SAĞLIĞI GELİŞTİRME MODELİNE GÖRE VERİLEN AKRAN EĞİTİMİNİN CİNSEL YOLLA BULAŞAN HASTALIKLAR BİLGİ DÜZEYİ VE SAĞLIK ALGISI ÜZERİNE ETKİSİ

Yıl 2024, Cilt: 33 Sayı: 3, 377 - 386

Filiz Polat , Leyla Delibaş

https://doi.org/10.34108/eujhs.1364671

Öz

Bu araştırma gençlere sağlığı geliştirme modeline göre verilen akran eğitiminin, cinsel yolla bulaşan hastalıklar bilgi düzeyi ve sağlık algısı üzerine etkisini belirlemek amacıyla yapıldı. Tek grup ön test son test modeli ile yarı deneysel olarak yapılan araştırma Ekim 2021-Temmuz 2022 tarihleri ​​arasında yapıldı. Araştırmada 56 öğrenci akran eğitmeni olarak belirlendi. Olasılıksız örnekleme yöntemiyle seçilen 560 öğrenciye ön test uygulandı ve eğitim verildi. Ön testten 15 gün sonra 476 kişiye ikinci test, 10 hafta sonra 464 kişiye son test uygulandı. Verilerin toplanmasında Kişisel Bilgi Formu, Cinsel Temasla Bulaşan Hastalık Bilgi Testi (CTBHBT) ve Sağlık Algısı Ölçeği (SAÖ) kullanıldı. Araştırmadaki gençlerin CTBHBT ön test ile 2.test toplam puan ortalaması arasında farkın anlamlı olduğu (p<0.001), 2.test ile son test toplam puan ortalamaları arasındaki farkın anlamlı olmadığı saptandı (p=0.190). SAÖ ön test ile 1.test toplam puan ortalamaları arasındaki farkın anlamlı olduğu (p=0.011), 2.test ile son test toplam puan ortalamaları arasındaki farkın anlamlı olmadığı belirlendi (p=0.067). Gençlere sağlığı geliştirme modeline göre verilen akran eğitiminin gençlerin cinsel yolla bulaşan hastalıklar konusundaki bilgi düzeylerini ve sağlık algılarını artırdığı belirlendi.

Anahtar Kelimeler

Akran eğitimi, cinsel yolla bulaşan hastalıklar, genç, sağlığı geliştirme modeli, sağlık algısı

Etik Beyan

Çalışmanın yapılabilmesi için Hasan Kalyoncu Üniversitesi girişimsel olmayan etik kurulundan Etik Kurul izni (Etik Kurul No:2021/E.4174), Meslek Yüksekokulu Müdürlüğü’nden kurum izni alındı.

Destekleyen Kurum

yok

Teşekkür

Bu çalışmaya katkıda bulunan tüm katılımcılara teşekkür ederiz.

THE EFFECT OF PEER EDUCATION GIVEN ACCORDING TO THE HEALTH PROMOTION MODEL ON SEXUALLY TRANSMITTED DISEASES KNOWLEDGE LEVEL AND HEALTH PERCEPTION

Öz

This research was conducted to determine the effect of peer education given to young people according to the health promotion model on the level of knowledge of sexually transmitted diseases and health perception. The research, which was conducted as a quasi-experimental with a single group pre-test post-test model, was conducted between October 2021 and July 2022. In the research, 56 students were determined as peer educators. Pre-test was administered and training was given to 560 students selected by non-probability sampling method. The second test was administered to 476 people 15 days after the pre-test, and the post-test was administered to 464 people 10 weeks later. Personal Information Form, Sexually Transmitted Disease Knowledge Test (CTBHBT) and Health Perception Scale (SAS) were used to collect data. It was determined that the difference between the CTBHBT pre-test and 2nd test total score averages of the young people in the study was significant (p<0.001), while the difference between the 2nd test and post-test total score averages was not significant (p=0.190). It was determined that the difference between the PSA pretest and 1st test total score averages was significant (p=0.011), while the difference between the 2nd test and post test total score averages was not significant (p=0.067). It was determined that peer education given to young people according to the health promotion model increased young people's level of knowledge about sexually transmitted diseases and their perception of health.

