Platon’un Er Mitosu Bağlamında Yaşam, Ölüm ve Özgürlük Üzerine Bir Analiz

Yıl 2025, Sayı: 23, 98 - 110, 30.09.2025

Necip Uyanık

https://doi.org/10.29157/etusbed.1711644

Öz

Platon, Yunan felsefe geleneği içinde kendine özgü düşünce ve yöntemle öne çıkmış bir filozoftur. O, aynı zamanda tüm dünyaya mal olmuş teorileriyle de çok önemli bir kişiliktir. Onun çalışmalarında derin bir bilgi birikimi ve tükenmeyen bir araştırma tutkusu olduğu açıktır ve bu durum okuyucuyu heyecanlandıran ve sorgulamaya sevk eden bir karaktere sahiptir. Platon, sadece Yunan mitolojisi, dini ve kültürünü araştırmamış, diğer toplulukların kültürlerini de merak etmiştir. Onun öne çıkardığı temel sorunlardan biri de insanın bu dünyadaki amacının ne olduğudur. Ancak Platon bir benzetme ve metafor ustası olduğu için düşüncelerini açıklamak ve tartışmak için farklı yöntemlere başvurmuştur. Yaşam, ölüm ve seçme özgürlüğü üzerine bir değerlendirme yapabilmek için başvurduğu örnek ise Devlet eserinin sonlarında yer verdiği Pamphylialı Er Mitosu’dur ve o, bunu şaşırtıcı bir biçimde işlemiştir. Eserin bu mitosla bitirilmiş olmasının farklı anlamları olsa da Platon’un amacı bu dünyada yapılan her şeyin öte dünyada da bir karşılığı olabileceğini göstermeye veya hatırlatmaya çalışmak olmuştur. Bu mitosta onun odaklandığı ve öne çıkarmaya çalıştığı şey, insanın erdemli bir yaşamı özgür bir şekilde ve kabul ederek seçmesi gerektiği üzerinedir. Bu çalışmanın amacı, Platon’un Er Mitosu bağlamında anlatmaya çalıştığı insanın seçme özgürlüğü üzerine bir analiz yapabilmektir. Bununla birlikte bu mitolojik anlatıda felsefesinin en önde gelen sorunlardan birisi olan erdemli bir yaşam sürmenin koşulları tartışılmıştır. Yaşam ve ölüm diyalektiğinin öne çıkarılmış olmasının yanında Platon hem bu dünyada hem de öte dünyada adaletli bir yargılamanın olması gerektiğini öne sürmüştür. Adil bir yargılamanın varlığı ise iyi ve kötü eylemlerin özgür bir seçimle gerçekleştirilmesine bağlıdır.

Anahtar Kelimeler

Platon , Er Mitosu , Yaşam , Ölüm , Özgürlük

An Analysis of Life, Death, and Freedom in the Context of Plato’s Myth of Er

Öz

Plato is a philosopher who is located within the Greek philosophical tradition for his unique thought and method. He is also a remarkable figure with theories that have gained worldwide recognition. His works distinctly possess a sincere knowledge and an unflagging passion for inquiry, a quality that excites and prompts the reader to question. Plato not only considered Greek mythology, religion, and culture, but was also interested in the cultures of other societies. One of the basic questions he raised was the question of man’s purpose in this world. However, as a master of simile and metaphor, Plato used diverse methods to explain and argue his ideas. The sample he used to assess life, death, and freedom of choice was the Myth of the Pamphylian Er, which he explored at the end of his Republic, and he handled it strikingly. While the conclusion of the work with this myth has various meanings, Plato aimed to demonstrate or remind us that everything done in this world may have a counterpart in the afterlife. In this myth, he focuses on and attempts to emphasize the necessity of humans freely and willingly choosing to live a virtuous life. The purpose of this study is to analyze Plato’s concept of human freedom of choice within the context of the Myth of Er. Additionally, this mythological narrative investigates the conditions for living a virtuous life, one of the most prominent issues in his philosophy. In addition to highlighting the dialectic of life and death, Plato argued that there must be a just judgment in both this world and the afterlife. The existence of a just judgment depends on the free choice of good and evil activity.

