoğlu, F. (2004). 20. Yüzyıl Siyasî Tarihi (1914-1995). İstanbul: Alkım Yayınevi.
• Ataöv, T. (2008). II. Dünya Savaşı. İstanbul: İleri Yayınları.
• Bayrakdar, B. (2018). “Alman Dışişleri Bakanlığı Arşiv Belgeleri Işığında İkinci Dünya Savaşı Sürecinde Sovyetler Coğrafyasında Ukrayna Kafkasya ve Türkistan’a Yönelik Pantürkizm/Panislamizm Faaliyetleri ve Türkiye”. Yunus KOÇ ve Mikail Cengiz (Ed), 100. Yılında Sovyet İhtilali ve Türk Dünyası. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yayınları, 163-182.
• Burns, E, M. (1984). Çağdaş Siyasal Düşünceler (1850-1950). (Çev.: Alâeddin Şenel). Ankara: Birey ve Toplum Yayıncılık.
• Derman, G, S. (2016). “Ikinci Dünya Savaşı’nda Kırım Türklerinin Siyasi Faaliyetleri”. İkinci Dünya Savaşı ve Türk Dünyası (Yayına Haz.: Nesrin Sarıahmetoğlu ve İlyas Kemaloğlu). İstanbul: Türk Dünyası Belediyeler Birliği Yayınları, 27-59.
• Erkilet, H. E. (1943). Şark Cebhesinde Gördüklerim. İstanbul: Hilmi Kitabevi.
• Florinsky, M. T. (1946). “The Soviet Union And International Agreements”. Poli¬t¬ical Sci¬ence Quarterly, 61 (1), 61-89.
• Hitler, A. (2005). Kavgam. (Çev.: Yağmur Reyhani). İstanbul: Akvaryum Yayıncılık.
• Kılıç, S. (2010). Türk Basını’nda Hitler Almanya’sı (1933-1945). Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• Kissinger, H. (2000). Diplomasi. (Çev.: İbrahim H. Kurt). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Koçak, C. (1996). Türkiye’de Millî Şef Dönemi (1938-1945). I. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Kumru, C. (2019). “Gamalı Haç ile Kızıl Yıldız Arasında Türkistanlı Askerler”. Mehmet Altunkaya (Ed), Türk Alman İlişkilerine Farklı Disiplinlerden Bakış. Konya: Palet Yayınları, 241-254.
• Kumru, C. (2020). “SS-Schutzstaffel Örgütü’nün Harp Propagandası Hedefinde Türkistan”. 5. Uluslararası Bilimsel Araştırmalar Kongresi Bildirileri (IBAD). 1-2 Eylül. İstanbul, 143-156.
• Mcnab, C. (2019). SS Teşkilatı: Hitlerin Elit Ordusu (1939-1945). (Çev.: Barbaros Uzunköprü). İstanbul: Timaş Yayınları.
• Mühlen, P. (2006). Gamalı Haç ile Kızılyıldız Arasında: İkinci Dünya Harbi’nde Sovyet Doğu Halkları. İstanbul: Şema Yayınları.
• Okh, H. (2009). The Russo–German War, 1941–45. Alabama: Air University Press
• Özcan, K. (2002). “Kırım Türklerinin Sürgünü”. Türkler Ansiklopedisi, XX. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
• Payne, S, G. (2013). “Faşizm ve Irkçılık”. Terence Ball, Richard Bellamy (Ed). (Çev.: Mehtap Güven vd.). 20. Yüzyıl Siyasal Düşünceler Tarihi. İstanbul: Babil Yayınları, 140-166.
• Ramazan, M. (1997). Bir Kafkas Göçmeninin Anıları. İstanbul: Kafkas Yayıncılık.
• Riasanovsky, N. V. ve STEİNBERG, M. D. (2011). Rusya Tarihi. (Çev.: Figen Dereli). İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• Roberts, G. (2008). “Stalin's Victory?: The Soviet Union and World War II”. History Ireland, 16 (1), 42-48.
• Sarıahmetoğlu, N. (2016). “İkinci Dünya Savaşı’nda Azerbaycan ve Azerbaycan Türkleri”. İkinci Dünya Savaşı ve Türk Dünyası. (Yayına Haz.: Nesrin Sarıahmetoğlu ve İlyas Kemaloğlu). İstanbul: Türk Dünyası Belediyeler Birliği Yayınları, 107-138.
• Şahin, L. “İkinci Dünya Savaşı ve Sibirya Türkleri”. İkinci Dünya Savaşı ve Türk Dünyası. (Yayına Haz.: Nesrin Sarıahmetoğlu ve İlyas Kemaloğlu). İstanbul: Türk Dünyası Belediyeler Birliği Yayınları, 61-75.