SAĞLIK KURULUNA SİLAH RUHSATI ALMAK, SİLAHLI GÜVENLİK OLMAK İÇİN BAŞVURAN KİŞİLERİN MİZAÇ KARAKTER, D TİPİ KİŞİLİK ÖZELLİKLERİ, ALEKSİTİMİ VE DÜRTÜSELLİK DÜZEYLERİNİN İNCELENMESİ

Yıl 2021, Cilt: 30 Sayı: 3, 266 - 273, 24.12.2021

Filiz Özsoy Müberra Kulu

https://doi.org/10.34108/eujhs.1040307

Öz

Bu çalışmanın amacı sağlık kuruluna silah ruhsatı ve güvenlik olmak için başvuran kişilerin mizaç karakter, D tipi kişilik, aleksitimi ve dürtüsellik düzeylerinin incelenmesidir. Prospektif olarak yapılan çalışmada; tüm katılımcılara Hastane Anksiyete-Depresyon Ölçeği, Toronto Aleksitimi Ölçeği, Barratt Dürtüsellik Ölçeği, Tip-D Kişilik Ölçeği ve Mizaç Karakter Envanteri uygulandı. Çalışmamıza 205 kişi alındı, üç grup oluşturuldu. İlk grup 100 kişi silahlı güvenlik, ikinci grup 55 kişi silah ruhsatı ve son grup 50 kişi silahsız güvenlik olmak için başvuran kişilerdi. Silahsız güvenlik olmak için başvuran kişilerin anksiyete ve depresyon puanlarının diğer iki gruptan daha yüksek olduğu görülmüştür (Sırası ile p değerleri; 0.001; 0.004 idi). Tip-D Kişilik Ölçeği “negatif affektivite” alt boyutu silahsız güvenlik başvurusu yapan grupta diğer gruplardan yüksek olarak saptanmıştır (p=0.001). Toronto Aleksitimi Ölçeği duyguları ifade etme ve dışa dönük düşünme alt boyutları silahlı grubun (silah ruhsatı ve silahlı güvenlik başvurusu yapan) puanları daha yüksekti (sırası ile p=0.003; p<0.001). Sonuçlarımıza dayanarak silahla iş yapacak ya da silah ruhsatı alacak kişilerin daha fazla aleksitimik oldukları görüldü. Duygularını tanımakta zorluk çeken bu kişilerin beklenildiği üzere depresyon-anksiyete puanları da düşüktü. Ek olarak kişilik özellikleri de bazı alt boyutlarda gruplar arasında farklılık gösterdi. Tüm bu bilgiler ışığında; sağlık kurullarında silah ruhsatı alacak ve güvenlik olarak çalışacak kişilerin kapsamlı psikiyatrik muayenelerinin yapılıp, tanı koyduracak düzeyde anksiyete-depresyon semptomları, kişilik özellikleri/bozuklukları gibi semptomların/hastalıkların detaylıca incelenmesi toplum güvenliğinin sağlanması açısından oldukça önemlidir.

Anahtar Kelimeler

Aleksitimi, dürtüsellik, D tipi kişilik, mizaç-karakter, silah ruhsatı.

