KISRAKLARDA PUERPERAL DÖNEMİN İZLENMESİ VE TAY KIZGINLIĞINDA TOHUMLAMAMIN ETKİNLİĞİ

Yıl 2005, Cilt: 14 Sayı: 2, 82 - 90, 01.06.2005

Erhan Oktay Tayfur Bekyürek

Öz

Bu çalışmada, kısraklarda puerperal döneme ait üreme parametrelerinin saptanması ve tay kızgınlığı ile takip eden östruslarda yapılan tohumlamaların fertilite üzerine olan etkisi araştırılmıştır. Çalışmada yaşları 518 arasında doğum aşamasında olan 20 adet Arap ırkı kısrak kullanılmıştır. Gebelik süresi, yavru zarlarının ve doğum sonrası sıvının atılma süreleri sırasıyla ortalama 338.35 + 6.64 gün, 141.25 + 52.05 dakika, 31.4 + 7.37 saat olarak saptanmıştır. Puerperal üçüncü günde ve tay kızgınlığında uterusun şişkin, gergin ve ödemli olduğu, bu bulguların tay kızgınlığından sonraki ilk östrusta kaybolduğu saptanmıştır. Ovaryumlarda puerperal üçüncü günde ortalama 20 ± 5 mm çapında çok sayıda foliküllere rastlanmıştır. Tay kızgınlığı ve izleyen ilk östrusta Graaf folikülü büyüklüğü sırasıyla 45.95 + 4.28 mm, 44,75 + 1,25 mm olarak ölçülmüştür. Doğumdan sonra kısraklarda tay kızgınlığının görülme zamanları 7.8 + 1.1 gün, süresi ise 4.6 + 0.5 gün, tay kızgınlığını izleyen ilk östrusun görülme zamanı 30.5 + 4.2 gün, süresi de 4.5 + 0.5 gün olarak tespit edilmiştir. Gebelik oranı, tay kızgınlığında yapılan tohumlamalarda ortalama % 80, tay kızgınlığı sonrası ilk östrusta yapılan tohumlamalarda ise ortalama % 50 olarak belirlenmiştir. Sonuç olarak, yapılan çalışmayla normal doğum yapmış kısraklarda tay kızgınlığında yapılan tohumlamaların fertilite üzerine olumlu etkisi olduğu kanısına varılmıştır

Anahtar Kelimeler

Kısrak, puerperal dönem, tay kızgınlığı, tohumlama (aşım), gebe kalma oranı

The Observation of the Puerperal Period and Efficiency of Breeding During the Foal Heat in Mares

Öz

In this study on mares, the fertility parameters during the puerperal period were determined and the effects of the breedings during the foal heat and subsequent heats on the fertility have been researched in to. Twenty preparturient Arabian mares aged between 5 and 18 were used as the material. The cytological examinations were done by staining with Papanicolau technique of the vaginal smears collected from the mares. The mean lengths of the gestation, the discharge of foetal membranes and lochia were found as 338.35 + 6.64 day, 141.25 + 52.05 minute, 31.4 + 7.37 hours respectively. The uterine was observed as swollen, taut and oedematous on the puerperal of the 3rd day and during the foal heat, but these findings disappeared at the first oestrus following the foal heat. Several follicles, sized 20 ± 5 mm on average were monitored on the puerperal third day. The mean size of graaf follicles have been measured during the foal heat and the following first oestrus were determined as 45.95 + 4.28 mm, 44,75 + 1,25 mm respectively. The mean interval from parturation to foal heat was recorded as 7.8 + 1.1 day, and the mean duration of foal heat was 4.6 + 0.5 day The mean interval from the end of foal heat to first oestrus was recorded as 30.5 + 4.2 day, and the mean duration of oestrus was 4.5 + 0.5 day The rates of gestation was over 80 % and 50 % respectively achived by the breedings executed during foal heat and executed during the first oestrus following foal heat. In conclusion, it was evident that the breedings, conducted during the foal heat of normally parturated mares, had positive effect on fertility