Anahtar Kelimeler

Plato , Myth of Er , Life , Death , Freedom

Kaynakça

• Adugit, Y. (2013). Özgürlüğün kısa tarihi. FLSF (Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, (16), ss. 63-9, https://dergipark.org.tr/tr/pub/flsf/issue/48620/617710
• Aristoteles. (1975). Politika (M. Tuncay, Çev.). Remzi Kitabevi.
• Annas, J. (1982). Plato’s myths of judgement. Phronesis, 2(72), pp. 119–143. http://www.jstor.org/stable/4182147.
• Badiou, A. (2005). Felsefe için manifesto (N. Tutal & H. Hünler, Çev.). Ara-lık Yayınları.
• Baracchi, C. (2015). Animals and angels: The myth of life as a whole in Republic 10. J. Bell and M. Naas, (Edt.), Plato’s animals (pp. 209-224). Indiana University Press.
• Baracchi, C. (2002). Of myth, life, and war in Plato’s Republic. Indiana University Press.
• Jeremy, B. (2015). Taming horses and desires (Plato’s politics of care). J. Bell and M. Naas, (Edt.), Plato’s animals (pp. 115-130). Indiana University Press.
• Bloom, A. (1968). The Republic of Plato. Basic Books.
• Brun, J. (2007). Platon ve akademia (İ. Yerguz, Çev.). Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Cassirer, E. (1980). İnsan üstüne bir deneme (N. Arat, Çev.). Remzi Kitabevi.
• Cioran, E. M. (2103). Çürümenin kitabı (H. Bayrı, Çev.). Metis Yayınları.
• Derrida, J. (2014). Platon’un eczanesi (Z. Direk, Çev.). Pinhan Yayınları.
• Eliade, M. (2003). Dinler tarihine giriş (L. Arslan, Çev.). Kabalcı Yayınevi.
• Eliade, M. (1994). Ebedi dönüş mitosu (Ü. Altuğ, Çev.). İmge Kitabevi.
• Erten, E. (2007). Küçük Asya’nın güneyindeki Helios kültleri. (Doktora tezi, İstanbul Üniversitesi). YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Gonzalez, F. J. (2012). Combating oblivion: The myth of Er as both philosophy’s challenge and inspiration. C. Collobert, P. Destrée & F. J. Gonzales, (Edt.), Plato and Myth (pp. 259-278). Brill Press. https://doi.org/10.1163/9789004224360_015
• Guthrie, W. K. C. (1975). A History Greek of philosophy IV. Cambridge University Press.
• Gürel, Ö. E. (2020). Platon’un siyaset felsefesinde Sokratik etiğin dönüşümü üzerine eleştirel bir inceleme. (Doktora tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi). YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Halliwell, S. (2007). The life-and-death journey of the soul interpreting the Myth of Er. G. R. F. Ferrari (Edt.), Plato’s Republic (pp. 445-473). Cambridge University Press.
• Hegel, G. W. F. (2021). Felsefe tarihi (Ortaçağ felsefesi ve Modern felsefe (D. B. Kılınç, Çev.). Notabene Yayınları.
• Jaspers, K. (1997). Felsefe nedir? (İ. Z. Eyuboğlu, Çev.). Say Yayınları.
• Kierkegaard, S. (2005). Günlüklerden ve makalelerden seçmeler (İ. Kapaklıkaya, Çev.). Anka Yayınları.
• Kierkegaard, S. (1992). The concept of irony (with continual reference to Socrates). (H. V. Hong and E. H. Hong, Trans.), Princeton University Press.
• Kierkegaard, S. (2020). Sevginin işleri (N. Beier, Çev.). Pinhan Yayınları.
• Kahya, Ö. (2017). Ölüm sonrası hayat: Sumerce metinlerde öteki dünya. Tarih Araştırmaları Dergisi, (63), ss. 49-76. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/780851
• Kınal, F. (1967). Inanna’nin cehenneme inişi efsanesi. Tarih Araştırmaları Dergisi (3), 4-5. Ankara Üniversitesi Basımevi. https://isamveri.org/pdfdrg/D00119/1965_4-5/1965_3_4-5_KINALF.pdf
• May, R. (1997). Kendini arayan insan. (Â. Karpat, Çev.). Kuraldışı Yayınları.
• Özdizbay, A. (2008). Pamphylia-Perge tarihi ve Roma İmparatorluk dönemi öncesi Perge’nin gelişimi: Güncel araştırmalar ışığında genel bir değerlendirme. İ. Delemen, S. Çokay-Kepçe, A. Özdizbay, Ö. Turak, (Edt.), Prof. Dr. Haluk Abbasoğlu’na 65. Yaş Armağanı-Euergetes (ss. 839-870). Akmed Yayınları.
• Paksüt, F. (1982). Platon ve Platon sonrası. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları
• Pausinas. (1926). Description of Greece –in Six Vol. II (V. H. S. Jones and H. A. Ormerod, Trans.). William Heinemann Press.
• Platon. (2010a). Devlet (S. Eyüboğlu ve M. A. Cimcoz, Çev.). Remzi Kitabevi.
• Platon. (2010b). Diyaloglar (M. C. Anday, A. Cemgil & M. Gökberk, Çev.). Remzi Kitabevi.
• Platon. (1999). Mektuplar (İ. Şahînbaş, Çev.). Çağdaş Matbaacılık.
• Platon. (2014). Şölen (E. Çoraklı, Çev.). Alfa Yayınları.
• Platon. (2007). Yasalar (C. Şentuna ve S. Babür, Çev.). Kabalcı Yayınevi.
• Rosen, S. (2005). Plato’s Republic: A study. Yale University Press.
• Sartre, J. P. (1985). Varoluşçuluk (A. Bezirci, Çev.). Say Yayınları.
• Sevin, V. (1976). Kroisos ve Pamphylia. Belleten (158), ss. 185-194, https://dergipark.org.tr/tr/pub/ttkbelleten/issue/72277/1166153
• Schelling, F.W. J. (2107). İnsan özgürlüğünün özü üzerine (M. B. Albayrak, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Sibley, J. (2024). Choice and character in the Republic’s Myth of Er. (Masters Thesis, University College London), https://discovery.ucl.ac.uk/id/eprint/10198852/13/Sibley_10198852_thesis.pdf
• Şahan, D. (2011). Sümer mitolojisinin Yunan mitolojisine ve felsefesine etkileri. (Yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi). YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Şekerci, A. E. (2010). Platon’da mitolojik düşünce ve “Er” mitosu. Felsefe Dünyası (52), ss. 263-282. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1458940
• Vernant, J. P. (2002). Yunan düşüncesinin kaynakları (H. Portakal, Çev.). Cem Kitabevi.