Anahtar Kelimeler

Peer education, sexually transmitted diseases, youth, health promotion model, health perception

Kaynakça

• World Health Organization. Sexually trans mitted infections (STIs). https://www.who.int/en/news-room/factsheets/detail/sexually-transmitted-infections- (stis). Published June 2019. AccessedJune 29, 2020. (Erişim Tarihi: 12.01.2023)
• Folasayo AT, Oluwasegun AJ, Samsudin S, Saudi SNS, Osman M, Hamat AR. Assessing the knowledge level, attitudes, risky behaviors and preventive practices on sexually trans mitted diseases among university students as future health care providers in the central zone of Malaysia: A cross-sectional study. Int J Environ Res Public Health. 2017;14:159-172. doi:10.3390/ijer ph14020159
• Ergün G, Çakır C. Sağlık Yüksekokulu son sınıf öğrencilerinin cinsel sağlıkla ilgili bilgi, tutum ve davranış özelliklerinin incelenmesi. Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi. 2015;6(2):99-104. Erişim Tarihi: 27.04.2023
• Özkan H, Taşğın ZDÜ, Apay SE. Cinsellikle ilgili eğitim alan ve almayan öğrencilerin cinsel sağlık bilgi düzeylerinin karşılaştırılması. Ebelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi. 2020; 3(1):11-21. Erişim tarihi: 27.04.2023
• Abdul R, Gerritsen AAM, Mwangome M, Geubbels E. Prevalence of self-reported symptoms of sexually trans mitted infections, knowledge and sexual behaviour among youth in semi-rural Tanzania in the period of adolescent friendly health services strategy implementation. BMC Infect Dis. 2018;18(1):229. doi:10.1186/s12879-018-3138-1
• Türk R, Bıçakcı H. Hemşirelik bölümü birinci sınıf öğrencilerine verilen cinsel yolla bulaşan hastalıklara ilişkin eğitimin etkinliğinin değerlendirilmesi. Uluslararası Hakemli Kadın Hastalıkları ve Anne Çocuk Sağlığı Dergisi. 2018;14:22-44. doi:10.17 367/JACSD.2018.3.4
• Ghasemi V, Simbar M, Fakari FR, Naz MG, Kiani Z. Theeffect of peer education on health promotion of Iranian adolescents: A systematic review. Int J Pediatr. 2019;7(3):9139-9157. doi:10.22038/ijp. 2018.36143.3153
• Aşcı Ö, Gökdemir F, Çiçekoğlu E. Efficiency of training on reproductive health provided by peer trainers to nursing students. HSP. 2016;3(3):173-183.
• Bulut A,Yiğitbaş Ç, Çelik G. Genital hygiene behaviors from perspective of nursing students. Medical Journal of Ankara Training and Research Hospital. 2019;52(3):227-232. Erişim Tarihi: 28.04.2024
• Dağ H, Dönmez S, Şirin A, Kavlak O. The effect of peer education on university students' knowledge of sexual health. Anatolian Journal of Nursing and Health Sciences. 2012;15(1): 10-17. Erişim Tarihi: 28.04.2024
• Santos DML. Promoting safer sexual behaviours by employing social cognitive the ory amonggay university students: A pilot study of a peer modelling programme. Int J Environ Res Public Health. 2020;17(5):1804. doi:10.3390/ijerph17 051804
• Kürtüncü M, Uzun M, Ayoğlu FN. Ergen eğitim programının riskli sağlık davranışları ve sağlık algısına etkisi. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi. 2015;5(2):187-195. doi:10.5961/jhes.2015.121
• Alkan SA, Özdelikara A, Boğa NM. Hemşirelik öğrencilerinin sağlık algılarının belirlenmesi. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi. 2017;6(2):11-21. Erişim tarihi:28.04.2024
• Çaka SY, Topal S, Suzan ÖK, Çınar N, Altınkaynak S. Hemşirelik öğrencilerin sağlık algısı ile özgüvenleri arasındaki ilişki. Journal of Human Rhythm. 2017;3(4):199-203. Erişim tarihi:27.04.2024
• Polat F, Aylaz R. Theeffect of exercise training based on the health promotion model on menopausal symptoms. Perspect in Psychiatr Care. 2022;58:1160-1169. doi:10.1111/ppc.12917
