Establishing the City of Gyumri as a Center of Russian Military Advance and Its Importance for the 1828-1829 Ottoman-Russian War

Yıl 2022, Sayı: 4, 61 - 78, 30.06.2022

Ümit Adalar

Öz

In wars, the starting and logistics points of the operation are as important as the cities and regions where the military operation is targeted. Although these cities and regions, which remain as operational points, remain in the background compared to the places where the main war took place, they have a great importance in determining the course and outcome of the wars. From this point of view, the city of Gyumri played an important role in the Ottoman-Russian Wars in the 19th century. At the beginning of the 19th century, the Russian Empire began to dominate the South Caucasus region rapidly in line with its military and political aims. For these purposes, Russia, which annexed Georgia in 1801, took over this region completely with the fights she had waged against the Iran and Ottoman Empires. In this study, the problem of determining a strategic center that will affect the course of the war in the military operations that the Russian Empire will organize against the Ottoman Empire in the Caucasus Front has been examined. Among the evaluations made on strategic points, the selection of Gyumri and the reasons for it were emphasized. Also, the importance of Gyumri in the Ottoman-Russian War of 1828-1829 was evaluated.

Anahtar Kelimeler

Gyumri, 1828-1829 Ottoman-Russian War, Ottoman Empire, Russia.

Gümrü Şehrinin Askerî Harekât Merkezi Olarak Seçilmesi ve 1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşı Açısından Önemi

Öz

Savaşlarda askerî harekâtın hedef alındığı şehirler ve bölgeler kadar, harekâtın başlangıç ve lojistik noktalarıda oldukça önem arz etmektedir. Her ne kadar harekat noktası olarak kalan bu şehirler ve bölgeler, esas savaşın gerçekleştiği yerlere göre arka planda kalsalar bile, savaşların gidişatını ve sonucunu belirlemede oldukça büyük öneme sahiptirler. Bu açıdan bakıldığında Gümrü şehri 19. yüzyıldaki Osmanlı-Rus Savaşları’nda önemli rol oynamıştır. Bu yüzyılın başından itibaren Rus İmparatorluğu askerî ve politik hedefleri doğrultusunda Güney Kafkasya bölgesinde hızlı bir şekilde hakimiyet kurmaya başlamıştır. Bu amaçlar doğrultusunda 1801 yılında Gürcistan’ı ilhak eden Rusya, İran ve Osmanlı Devleti ile yapmış olduğu savaşlar ile bu bölgeye tamamen ele geçirmiştir. Bu çalışmamızda Rusya’nın hakimiyetine girmesiyle beraber askerî ve stratejik bir merkez olarak kullanılan Gümrü şehrinin, Rus ordularının Kafkasya’daki askerî harekât merkezi olarak seçilme süreci ve 1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşı’nda oynadığı rol değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

Gümrü, 1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşı, Osmanlı Devleti, Rusya.

