Some Findings on Kagizmanli Waqfs and the Economic Situation of the City in Erzurum

Yıl 2023, Sayı: 6, 40 - 58, 30.06.2023

Murat Küçükuğurlu

Öz

Two people from the "Beyler" family from Kağızman, who settled in Erzurum in the XVII.
century, established two essential waqfs here. The first of these, Haci Mehmet Efendi of
Kağızman, had a six-room madrasah built next to the Mehdi Abbas Tomb near Tebrizkapi in
1751. He donated about 50 real estate in 1752, both for the expenses of this madrasah and for
some other charitable works. Haci Ahmet Aga of Kağızman, who is from the same family,
established a significant waqf in 1820 for charity works such as the waqf and bridge he had built.
In this article, the waqf documents, which are the waqf documents of both waqfs, and the
documents belonging to the following centuries are evaluated together, and the developments in
the process from the waqf of the waqfs to their becoming fused waqfs from the Ottoman Empire
to the Republic are evaluated from a holistic perspective. On the other hand, the waqf and
documents related to the next period were examined in detail. Thus, actual results were obtained
about the city's physical structure of Erzurum and the location of the bazaars. These waqfs that
reviewed in this article played an important role in the economic and social development
process of Erzurum

Anahtar Kelimeler

Erzurum, the peoples from Kağızman, Economy, Waqf, Bazaar.

Erzurum’da Kağızmanlı Vakıfları ve Şehrin İktisadi Durumu Hakkında Bazı Tespitler

Öz

17. yüzyılda Erzurum’a yerleşmiş olan Kağızmanlı “Beyler” ailesinden iki kişi, burada iki önemli
vakıf kurmuştur. Bunlardan ilki olan Kağızmanlı Hacı Mehmet Efendi, 1751 yılında, Tebrizkapı
yakınındaki Mehdi Abbas Türbesi yanında altı odalı bir medrese yaptırmıştır. Gerek bu
medresenin giderleri gerekse diğer bazı hayır işleri için 1752 yılında 50 civarında gayrimenkul
vakfetmiştir. Aynı aileden olan Kağızmanlı Hacı Ahmet Ağa ise yaptırmış olduğu çeşme ve
köprü gibi hayır işleri için 1820’de büyük bir vakıf kurmuştur. Bu makalede her iki vakfın
kuruluş belgeleri olan vakfiyeler ve sonraki yüzyıllara ait belgeler birlikte değerlendirilmiş ve
vakıfların kuruluşundan mazbut vakıf haline gelmelerine kadar Osmanlı’dan Cumhuriyet’e
uzanan süreçte yaşanan gelişmeler bütüncül bir bakış açısıyla değerlendirilmiştir. Diğer taraftan
gerek vakfiyeler gerekse sonraki döneme ilişkin belgeler detaylı bir şekilde incelenmiş ve
böylece Erzurum şehrinin fiziki yapısı, çarşıların şehir içindeki konumları hakkında önemli
sonuçlara ulaşılmıştır. Makalede ele alınan bu vakıflar Erzurum’un ekonomik ve toplumsal
açılardan gelişimin sürecinde önemli rol oynamıştır.

Anahtar Kelimeler

Kağızmanlılar, Erzurum, vakıf, çarşı, ekonomi

Kaynakça

• Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA).
• Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi (VGMA).
• Başar, Z. (1991, Temmuz 22). Erzurum hanları. Milletin Sesi.
• Doğu Gazetesi.
• Erzurum Gazetesi
• Erzurum Şehir Arşivi (ERŞA)
• Kırzıoğlu, M. Fahrettin. (1976). 1753 ve 1846 Yıllarında Erzurum Çarşıları Ve Esnafını Tanıtan Kağızmanlızâdeler’in İki Vakfiyesi. Atatürk Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Araştırma Dergisi, (7).
• Küçükuğurlu, M. (2018). Erzurum Çarşı Pazar, Eski Erzurum Çarşıları ve Üretim Mekanları. Çizgi Kitabevi.
• Küçükuğurlu, M. (2020). Geçmişten Günümüze Erzurum Hanları. Zafer Ofset.
• Küçükuğurlu, M. (2023). Tanzimat Dönemi Erzurum Vakıfları, Mustafa Hayâlî Defteri. Zafer Ofset.