Mirza Melkum Han ve Osmanlı Tanzimatında Rolü

Yıl 2022, Sayı: 4, 46 - 60, 30.06.2022

Çevirmen: Mikail Devebakan , Çevirmen: Bahram Karcu

Öz

19. yüzyılda İran’ın siyasetçi ve düşünürü Mirza Melkum Han Nazımüd-devle Osmanlı’nın Tanzimat döneminde yaklaşık on yıla aşkın İstanbul’da yaşamıştır. Osmanlı’nın I. Meşrutiyeti ve Tanzimat’ının en önemli şahıslarından olan Fuad Paşa, Ali Paşa ve Midhat Paşa ile ilişkileri vardı. Melkum Han, daha sonra Fuad Paşa’nın vasiyetnamesini yazdığını ve Osmanlı’nın I. Meşrutiyeti Kanuni Esasi bu metinden yararlandığını iddia etmiştir. Ayrıca Ali Paşa’nın vasiyetnamesini de yazdığını iddia etmiştir. Bu makalede tahlil ve nitelendirme ile Melkum Han’ın eserleri ve belgeleri, tarihi ana kaynaklarına bakıp Melkum Han’ın iddialarının doğruluğunu açıklayacağız.

Anahtar Kelimeler

Melkum, Osmanlı Tanzimat’ı, Osmanlı‘nın I. Meşrutiyeti Kanunu Esasi, Fuad Paşa, Ali Paşa, Midhat Paşa.

Destekleyen Kurum

ETÜT Dergisi

Mirza Melkum Khan and His Role in the Ottoman Tanzimat

Öz

In the 19th century, Iranian politician and thinker Mirza Melkum Khan Nazımüd-devle lived in Istanbul for more than ten years during the Tanzimat period of the Ottoman Empire. He had relations with Fuad Pasha, Ali Pasha, and Midhat Pasha, who were among the most important figures of the First Constitutional Monarchy and Tanzimat era. Melkum Khan later claimed that he wrote the will of Fuad
Pasha and the empire benefited from this text for the First Constitutional Law of the Ottoman Empire.
He also claimed that he wrote Ali Pasha's will. This article will analyze and characterize Melkum Khan's
works and documents, look at his main historical sources and explain the accuracy of Melkum Khan's
claims.

Anahtar Kelimeler

Ottoman Tanzimat, First Constitutional Law of the Ottoman Empire, Fuad Pasha, Ali Pasha, Midhat Pasha.

Kaynakça

• Ademiyet, Feridun. (1351). Edişe-yi Terakki ve Hükümet-i Kanun, Asr-ı Sipehsalar, Tahran: Harezmî.
• Algar, Hamid. (1356). Nekş-ı Ruhaniyet-i Pişro Der Conbeş-ı Meşrutiyet- Din ve Devlet Der İran: Nekşi Ulema Der Dore-yi Kaçariye, (Çeviren: Ebülkasım Seri), Tahran: Tus.
• Asil, Hücettullah. Riselha-yı Mirza Melkum Han Nazımüd-devle, Tahran: Ney.
• Beydilli, Kemal. (1989). “Âlî Paşa” DİA (Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi), c. II, İstanbul, 425-426.
• Davison, Roderic H. (1980). “The Question of Ali Pasa's Political Testament”. International Journal of Middle East Studies, 11/2. ss. 209-225.
• Galib, Mehmed. (1326). “Tarihten Bir sahife”, Tarih-i Osmanî Encümeni Mecmuası, 2, ss. 70-84.
• Gözübüyük, A.Şeref & Suna, kili .(1957). Türk Anayasa Metinleri -Tanzimat’tan Bugüne Kadar-, Ankara: Ankara Üniversitesi Yayınları.
• Haydar, Ali Asgar. (1389). Nameha-yı Mirza Melkum Han Nazımüd-devle, Tahran: Çeşme.
• Hazreti, Hasan. (1389). Meşrute-yi Osmanî, Tahran: İslam Tarihi Yayınları.
• Kılıç, Selda Kaya. (2010). İlk Anayasanın Hazırlanması (Osmanlı Devletinde Meşrutiyet'e Geçiş, Ankara: Berikan Yayınevi.
• Kirmani, Nazımül-islam. (1362). Tarih-i Bidar-i İraniyan, (Düzelten: Ali Ekber Seyidi), c. I, Tahran: Agâh.
• Midhat, Ali Haydar. (1323). Hayat Siyasi, Hedemât ve Şehade-i Midhat Paşa, Kahire: İctihad Matbası.
• Köprülü, Orhan. (2005). “Âlî Paşa”, DİA (Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi), c. 13, İstanbul, 13-17.
• Natik, Homa. (1353). “Ma ve Mirza Melkum Hanha-yı Ma” , Negin Dergisi, 115, 35-43.
• Paşazade, Gulam Ali. (1390). “Berres-i Tedbik-i Vesaiyatnameha-yı Islahi Endişmendan-ı İrani ve Osmanî: Mosteşarüd-devle ve Fuad Paşa”, Şehid Behişti Üniversitesi İran Tarih Dergisi, 5/68,
• Rıfat, Ahmed. (Tarihsiz). Verd'ül-hadaik, (Yersiz), (Yayınevi ismi yok).
• Salname-i Nezaret-i Hariciye. (Tarihsiz). (Yersiz), (Yayınevi ismi yok).
• Süleyman, Şahabeddin. (1328). Tarih-i Edebiyat-ı Osmaniye, İstanbul: Sançakcıyan Matbaası.
• Süreyya, Mehmed. (1996). Sicil-i Osmanî, İstanbul: Numune Matbaacılık.
• Şav, İstanford Ci ve Ezl Kurak Şav. (1371). Tarihi İmparator-i Osmanî ve Türkiye-i Cedid, (Çeviren: Mahmur Ramazanzade), c. II, Meşhed: Astan-ı Gods Rezevi.
• Tabatabai, Muhammed Muhid. (1327). Mecmua-ı Asar-ı Mirza Melkum Han, Tehran: Daniş.
• Tevfik, Ebülzziya. (1330). Numûne-i Edebiyat-ı Osmaniya, Kostantiniye: Ebüzziya Matbaası.