Kaynakça

• Akiskal HS, Mallya G. Criteria For The Soft Bipolar Spectrum: Treatment İmplications. Psychopharmacol Bull 1987; 23: 68-73.
• Cloninger CR. A systematic method for clinical description and classification of personality variants. Arch Gen Psychiatry 1987;44:573-588.
• Denollet J. DS14: Standard assessment of negative affectivity, social inhibition, and type D personality. Psychosom Med 2005;67:89‐97.
• Zhang L, Wang X, Zhu Y, et al. Selective impairment of decision making under ambiguity in alexithymia. BMC Psychiatry 2017; 17:378.
• Grynberg D, Luminet O, Corneille O, Grezes J, Berthoz S. Alexithymia in the interpersonal domain: A general deficit of empathy? Pers Individ Dif 2010;49:845-850.
• Feldmanhall O, Dalgleish T, Mobbs D. Alexithymia decreases altruism in real social decisions. Cortex 2013; 49:899-904.
• Hendryx MS, Haviland MG, Shaw DG. Dimensions of alexithymia and their relationships to anxiety and depression. J Pers Assess 1991;56:227-237.
• Speranza M, Corcos M, Stéphan P, et al. Alexithymia, depressive experiences, and dependency in addictive disorders. Subst Use Misuse 2004;39:551-579.
• Teten AL, Miller LA, Bailey SD, Dunn NJ, Kent TA. Empathic deficits and alexithymia in trauma-related impulsive aggression. Behav Sci Law 2008;26:823-832.
• Patton JH, Stanford MS, Barratt ES. Factor structure of the Barratt impulsiveness scale. J Clin Psychol 1995;51:768-774.
• Stevens JR. Impulsivity: How Time and Risk Influence Decision Making. Springer: USA 2017; pp 1-7.
• Balcıoğlu İ. Adli psikiyatri ve Silah Anadolu Psikiyatri Derg 2006;7:10- 17.
• Saylan GT, Buhara HM. Bireysel silahlanma çerçevesinde evlerde ve iş yerlerinde silah bulundurma olgusu. Sivas merkez ve ilçe örneği. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Yönetimi ve siyaset bilimi anabilim dalı. Yüksek lisans tezi
• Toprak S, Ersoy G. Femicide in Turkey between 2000 and 2010. PLoS ONE 2017; 12(8): e0182409. doi:https://doi.org/10.1371/journal. pone.0182409 .
• Torun F, Torun SD, Yıldırım EA. Silah ruhsatı almak için başvuranlarda depresyon, öfke, aleksitimi ve kişilik özellikleri. Evaluation 2011; 68- 73.
• Dünya Tıp Birliği Helsinki Bildirgesi. http://www.ttb.org.tr/images/stories/file/2013/helsinki.pdf; Erişim tarihi: 02.03.2015.
• Zigmond AS, Snaith PR. The Hospital Anxiety and Depression Scale. Acta Psychiatr Scand 1983;67:361-370.
• Aydemir Ö. Hastane Anksiyete ve Depresyon Ölçeği Türkçe Formunun Geçerlilik Ve Güvenilirliği. Türk Psikiyatri Derg 1997;8: 280-287.
• Bagby RM, Parker JDA, Taylor GJ. The twenty item Toronto Alexithymia Scale-I: Item selection and crossvalidation of the factor structure. J Psychosom Res 1994; 38:23-32.
• Güleç H, Köse S, Yazıcı Güleç M, ve ark. Yirmi soruluk Toronto Aleksimi Ölçeği'nin Türkçe uyarlamasının geçerlik ve güvenirliğinin incelenmesi. Klin Psikfarmakol Bül 2009; 19:213-219.
• Güleç H, Tamam L, Turhan M, ve ark. Psychometric Properties of the Turkish Version of the Barratt Impulsiveness Scale-11. Klin Psikofarmakol Bül 2008;18:251-258.
• Alçelik A, Yıldırım O, Canan F, et al. Preliminary psychometric evaluation of the type D personality construct in Turkish hemodialysis patients. J Mood Disord 2012;2:1-5.
• Cloninger CR, Svrakic DM, Przybeck TR. A psychobiological model of temperament and character. Arch Gen Psychiatry 1993;50:975-990.
• Köse S, Sayar K, Kalelioğlu U, et al. Normative data and factorial structure of the Turkish version of the Temperament and Character Inventory. Compr Psychiatry 2009; 50:361-368.
• Atlı A, Bulut M, Uysal C, ve ark. Silah Ruhsatı Rapor Başvuruları: Şanlıurfa örneği. Mustafa Kemal Üniversitesi Tıp Derg 2012; 3: 28-38.
• Topçu O, Hocaoğlu Ç, Güveli H, Kandemir G, Bahçeci B. Bir Eğitim Hastanesi Psikiyatri Polikliniğine Silah Ruhsatı İçin Başvuran Olguların Değerlendirilmesi. Adli Tıp Derg 2012; 29: 29-37.
• Özsoy F. Sağlık Kurulu Başvurularındaki Silah Ruhsatı, Güvenlik (Silahlı ya da Silahsız) Başvurularının Değerlendirilmesi: Retrospektif Bir İnceleme. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Tıp Fakültesi Derg 2018;10:102-109.
• Türkoğlu A, Tokdemir M, Tunçez FT, ve ark. Elazığ’da 2010-2012 Yılları Arasında Otopsisi Yapılan Ateşli Silahlara Bağlı Ölümlerin Değerlendirilmesi. Adli Tıp Bülteni 2012, 17: 8-14.
• 5188 Sayılı Özel Güvenlik Hizmetlerine Dair Kanun (26/06/2004 tarih ve 25504 sayılı Resmi Gazete). https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.5188.pdf; Erişim tarihi: 02.03.2015.
• Yılmaz EB. Psikiyatri Hastalarında Öz kıyım Riskini Değerlendirme ve Yönetme. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar 2019; 11(4): 438-450.
• Öncü E, Vayısoğlu SK. D Tipi Kişilik Ölçeğinin Türk Toplumunda Geçerlilik ve Güvenirlilik Çalışması. Ankara Med J 2018; 18:646-656.
• Aslan N, Arkar H. Üniversite Öğrencilerinde Öfke İfade Tarzları ile Mizaç ve Karakter Özellikleri Arasındaki ilişki. Düşünen Adam Derg 2016; 29: 121.
• Candansayar S, Coşar B, Arıkan Z, ve ark. Genç erişkin sağlıklı gönüllülerde aleksitimi prevalansı, XXIX. Ulusal Psikiyatri Kongresi. Özet Kitabı, Bursa 29 Eylül-4 Ekim 1993; s 120.
• Kurtaran M, Baktır S, Abanoz EŞ, Yeldan İ. Üniversite Öğrencilerinde Ağrı, Aleksitimi, Emosyonel Durum ve Yaşam Kalitesinin Değerlendirilmesi. Sakarya Tıp Derg 2019; 9:433-441.
• Ünal G. Bir grup üniversiteli gençte çekingenlik, aleksitimi ve benlik saygısının değerlendirilmesi. Klinik Psikiyatri Derg 2004; 7:215-222.
• Mattila AK, Salminen JK, Nummi T, Joukamaa M. Age is strongly associated with alexithymia in the general population. Journal of Psychosom Res 2006; 61:629-635.
• Erdoğdu Y, Koçoğlu F, Sevim C. COVID-19 pandemisi sürecinde anksiyete ile umutsuzluk düzeylerinin psikososyal ve demografik değişkenlere göre incelenmesi. Klinik Psikiyatri Derg 2020; 23:24-37.
• Keleş M. 4-6 yaş arası çocukların oyuncak tercihleri ve oyun becerilerinin annenin depresyon düzeyi ile ilişkilendirilerek incelenmesi. İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2019.