Halit Ziya Uşaklıgil’s Thoughts on Education in his Writings in Kenarda Kalmış

Yıl 2025, Sayı: 23, 143 - 156, 30.09.2025

Zeynep Şener

https://doi.org/10.29157/etusbed.1711213

Öz

Halit Ziya Uşaklıgil, who has produced works in many genres in Turkish literature, stands out as an educator as well as a writer. The author aims to provide new perspectives to Turkish literature and his readers in his columns where he writes his thoughts as well as his fictional texts. Halit Ziya, who believes in the complementary and restorative effect of education, works as a lecturer at Darülfünun. The author, who believes in the necessity of both scientific and moral education in social life, writes various articles on issues that are important to him in education in his book Kenarda Kalmış. Moral education, the concept of value, sending students to Europe for education and how these young people can evaluate their education when they return home are among the topics that Halit Ziya emphasizes in the book. Emphasizing the importance and indispensability of education, the author finds the key to progress in education. The author, who presents his complaints and solution suggestions regarding European education, underlines the points that should be considered as an educator in this regard. In this study, Halit Ziya Uşaklıgil's thoughts on education in his book Kenarda Kalmış will be discussed and the solution suggestions offered by these views will be examined.

Anahtar Kelimeler

Halit Ziya Uşaklıgil , Kenarda Kalmış , Education , Values Education

Halit Ziya Uşaklıgil’in Kenarda Kalmış Yazılarında Eğitime Dair Düşünceleri

Öz

Türk edebiyatında birçok türde eser veren Halit Ziya Uşaklıgil edebiyatçı olmasının yanında eğitimci kimliğiyle de ön plana çıkar. Yazar kurmaca metinlerinin yanı sıra düşüncelerini kaleme aldığı köşe yazılarında da Türk edebiyatına ve okuruna yeni bakış açıları kazandırmayı hedefler. Eğitimin tamamlayıcı ve onarıcı etkisine inanan Halit Ziya Darülfünun’da müderrislik yapar. Toplumsal yaşamda hem bilimsel hem de ahlaki eğitimin gerekliliğine inanan yazar Kenarda Kalmış isimli kitabında eğitimde kendisi için önem atfeden meseleler üzerine çeşitli yazılar kaleme alır. Ahlak eğitimi, değer kavramı, Avrupa’ya tahsil için öğrenci gönderilmesi ve bu gençlerin yurda döndüklerinde eğitimlerini nasıl değerlendirebilecekleri kitapta Halit Ziya’nın önemle üzerinde durduğu konular arasındadır. Eğitimin önemini ve vazgeçilemez oluşunu vurgulayan yazar ilerlemenin anahtarını eğitimde bulur. Avrupa eğitimi hususunda şikayetlerini ve çözüm önerilerini sunan yazar bu hususta bir eğitimci olarak dikkat edilmesi gereken noktaların altını çizer. Söz konusu çalışmada Halit Ziya Uşaklıgil’in Kenarda Kalmış isimli kitabında yer alan düşünce yazılarında eğitime dair düşünceleri ele alınacak ve bu görüşlerin sunduğu çözüm önerileri irdelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Halit Ziya Uşaklıgil , Kenarda Kalmış , Eğitim , Değerler Eğitimi

Kaynakça

• Akyüz, Y. (2009). Türk Eğitim Tarihi (M.Ö.1000-M.S.2009). 15. Baskı. Ankara: Pegem Yayınları.
• Alkan, M. Ö. (2000). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Modernleşme Sürecinde Eğitim (1839-1924). Ankara: T.C. Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü Yayınları.
• Bilim, C. (1998). Osmanlılarda Avrupa’ya Öğrenci Gönderilmesi. Anadolu Üniversitesi Fen- Edebiyat Fakültesi Dergisi. S.1. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Binbaşıoğlu, C. (2009). Başlangıçtan Günümüze Türk Eğitim Tarihi. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Çağrıcı, M. (1989). Ahlâk. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 2. Cilt. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı yayınları. (1-9).
• Davison, R. (2020). Osmanlı Türkiye’sinde Batılı Eğitim. (Çev. Mehmet Seyitdanlıoğlu). Tanzimat Değişim Sürecinde Osmanlı İmparatorluğu (Ed. Halil İnalcık ve Mehmet Seyitdanlıoğlu). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Dilmaç, B. (2002). İnsanca Değerler Eğitimi. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Dölen, E. (2013). İstanbul Darülfünunu’nda Alman Müderrisler (1915-1918). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Dursun Önen, K. F. & Yalçın Çelik, S. D. (2022). Cihan-ı medeniyet’in ortasında bir Osmanlı aydını: Halit Ziya Uşaklıgil’in hatırat ve mektuplarına eleştirel bir bakış. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi (29), 265-284.
• Ergin, O. N. (1977). Türk Maarif Tarihi. C. 1-2. İstanbul: Eser Matbaası.
• Güngör, E. (2000). Değerler Psikolojisi Üzerinde Araştırmalar. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Hökelekli, H. (2011). Ailede, Okulda, Toplumda Değerler Psikolojisi ve Eğitimi. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Huyugüzel, Ö. F. (2010). Edebiyatımızın Zirvesindekiler Halit Ziya Uşaklıgil. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Kavcar, C. (1999). Edebiyat ve Eğitim. Ankara: Engin Yayınevi.
• Mardin, Ş. (2020). Türk Modernleşmesi. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Selçuk, M. (2012). İstanbul Darülfünunu Edebiyat Fakültesi (1900-1933). Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.
• Sınar, A. (1992). Halit Ziya Uşaklıgil’in Çocuk ve Gençlerin Yetiştirilmesi ile İlgili Düşünceleri. M. Ü. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi. S. 4. İstanbul: Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Yayınları. (189-198).
• Şener, H. (2013) Hayriyye-i Nâbî’de Aktarılan Değerler. Turkish Studies. 8/1. 2501-2524.
• Topçu, N. (2018). Türkiye’nin Maarif Davası. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Türk Dil Kurumu. (t.y.). Değer. https://sozluk.gov.tr Güncel Türkçe Sözlük içinde. 25 Mayıs 2025 tarihinde https://sozluk.gov.tr/?ara=değer adresinden erişilmiştir.
• Türk Dil Kurumu. (t.y.). Eğitim. https://sozluk.gov.tr Güncel Türkçe Sözlük içinde. 25 Mayıs 2025 tarihinde https://sozluk.gov.tr/?ara=eğitim adresinden erişilmiştir.
• Türk Dil Kurumu. (t.y.). Öğretim. https://sozluk.gov.tr Güncel Türkçe Sözlük içinde. 25 Mayıs 2025 tarihinde https://sozluk.gov.tr/?ara=öğretim adresinden erişilmiştir.
• Ulusoy, K., Dilmaç, B. (2020). Değerler Eğitimi. (6.Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Uşaklıgil, H. Z. (1962). Sanata Dair. C. IV. İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Uşaklıgil, H. Z. (2008). Kırk Yıl. (Haz. Nur Özmel Akın). İstanbul: Özgür Yayınları.
• Uşaklıgil, H. Z. (2012). Saray ve Ötesi. (Haz. Nur Özmel Akın). İstanbul: Özgür Yayınları.
• Uşaklıgil, H. Z. (2017). Kenarda Kalmış. İstanbul: Everest Yayınları.