ORTAOKUL ÖĞRENCİLERİNDE BESLENME ÖZYETERLİK VE BESLENME DAVRANIŞLARININ İNCELENMESİ VE AİLESEL OBEZİTENİN BELİRLENMESİ

Yıl 2021, Cilt: 30 Sayı: 2, 165 - 173, 15.09.2021

Gulcan Arusoglu

https://doi.org/10.34108/eujhs.818030

Öz

Bu çalışmanın amacı, ortaokul çağındaki çocukların beslenme davranışları ile beslenme özyeterliklerini saptamak ve ailesel obeziteyi belirlemektir.
Bunun yanısıra ölçekleri, ailenin ekonomik durumu, öğrencinin ve ailenin algılanan sağlık durumu, öğrencinin yaşı, cinsiyeti, sınıfı ve aile tipi gibi etkileyen değişkenlere göre incelemektir. Araştırmanın verileri, Şubat-Haziran 2019 tarihleri arasında, ortaokula devam eden, 11-13 yaş arası çocuğunun çalışmaya katılmasını kabul eden 630 ebeveyn ve çocuğundan elde edilmiştir. Çok merkezli yürütülen bu çalışmada bilgiler aile formu, Çocuk Beslenme Öz-yeterlik (ÇBÖÖ) ile Beslenme Davranışı Ölçeği (BDÖ) kullanılarak değerlendirilmiştir. Çalışmaya katılan öğrencilerin velileri konu hakkında bilgilendirilerek onayları alınmıştır. Çalışma grubunu oluşturanların 339‘u kız (%53.8), 291‘i (%46.2) ise erkektir. Kız öğrencilerin vücut kitle indeksi (BKİ) ortalamaları 19.13±3.17 kg/m² ve erkek öğrencilerin BKI ortalamaları 20.26±3.36 kg/m²’dir. Çocukların ÇBÖÖ puanı ortanca değeri 1.0 puan olarak bulunmuştur. Bu skor zayıf düzeyde ancak kısmen olumlu bir öz-yeterliği gösterirken beslenme davranışı ise -2.0 puan ortanca değeri ile negatif davranışı göstermiştir. Öz-yeterlik ölçeği ile davranış ölçeği arasında pozitif yönde orta düzeyde istatistiksel olarak önemli bir ilişki bulunmuştur (rho=0.471). Ailenin BKİ ile çocukların BKİ birbirleri ile ilişkili bulunmuştur.   Ailesinde kiloluluk öyküsü  olanlarda kilolu çocukların daha sık olduğu belirlenmiştir. Bu çalışmada öğrencilerin sağlıksız beslenme davranışlarında oldukları bulunmuştur. Başta okul öncesi eğitim olmakla birlikte tüm eğitim düzeylerinde beslenme eğitiminin önemi anlaşılmalı ve ders olarak müfredata eklenmesi sağlanmalıdır.

Anahtar Kelimeler

Ailesel obezite, Beslenme davranışı, beslenme öz-yeterliliği

THE INVESTIGATION OF NUTRITIONAL SELF-EFFICACY AND PARENTAL OBESITY IN SECONDARY SCHOOL CHILDREN

Öz

This study aims to determine the nutritional behaviors and nutritional self-efficacy levels of middle school children and to determine parental obesity. In addition, the scales are examined according to the variables that affect the family’s economic status, the perceived health status of the student and the family, the student’s age and gender and class, and family type. The data for the study were obtained from 630 parents and their children attending secondary school between the ages of 11-13, between February and June 2018. Data was collect- ed using the family form, Children’s Dietary Self-Efficacy Scale (CDSS) and Food Behavior Scale (FBS). 339 of the participants were girls (53.8%) and 291 (46.2%) were boys. The average BMI of female students was 19.13 ±
3.17 kg/m2 and the average BMI of male students was 20.26 ± 3.36 kg/m2. The median CDSS score of the children was found to be 1.0 points. While this score showed a weak but partially positive self-efficacy, the nutritional behavior was -2.0 points. In the study, a moderately significant positive correlation was found between the self-efficacy scale and the behavioral scale (rho = 0.471). BMI of the family and BMI of children were found to be related with each other. It was deter- mined that overweight children were more common in those with a family history of overweight. In this study, it was found that the students had unhealthy eating behaviors. It should be accepted that nutritional education is important at all levels of education, and it should be included in the curriculum as a lesson.

Anahtar Kelimeler

Children’s dietary self-efficacy, nutritional behavior, parental obesity.

