FOTOĞRAF, SÜRREALİZM VE PSİKANALİZ İLİŞKİSİ ÇERÇEVESİNDE PORTRE FOTOĞRAFÇILIĞI: PHILIPPE HALSMAN VE DALI ATOMICUS

Yıl 2021, Sayı: 15, 125 - 142, 29.06.2021

Aslı Erciyeş Tosun

Öz

Fotoğrafçılık açısından resim sanatından devralınan bir konu olan portre, fotografinin keşfi ile beraber toplumun rağbet ettiği kültürel bir endüstri halini almıştır. Konusunu insan ve insana dair her şeyden alan portre fotoğrafçılığı bireylerin kimlik, kişilik, karakter ve duygusal iç dünyasını yansıtmayı amaçlar. En basit haliyle vesikalık fotoğraftan moda fotoğrafçılığına kadar uzanan insanın olduğu her fotoğraf karesi portre fotoğrafı olarak adlandırılmaktadır. Fotoğraf toplumsal ve kültürel tarihimizi belgeleyip kayıt altına alırken, portre fotoğrafları kişisel tarihimizin görsel kayıtlarını oluşturmaktadır. Çağdaş portre fotoğrafçılığının önemli ustalarından Philippe Halsman portre fotoğrafını sosyal ve kültürel bir deneyim olarak ifade ederken etkilendiği sürrealizmin bakış açısıyla asıl amacın insanın ruhunun özünü yakalamak olduğunu söyler. Yaşamın bizlere kendimizi maskelemeyi ve yüz mimiklerimizi kontrol altına almamız gerektiğini öğrettiğini, fotoğrafçıya poz veren modellerin duygusal açıdan rahat bir şekilde fotoğraflanmadıklarını, bu nedenle gerçek benliklerini ortaya çıkarmanın bu şekilde mümkün olmadığını söyleyen sanatçı “jumpology” adıyla geliştirdiği zıplama tekniği ile birçok kişinin portre fotoğraflarını çekmiştir. Halsman için zıplayan bir insanın zıplama eylemini gerçekleştirirken fotoğrafını çekerseniz, fotoğrafı çekilen kişi sadece zıplamaya odaklanır ve siz böylece zıplayanın maskesiz yüzünü, gerçek kişiliğini görebilme imkanına kavuşursunuz. Bu çalışmada Halsman’ın jumpology serisi içerisinde çektiği ve Salvador Dali’yi fotoğrafladığı “Dali Atomicus” adlı portre fotoğrafı sürrealizm ve psikanaliz bağlamında incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Fotoğraf, Portre Fotoğrafı, Sürrealizm, Jumpology, Psikanaliz

