SAĞLIK PROFESYONELLERİNİN MEME KANSERİ RİSK DÜZEYİ VE SAĞLIK İNANÇLARI

Yıl 2022, Cilt: 31 Sayı: 2, 210 - 218, 11.08.2022

Dilek Efe Arslan , Funda Tosun Güleroğlu , Aybike Bahçeli , Semra Kocaöz

https://doi.org/10.34108/eujhs.928190

Cited By: 1

Öz

Bu çalışma, sağlık profesyonellerinin meme kanseri risk düzeyini ve bu kanserin erken tanılanmasına yönelik sağlık inançlarını belirlemek amacıyla yapılmıştır. Tanımlayıcı tipteki bu çalışma, bir üniversitenin araştırma ve uygulama hastanesinde görev yapan 146 sağlık profesyoneli (137 hemşire ve 9 ebe) ile gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın verileri, “Veri Toplama Formu”, “Meme Kanseri Risk Değerlendirme Formu” ve “Meme Kanseri Sağlık İnanç Modeli Ölçeği (MKSİMÖ)” kullanılarak toplanmıştır. Veriler tanımlayıcı istatistikler, bağımsız gruplarda t- testi ve tek yönlü ANOVA testi kullanılarak değerlendirilmiştir. Araştırmaya katılan sağlık profesyonellerinin yaş ortalaması 30.06±6.22 olup, %69.2’si kendi kendine meme muayenesi (KKMM) yapmaktadır. Hemşire ve ebenin %97.2’sinin meme kanseri açısından düşük riske sahip oldukları belirlendi. Üniversite mezunu ve gelir durumu iyi olanların, öğrenimleri sırasında KKMM konusunda eğitim alanların ve KKMM’sini yapanların MKSİMÖ’nin KKMM Öz-Etkiliği alt boyutundan aldıkları puan ortalamalarının diğerlerinden yüksek olduğu saptandı (p<0.05). Sağlık profesyonellerinin öğrenimleri sırasında KKMM konusunda eğitim alması, onların istenilen sağlık davranışlarının gerçekleşmesinde etkili olmaktadır. Bu nedenle sağlık profesyonellerinin mesleki eğitim müfredatlarına meme kanserinin erken tanılanmasına ilişkin eğitimin eklenmesi, onların olumlu sağlık inançlarının gelişmesine katkı sağlayacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Meme kanseri, Risk, İnançlar, Hemşireler, Ebeler, Acil Tıp Teknisyenleri

THE RISK LEVEL OF BREAST CANCER AND HEALTH BELIEFS OF HEALTH PROFESSIONALS

Öz

The study was conducted to determine the risk level of breast cancer and health beliefs of health professionals. This descriptive study was completed with 146 health professionals (137 nurses and 9 midwives) working at a university research and practice hospital. The data were collected with Data Collection Form, The Risk Assessment Form for Breast Cancer, and Breast Cancer Health Belief Model Scale (BCHBMS). The data were evaluated with descriptive statistics, independent t-test and one-way ANOVA test. The average age of health professionals participating in the study is 30.06 ± 6.22 and 69.2% of them perform breast self-examination (BSE). It was determined that 97.2% of health professionals have a low risk in terms of breast cancer. It has been found that those who are university graduates and have a good income, have been trained in BSE during their education, and have done BSE, have higher mean scores from BSE's Self-Efficacy sub-dimension of BCHBMS, which will create a statistically significant difference within their group variables (p<0.05). Training of health professionals about BSE during their education is effective in realizing their desired health behaviors. For this reason, it is thought that adding training on early diagnosis of breast cancer to the vocational training curricula of health professionals will contribute to the development of their positive health beliefs.