Anahtar Kelimeler

Mare, puerperium, foal heat, reproduction, gestation rates

Kaynakça

• Hillman RB Equine parturition. In: Neely DP, Liu IKM, Hillman RB (eds), Equine Reproduction. Chapter VI. Hoffmann-La Roche Inc., Nutley, New Jersey 1983, 80-90.
• Spincemaille J, Vandeplassche M, Tijskens R. The comparative fertility in mares served or not at foal heat. 9 th Int. Congr. Anim. Reprod. and A.I Madrid. 1980, pp 221-224.
• Özkoca A. Atlarda Reprodüksiyon ve İnfertilite, T.J.K. Matbaası, İstanbul 1993
• Cupps PT. Reproduction in Domestic Animals. Academic Pres, London 1997, pp 430-431.
• Kenney RM, Ganjam VK, Bergman RV. Non- infectious breeding problems in mares. Vet Scope 1975, 19: 16-24.
• Tolksdorff E, Jöchle W, Lamond DR, et al. Induction of ovulation during the post-partum period in the thoroughbred mare with a prostoglandin analogue, synchrocept, Theriogenology 1976 6: 403-412.
• Burns SJ, Irvine CHG, Amoss MS. Fertility of prostaglandin induced oestrus compared to normal postpartum oestrus. J Reprod Fert, Suppl 1979, 27: 245-250
• Biristol FM, Jacobs KA Pawlyshyn V. Synchronization of estrus in postpartum mares with Progesterone and estradiol-17 b. Theriogenology 1983,19:779-785.
• Blanchart TL, Varner DD Uterine involution and postpartum breeding.in:Mc Kinnon AO, voss JL (eds), Equine Reproduction. Cehepter 73, Lea and Febiger, Philadelphia, London 1993, pp 622-625.
• Kalkan C, Horoz, H. Pubertas ve seksüel sikluslar. In: Alaçam E (ed), Evcil Hayvanlar- da Doğum ve İnfertilite. Medisan Yayınevi, Ankara 1999, 25-42, 57-70,99-108, 213-230, 315-339.
• Ropiha RT, Matthews RG, Butterfield RM, et al. The duration of pregnancy in thoroughbred mares. Vet Rec 1966, 84: 552.
• Hintz HF, Hintz RL, Lein DH, et al., Lengths of gestation periods in thoroughbred mares. J. Eq Med Surg 1979, 3: 289.
• Katila T, Reilas T. The postpartum mare Pferdeheilkunde 2001, 17 : 623-626.
• Loy RG. Characteristics of postpartum reproduction in mares. Vet Clin North America: Large Anim Prac 1980, 2: 345-358.
• Griffin PG, Ginther OJ. Uterine morphology and function in postpartum mares. Equine Vet Sci 1991, 330-339.
• Gygax AP, Ganjam VK, Kenney RM. Clinical, microbiological and histological changes associated with uterine involution in the mare. J Reprod Fert, Suppl 1979, 27: 571-578.
• Andrews FN, McKenzie FF. Estrus, Ovulation and Related Phenomena in the Mare. Res Bull 1941, 329.
• Loy RG, Hughes JP, Richards WPC, et al. Effects of progesterone on reproductive function in mares after parturition. J Reprod Fert, Suppl 1975, 23: 291-295.
• Sexton PE, Bristol FM. Uterine involation in mares treated with progesterone and estradiol- 17β. JAVMA 1985, 186: 252-256.
• Nishikava Y, Hafez ESE. Horses. In: Hafez ESE (ed), Reproduction in Farm Animals. Lea and Febiger, Philadelphia 1974, pp 288-300.
• Hafez ESE. Reproduction in Farm Animals. (4th ed.) Lea and Febiger, Philadelphia 1980, pp 233-235.
• Keskintepe L, Alpar R, Küplülü Ş. Çifteler Ana- dolu Tarım İşletmesindeki safkan Arap kısrak- ların bazı reprodüktif özellikleri üzerinde ince- lemeler. Ankara Üniversitesi Vet. Fak. Derg 1988, 488-496.
• Hammond JrJ, Bowman JC, Robinson TJ. Hammond’s Farm Animals. Edward Arnold 1983, pp 41-51.
• Losert J, Holtz W. Nachgeburtliche milch progesteron profile bei stuten. Zuchthygiene 1987, 22 - 24
• Katila T, Koskinen E, Oijala M. Evaluation of the postpartum mare in relation to foal heat breeding. J Vet Med A 1988, 35: 92-100.
• Demirci E. Doğum sonrası ilk ve diğer kızgınlık- larda tohumlanan safkan Arap kısraklarda dölverimi ve gebelik süresi. Selçuk Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi 1989, 5: 199-208.
• Lieux P. Comparative results of breeding on the firast and second post-foaling heat periods. Proc Am Assoc Equine Pract 1980, 129-132.