Kaynakça

• 1. Demir D and Bektas M. The effect of childrens' eating behaviors and parental feeding style on childhood obesity. Eat Behav, 2017; 26, 137-142.
• 2. Özgenel M, Özden M . Deneysel Ölçüme Dayalı Beslenme Eğitiminin Ortaokul Öğrencilerinin Beslenme Davranışlarına ve Beslenme Öz-Yeterliklerine Etkisinin İncelenmesi. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 2019; 7(3) 181–189
• 3. Sağlık Bakanlığı. Türkiye beslenme ve sağlık araştırması (TBSA) 2017.
• 4. Craigie AM, Lake AA, Kelly SA ve ark. Tracking of obesity-related behaviours from childhood to adulthood: A systematic review. Maturitas, 2011; 70(3), 266-84.
• 5. Davis CR, Dearing E, Usher N ve ark. Detailed assessments of childhood adversity enhance prediction of central obesity independent of gender, race, adult psychosocial risk and health behaviors. Metabolism 2014; 63(2), 199-206.
• 6. Eagle TF, Sheetz A, Gurm R ve ark. Understanding childhood obesity in America: linkages between household income, community resources, and children's behaviors. Am Heart J, 2012; 163(5), 836-43.
• 7. Bell LK, Perry RA, and Prichard I. Exploring Grandparents' Roles in Young Children's Lifestyle Behaviors and the Prevention of Childhood Obesity: An Australian Perspective. J Nutr Educ Behav, 2018; 50(5), 516-521.
• 8. Köseoğlu SZA, & Tayfur A. Ç. Adölesan dönemi beslenme ve sorunları (Nutrition and issues in adolescence period). Güncel Pediatri,2017;15(2), 44-57.
• 9. Caine‐Bish NL and Scheule B. Gender differences in food preferences of school‐aged children and adolescents. Journal of School Health, 2009; 79(11), 532-540.
• 10. Datar A. The more the heavier? Family size and childhood obesity in the US. Social Science & Medicine, 2017; 180, 143-151.
• 11. Khan LA, Safdar S, Liaqat S, ve ark. Relationship Between the Family Environment and Childhood Obesity. Annals of Punjab Medical College (APMC), 2017; 11(4), 291-294.
• 12. Vereecken CA, Keukelier E and Maes L. Influence of mother's educational level on food parenting practices and food habits of young children. Appetite, 2004; 43(1), 93-103.
• 13. O'Dea JA and Wilson R. Socio-cognitive and nutritional factors associated with body mass index in children and adolescents: possibilities for childhood obesity prevention. Health Educ Res, 2006; 21(6), 796-805.
• 14. Rinderknecht K and Smith C. Social Cognitive Theory in an After-School Nutrition Intervention for Urban Native American Youth. Journal of Nutrition Education and Behavior, 2004; 36(6), 298-304.
• 15. Öztürk M. Çocukların Beslenme Alışkanlıklarının Sağlık Davranışı Etkileşim Modeline Göre İncelenmesi. Halk Sağlığı Hemşireliği Anabilim Dalı, Halk Sağlığı Hemşireliği Programı, Doktora tezi, 2010; İstanbul.
• 16. WHO Multicentre Growth Reference Study Group. 2006. Erişim tarihi: 06.07.2020. https://www.who.int/childgrowth/standards/technical_report/en/
• 17. Haney MÖ, Erdoğan S. Factors related to dietary habits and body mass index among Turkish school children: a Cox's interaction model-based study. Journal of Advanced Nursing 2013; 69(6):1346-56.
• 18. AbuSabha R, Achterberg C. Review of self-efficacay and locus of control for nutrition and health-related behavior. Journal of American Dietetic Association. 1997; 97(10): 1122-1132.
• 19. Lien N, Jacobs DR ve Klepp KI. Exploring predictors of eating behaviour among adolescents by gender and socio-economic status. Public Health Nutrition. 2002; 5(5): 671–681).
• 20. Bahreynian M, Qorbani M, Khaniabadi BM, ve ark. Association between Obesity and Parental Weight Status in Children and Adolescents. J Clin Res Pediatr Endocrinol 2017 Jun 1;9(2):111-117.
• 21. Erdem S, Özel HG, Çınar Z ve ark. Farklı sosyoekonomik düzeye sahip çocuklarda ailenin beslenme tutum ve davranışlarının çocuğun beslenme durumuna etkisi. Beslenme ve Diyet Dergisi, 2017; 45(1), 3-11.
• 22. Lee CY, Ledoux TA, Johnston CA ve ark. Association of parental body mass index (BMI) with child’s health behaviors and child’s BMI depend on child’s age. BMC Obesity 2019; 6:11
• 23. Neumark-Sztainer D, Wall M, Perry C ve ark. Correlates of fruit and vegetable intake among adolescents. Findings from project EAT. Preventive Medicine 2003; 37: 198–208.
• 24. Robinson CH and Thomas SP. The Interaction Model of Client Health Behavior as a Conceptual Guide in the Explanation of Children’s Health Behaviors. Public Health Nursing, 2004; Vol. 21 No. 1, pp. 73–84.
• 25. Young EM, Fors SW ve Hayes DM. Associations between perceived parent behaviors and middle school student fruit and vegetable consumption. Journal of Nutrition Education and Behavior. 2004; 36(1): 2-12.