Kaynakça

• ANTMEN, Ahu (2009). 20. Yüzyıl Batı Sanatında Akımlar. İstanbul: Sel Yayıncılık.
• ASPLEY, Keith (2010). Historical Dictionary of Surrealism. Lanham: The Scarecrow Press.
• BATE, David (2003). Photography and Surrealism: Sexuality, Colonialism and Social Dissent. London: I.B.Tauris.
• BATE, David (2011). Fotoğraf - Anahtar Kavramlar. Çev: Bahar Şimşek. Ankara: Deki Yayınevi.
• BAZIN, Andre – GRAY, Hugh (1960). The Ontology of the Photographic Image. Film Quarterly. Sayı: 13/4, 4-9.
• BOLTON, Linda (2000). Surrealism (Art Revolutions). New York: Peter Bedrick Books.
• BOWKER, Daniela (2013). Surreal Photography : Creating The Impossible. London: The Ilex Press.
• BOZKURT, Nejat (2015). Sanat ve Estetik Kuramları. İstanbul: Sarmal Yayınevi.
• BRETON, Andre (2009). Sürrealist Manifestolar. Çev: Yeşim Seber Kafa, Artemis Günebakanlı, Ayşe Güngör. İstanbul: Altıkırkbeş Yayınları.
• CHARNEY, Noah (2016). Dalí's Double: How The Surrealist Master Forged His Own Paintings. https://www.artspace.com/magazine/art_101/book_report/dali-art-of-forgery-53400. Erişim Tarihi: 25.04.2021.
• Dada and Surrealist Photography. https://www.theartstory.org/movement-dada-and-surrealist-photography.htm#synopsys_header. Erişim Tarihi: 05.05.2021.
• Dalí and the media. https://www.ngv.vic.gov.au/dali/salvador/resources/dali%20and%20the%20media_FINAL.pdf. Erişim Tarihi: 01.05.2021.
• ELKINS, James (2019). Fotoğraf Kuramı. Çev: Aylin Ünal, M. Emir Uslu. İstanbul: Espas Yayınları.
• ESMAN, Aaron, H. (2011). Psychoanalysis and Surrealism: Andre Breton and Sigmund Freud. Journal of the American Psychoanalytic Association. Sayı: 59/1, 173-181.
• GEÇTAN, Engin (1998). Psikanaliz ve Sonrası. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• GOFFMAN, Erving (1970). Strategic Interaction. Philadelphia: University of Pennsylvania.
• GOLDBERGER, Ben- MOAKLEY, Paul – POLLACK, Kira (2016). 100 PHOTOGRAPHS | the most influential images of all time. New York: Time Home Entertainment.
• HALSMAN, Philippe (1963). Halsman on the Creation of Photographic Ideas. New York: A Ziff-Davis Book.
• HALSMAN, Philippe (1972). Sight and Insight. New York: Doubleday.
• HALSMAN, Philippe (1986). Jump Book. New York: Harry N. Abrams Publishers.
• HAMBOURG, Maria Morris - PHILIPS, Christoper (1989). Photography Between the World Wars. New York: The Metropolitan Museum of art Publisher.
• HERRERA, Maria José Martínez (2003). Dalí (1904–1989): Psychoanalysis and Pictorial Surrealism. American Journal of Psychiatry. Sayı:160/5, 855-856.
• HOPKINS, David (2004). Dada and Surrealism: A Very Short Introduction. New York: Oxford University Press.
• JONES, Jonathan (2006). Old Masters. Theguardian.com/artanddesign/2006/jun/06/art. Erişim Tarihi: 25.04.2021.
• JUNG, Carl Gustav (2006). Analitik Psikoloji. Çev: Ender Gürol. İstanbul: Payel Yayınevi.
• KRAUSS, Rosalind E. – LIVINGSTON, Jane (1985). L'amour Fou: Photography & Surrealism. New York: Cross River Press.
• KRAUSS, Rosalind E.(1986). The Originality of the Avant-Garde and Other Modernist Myths. Cambridge: The MitPress.
• LACOSTE, Anne – STOURDZE, Sam (2016). Philippe Halsman: Astonish Me. New York: Jeu de Paume. http://www.jeudepaume.org/pdf/PK_PhilippeHalsman.pdf. Erişim Tarihi: 06.05.2021.
• LOWE, Paul (2020). Photography Rules: Dos and Don'ts from the Great Photographers. Londra: Frances Lincoln Publishers.
• LUSTY, Natalya (2016). Surrealism, Feminism, Psychoanalysis. New York: Routledge.
• MCKENZIE, Jai (2014). Light and Photomedia: A New History and Future of the Photographic İmage. New York: Routledge.
• MODIANO, Alberto (2007). Fotoğraf Tarihine Giriş. Çev: Devrim Koç, Hüseyin Aşuroğlu. Antalya: Art Studio Yayınları.
• Philippe Halsman: Jump. https://www.magnumphotos.com/arts-culture/philippe-halsman-jump-book/. Erişim Tarihi: 04.05.2021.
• SHERINGHAM, Michael (2006). Everyday Life Theories and Practices from Surrealism to the Present. New York: Oxford University Press.
• SIGMUND, Freud (1996). Düşlerin Yorumu II. Çev: Emre Kapkın. İstanbul: Payel Yayınevi.
• SIGMUND, Freud (2000). Bir Yanılsamanın Geleceği: Uygarlık ve Hoşnutsuzlukları. Çev: Aziz Yardımlı. İstanbul: İdea Yayınevi.
• SMITH, Ian Haydn (2018). Fotoğrafın Kısa Öyküsü. Çev: Deniz Öztok. İstanbul: Hep Kitap.
• SONTAG, Susan (2008). Fotoğraf Üzerine. Çev. Osman Akınhay. İstanbul: Agora Kitaplığı.
• The Constant Tragedy of Life is Fashion – Salvadore Dali. https://www.artistsnetwork.com/art-history/two-minute-art-history-salvador-dali/. Erişim Tarihi: 11.04.2021.
• WADE, Nicholas (2016). Art and Illusionists. New York: Springer.
• WARREN, Lynne (2006). Encyclopedia of Twentieth Century Photographers. New York: Routledge.