Kaynakça

• Rossiyskiy Gosudarstvenniy İstoriçeskiy Arhiv (RGİA) – (Rus Devlet Tarih Arşivi), Fond 1286, opis 7, delo 424. (Delo o naimenovanii goroda Gumru Aleksandropolem).
• Rossiyskiy Gosudarstvenniy Voenno-İstoriçeskiy Arhiv (RGVİA) – (Rus Devlet Askeri Tarihi Arşivi), Fond 477, delo 4.
• Rossiyskiy Gosudarstvenniy Voenno-İstoriçeskiy Arhiv (RGVİA) – (Rus Devlet Askeri Tarihi Arşivi), Fond 477, delo 68. (Planı v buduşiy kampanii v Aziyatskoy Turtsii).
• Aktı Sobranniye Kavkazskoyu Arheografiçeskoyu Komissiyeyu (AKAK) Arhiv Glavnogo Upravleniya Namestnika Kavkazskogo, Tom V, Belge No: 437, Tipografiya Upravleniya Namestnika Kavkazskogo, Tiflis 1878.
• Polnoye Sobraniye Zakonov Rossiyskoy Imperii, Sobraniye vtoroe, Fevralya 10 (O mire mejdu Rossiyey i Persiyey), Tom III, Zakon No: 1794, Tipografiya II otdeleniya Sobstvennoy Yego Imperatorskogo Veliçestva kantselyarii, Sanktpeterburg 1830.
• Polnoye Sobraniye Zakonov Rossiyskoy Imperii, Sobraniye vtoroe, Sentyabr 2 (Traktat zaklyuçennıy v Adrianopol mejdu Rossiyskoyu İmperiyeyu I Ottomaskoyu Portoyu), Tom IV, Zakon No:3128, Tipografiya II otdeleniya Sobstvennoy Yego Imperatorskogo Veliçestva kantselyarii, Sanktpeterburg 1830.
• Polnoye Sobraniye Zakonov Rossiyskoy Imperii, Sobraniye vtoroe, Iyunya 9 (O obrazovanii v Zakavkazskom kraye Erivanskoy gubernii), Tom XXIV, Zakon No: 23303, Tipografiya II otdeleniya Sobstvennoy Yego Imperatorskogo Veliçestva kantselyarii, Sanktpeterburg 1850.
• Akbulut, Uğur, “Doğu Anadoluda İlk Rus İşgalleri 1828-1829” Yeni Türkiye, S. 44, Ankara 2002, s. 140-156. Allen, William; Muratov, Paul, Bitvı za Kavkaz Istoriya voyn na turetsko-kavkazskom fronte 1828-1921, Tsentrpoligraf, Moskova 2016.
• Armaoğlu, Fahir, 19.yy. Siyasi Tarihi (1789-1918), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1997.
• Aslan, Ensar, “Ahıska Savunmasının Tarihteki yeri ve Halk Destanlarına Yansıması”, Türkler c. XX., Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002. s. 532-538.
• Bitis, Alexander, The Russian Army and The Eastern Question. 1821-34, ph. D.-The London School of Economics and Political Science, 2000.
• Chesney, Francis, R., The Russo-Turkish Campaigns 1828-1829, London 1854.
• Çaycıoğlu, Serdar O., Rusya’nın Kafkasya Siyaseti General Paskeviç’in Başkomutanlığı dönemi (1827-1831), – (Doktora Tezi), Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul 2018.
• Erkin, Celal, 1828-1829 Türk-Rus Harbi (Kafkas Cephesi), Askeri Matbaa, İstanbul 1940.
• Fonton, Felix, La Russie Dans L’Asie-Mineure ou Campagnes du Marechal Paskevitch en 1828 et 1829 et Tableau du Caucase, Paris 1840.
• Gök, Fatma Y., 1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşında Doğu Anadolu, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Kütahya 2008.
• İbragimbeyli, Hacı M., Rossiya i Azerbaydzhan pervoy treti XIX veka (Iz voyenno-politeskoy istorii), Nauka, Moskova 1969.
• Kars. Turetskaya krepost, i yiyo v tretiy raz şıturmom russkim voyskami 7 vo noyabırya 1877 goda, Moskova 1878.
• Kurat, Akdes N., Türkiye ve Rusya, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1990.
• Luk’yanoviç, Nikolay A., Opisanie Turetskoy voynı 1828 i 1829 godov, ç.2, Tipografiya Eduarda Pratsa, SPB 1844.
• Mazour, Anatole G., The First Russian Revolotion 1825 The Decembrist Movement, Stanford University Press, University of California Press, California 1937.
• Mikhailovski-Danilevski, Aleksandr İ., Opisaniye Turetskoy voynı v tsarstvovaniye imperatora Aleksandra, s 1806 do 1812 goda, po vysoçayşemu poveleniyu soçinennoye general-leytenantom i çlenom Voyennogo soveta Mikhaylovskim-Danilevskim, ç. I, Tipografiya Ştaba Otde’novo Korpua Vnutrenney Straji, Sanktpeterburg 1843.
• Muttalimov, Dadaş, Azerbaycan Hanlıkları ve Gülistan-Türkmençay Antlaşması, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Bursa 2014.
• Potto, Vasiliy, Kavkazskaya Voyna v otdelnix oçerkah, epizodah, legendah i biografiyah, Turetskaya voyna 1828-1829, Tom I, Tipografiya E. Evdokimova, S-Peterburg 1889.
• Potto, Vasiliy, Osada Karsa v 1828 g., İzdatelctvo V. A Berezovskavo, Sankt-Peterburg 1900.
• Schiemann, Theodor, Geschichte Russlands unter Kaiser Nikolaus I., Band I-III, Druck Und Verlag Von Georg Reimer, Berlin 1904.
• Şerbatov, Aleksandr P., General- feldmareşal Knyez Paskeviç, evo jizn i diyatelnost, Tom. III, Sklad y V. A Berezovskavo, S-Peterburg 1891.
• Şirokorad, Aleksandr B., Russko-Turetskie voynı 1676-1918 gg., Harverst, Moskova 2000.
• Teymurova, Günel, “1806-1812 Osmanlı-Rusya savaşı ve Azerbaycan”, Osmanlı Medeniyeti Araştırmaları Dergisi, cilt II, Sayı: 2, Ocak 2016, s. 45-59.
• Uşakov, Nikolay İ., İstoriya voenıh deystviy v Aziyatskoy Turtsii v 1828-1829 godah, Eduarda Pratsa, Sanktpeterburg 1836.
• http://lemur59.ru/node/9790 Erişim: 08.05.2022, 15:50.
• http://feb-web.ru/feb/pushkin/chr-abc/chr/chr-4585.htm Erişim:07.05.2022, 18:00.