Anahtar Kelimeler

Breast cancer, risk, health belief, health professionals

Kaynakça

• 1. World Health Organization (WHO). Global Health Estimates 2020: Deaths by Cause, Age, Sex, by Country and by Region, 2000-2019. WHO; 2020. https:// www.who.int/data/gho/data/themes/mortality-and-global-health-estimates/ghe-leading-causes-of-death; Erişim tarihi: 11.12.2020.
• 2. Sung H, Ferlay J, Siegel R, et al. Global cancer statistics 2020: GLOBOCAN estimates of incidence and mortality worldwide for 36 cancers in 185 countries. CA: a cancer journal for clinicians 2021;71(3): 209-249.
• 3. Tao Z, Shi A, Lu C, et al. Breast cancer: epidemiology and etiology. Cell Biochem Biophys 2015; 72 (2): 333-338.
• 4. Turkey-Global Cancer Observatory. International Agency for Research on Cancer. https://gco.iarc.fr/today/data/factsheets/populations/ 792-turkey-fact-sheets.pdf; Erişim tarihi: 11.09.2020
• 5. Türkiye Kanser İstatistikleri 2016. T.C. Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü. https://hsgm.saglik.gov.tr/depo/birimler/ Kanser-db/istatistik/Trkiye_Kanser_statistikleri_2016.pdf.; Erişim tarihi: 02.09.2020
• 6. Kozan R, Tokgöz VY. Türkiye'de meme kanseri farkındalığı ve tarama programı. ACU Sağlık Bil Derg 2016; 4: 185-188.
• 7. Şahin S. Kanserde erken tanı ve tarama programları. Ege Tıp Dergisi 2015: 54; 41-45.
• 8. Cantürk K, Üstü Y, Özyörük E, et al. Knowledge, attitudes and behaviors of health workers about cancer screenings. Ankara Medical Journal 2017;17(1):73-83.
• 9. Keshavarz Z, Simbar M, Ramezankhani A. Factors for performing breast and cervix cancer screening by Iranian female workers: A qualitative-model study. Asian Pac J Cancer Prev 2011; 12: 1517-1522.
• 10. Cancer Control: Knowledge into Action: WHO Guide for Effective Programmes. Early Detection. World Health Organization. https://www.who.int/cancer/modules/Early%20Detection%20Module%203.pdf; Erişim tarihi: 02.09.2020
• 11. Kılbaş Z, Yıldız R, Öztürk E. How should the screening programs be planned for the early diagnosis of breast cancer? TAF Prev Med Bull 2012; 11(2): 225-230.
• 12. Turkey Cancer Control Programme. Republic of Turkey, Ministry of Health, Turkey Public Health Institution Cancer Control Department. https://www.iccp-portal.org/system/files/plans/Turkiye_Kanser_Kontrol_ Program_ English.pdf; Erişim tarihi: 02.09.2020
• 13. Ersin F, Bahar Z. Inhibiting and facilitating factors concerning breast cancer early diagnosis behavior in Turkish women: a qualitative study according to health belief and health development models. Asian Pac J Cancer Prev 2011; 12 (7): 1849-1854.
• 14. Secginli S, Nahcivan NO. The effectiveness of a nurse-delivered breast health promotion program on breast cancer screening behaviours in non-adherent Turkish women: a randomized controlled trial. Int J Nurs Stud 2011; 48(1): 24-36.
• 15. Seven M, Akyüz A, Robertson LB. Interventional education methods for increasing women’s participation in breast cancer screening program. J Canc Educ 2015; 30: 244-252.
• 16. Tuzcu A, Bahar Z, Gözüm S. Effects of interventions based on health behavior models on breast cancer screening behaviors of migrant women in Turkey. Cancer Nurs 2016; 39(2): E40-50.
• 17. Gözüm S, Çapık, C. A guide in the development of health behaviours: Health belief model (HBM). DEUYO ED 2014; 7(3): 230-237.
• 18. Breast Cancer. American Cancer Society. https://www.cancer.org/cancer/breast-cancer.html; Erişim tarihi: 13.03.2020
• 19. Koçak S, Çelik L, Özbaş S, et al. Meme kanserinde risk faktörleri, riskin değerlendirilmesi ve prevansiyon :İstanbul 2010 konsensus raporu. The Journal of Breast Health 2011; 7(2):47-67.
• 20. Özçam H, Çimen G, Uzunçakmak C, et al. Kadın sağlık çalışanlarının meme kanseri, serviks kanseri ve rutin tarama testlerini yaptırmaya ilişkin bilgi tutum ve davranışlarının değerlendirilmesi. İstanbul Med J 2014; 15: 154-160.
• 21. Gençtürk N. Kadın sağlık profesyonellerinin meme kanseri erken tanı yöntemlerini bilme ve uygulama durumları. The Journal of Breast Health 2013; 9 (1): 5-9.
• 22. Uncu F, Bilgin N. Birinci basamak sağlık hizmetlerinde çalışan ebe ve hemşirelerin meme kanseri erken tanı uygulamaları konusunda bilgi, tutum ve davranışları. The Journal of Breast Health 2011; 7 (3): 167-175.
• 23. Özdemir Ö, Bilgili N. Bir eğitim hastanesinde çalışan hemşirelerin meme ve serviks kanserlerinin erken tanısındaki bilgi ve uygulamaları. TAF Prev Med Bull 2010; 9 (6): 605-612.
• 24. Tastan S, Iyigün E, Kılıc A, Unver V. Health beliefs concerning breast self-examination of nurses in Turkey. Asian Nursing Research 2011; 5: 151-156.
• 25. Canbulat N, Uzun O. Health beliefs and breast cancer screening behaviors among female health workers in Turkey. Eur J Oncol Nurs 2008; 12 (2): 148-156.
• 26. Yalçıntaş A, Baydar Artantaş A, Cura Ecevit P, et al. Female healthcare workers and breast cancer screening. TJMPC 2018; 12 (2): 92-101.
• 27. Ceber E, Turk Soyer M, Ciceklioglu M. Cimat S. Breast cancer risk assessment and risk perception on nurses and midwives in Bornova Health District in Turkey. Cancer Nurs 2006; 29 (3): 244-249.
• 28. Eroğlu C, Eryılmaz MA, Cıvık S, Gürbüz Z. Meme kanseri risk değerlendirmesi: 5000 olgu. UHOD 2010; 1(20): 27-33.
• 29. Gözüm S, Aydin I. Validation evidence for Turkish adaptation of Champion’s health belief model scales. Cancer Nurs 2004; 27(26): 491-498.
• 30. Gözüm S, Karayurt Ö, Aydın İ. The results of Turkish adaptations of Champion’s health belief model scale at breast cancer screening. Hemşirelikte Araştırma Geliştirme Dergisi 2004; 1(2): 71-85.
• 31. Demirtaş GS, Gördes Aydoğdu N. Yoksul Kadınların Meme Kanserine Yönelik İnançlarının Mamografi Yaptırma Davranışlarına Etkisinin İncelenmesi. Balıkesir Sağlık Bilimleri Dergisi 2021;10(3): 379-385.
• 32. Ersin F, Bahar Z. Sağlığı geliştirme modellerinin meme kanseri erken tanı davranışlarına etkisi: bir literatür derlemesi. DEUHYO ED 2012; 5(1): 28-38.
• 33. Gördes Aydoğdu N. Bahar Z. Yoksul kadınlarda sağlık inanç modeli ve sağlığı geliştirme modeli kullanımının meme ve serviks kanseri erken tanı davranışlarındaki değişime etkisi. DEUHYO ED 2011; 14 (1): 34-40.
• 34. Aydın Avcı I. Factors associated with breast self-examination practices and beliefs in female workers at a Muslim community. Eur J Oncol Nurs 2008; 12 (2): 127-133.