• Yıldırım ŞN, Arslan ÇG. Adölesanlarda öz-bakım gücü-sağlığı geliştirme arasındaki ilişki ve öz-bakım gücünü etkileyen faktörler. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi. 2021;8(1):29-34. doi:10.31125/hunhemsire.906938
• Siyez DM, Siyez E. Üniversite öğrencilerinin cinsel yolla bulaşan hastalıklara ilişkin bilgi düzeylerinin incelenmesi. Türk Üroloji Dergisi. 2009;35(1):49-55. Erişim tarihi:29.04.2024
• Diamond JJ, Becker JA, Arenson CA, Chambers CV, Rosenthal MP. Development of a scale to measure adults’ perceptions of health: Priliminary findings. Journal of Community Psychology. 2007;35(5):557-561. doi:10.1002/jcop.20164
• Kadıoğlu H, Yıldız A. Sağlık Algısı Ölçeği’nin Türkçe çevriminin geçerlilik ve güvenilirliği. Turkiye Klinikleri J Med Sci 2012;32(1):47-53. doi: 10.5336/medsci.2010-21761.
• Diao H, Pu Y, Yang L, Li T, Jin F, Wang H. The impacts of peer education based on adolescent health education on the quality of life in adolescents: A randomized controlled trial. Qual Life Res. 2020;29 (1):153-161. doi:10.1007/s11136-019-02309-3.
• Kaya A, Güven ŞT, Dalgıç Aİ. The use of education in Turkey based on the health promotion model in nursing research studies. Journal of Education and Research in Nursing. 2020;15(3):195-201. doi:10. 52 22/HEAD.2018.195
• Aydın M. Lisans öğrencilerinin cinsel sağlık eğitimi ve cinsel sağlık ile ilgili bilgi ve görüşleri. Eğitim Kuram ve Uygulama Araştırmaları Dergisi. 2019;5(1):1-13.
• Kurt G, Açıksöz S, Arslan H. Evaluating the effectiveness of the two training methods for increasing nursing students’ knowledge level on sexually trans mitted diseases. The Turkish Journal of Family Medicine and Primary Care. 2021;15(1):33-41. doi:10.21763/tjfmpc.788356
• Martin P, Alberti C,  Gottot S , Bourmaud A , de La Rochebrochard E.Expertopinions on web-based peer education interventions for youth sexual health promotion: Qualitative Study. J Med Internet Res. 2020;24:22(11):e18650. doi:10.21 96/18650
• Ceylan E, Koç A. Effect of peer education model on nursing students' knowledge and attitudes to wards HIV/AIDS. Nurse Education Today. 2021;99:1-19. doi:10.1016/j.nedt.2021.104808
• Widman L, Choukas-Bradley S, Helms SW, Prinstein MJ. Adolescent susceptibility to peer influence in sexual situations. Journal of Adolescent Health. 2016;58:323-329. doi:10.10 16/j.jadohealth.2015.10.253.
• Tosunöz İK. Hemşirelik öğrencilerinin sağlıklı yaşam biçimi davranışları ve sağlık algıları, sağlığı geliştirme dersi ile geliştirilebilir mi? Ankara Sağlık Bilimleri Dergisi. 2021;10(1): 71-83. doi:10.46971/ausbid.776410
• Cevizci S, Uludağ A, Babaoğlu ÜTve ark. Dezavantajlı öğrencilerde sağlık algısının ve psikososyal becerilerin geliştirilmesi: Okul tabanlı bir müdahale çalışması. TAF Preventive Medicine Bulletin. 2015;14(1):39-48. doi:10.5455/pmb1-13946128 57
• Amini R, Maghsodi M, Khodaveisi M, Soltanian AR. The effect of peer education on health promotion behaviors of nursing students in Hamadan University of Medical Sciences. Avicenna Journal of Nursing and Midwifery Care. 2018;26(1):11-18. doi:10.30699/sjhnmf.26.1.11
• Wehner SK , Tjørnhøj-Thomsen T , Bonnesen CT , Madsen KR , Jensen MP, Krølner RF.  Peer mentors' role in school-based health promotion: Qualitative findings from the young&active study. Health Promotion International. 2022;37(2):daab089. doi:10.1093/heapro/daab089.
• Ramchand R, Ahluwalia SC, XenakisL, Apaydin E, Raaen L, Grimm G.A systematic review of peer-supported interventions for health promotion and disease prevention. Preventive Medicine. 2017;101:156-170. doi:10.1016/j.ypmed.2017.0 6.008.