PSİKOLOJİK SÖZLEŞME VE İŞ TATMİNİ İLİŞKİSİ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA

Yıl 2018, Cilt: 2 Sayı: 3, 43 - 60, 31.12.2018

Selçuk Nam

Öz

Amaç. Çalışma yaşamındaki farklılaşma hızının sebep olduğu
problemleri önleme ya da onların etkisini azaltmada öne çıkan kavramlardan biri
psikolojik sözleşmedir. Psikolojik sözleşme, kişi ve içinde bulunduğu örgüt
arasında sözle ifade edilmeyen ancak tarafların iş ilişkisi içinde
birbirlerinden almayı veya birbirlerine vermeyi bekledikleri psikolojik bir
mutabakata dayanmaktadır. Örgüt iş sözleşmesinin ötesinde bir beklenti düzeyinde
psikolojik sözleşme oluşturmazsa çalışanın örgüte yararlı olması zorlaşmakta,
görev alma bilinci gelişmemekte, motivasyon düşük olmaktadır. Bu çalışmada
işgörenlerin statüleri (beyaz ve mavi yakalı) bağlamında psikolojik
sözleşmeleri ile iş tatmini düzeyleri arasındaki ilişkilerin ortaya konması
amaçlanmaktadır. Araştırmada psikolojik sözleşmenin işlemsel ve ilişkisel alt
boyutları ve çalışanların statüleri dikkate alınarak, bir yandan psikolojik sözleşme
algısının ile iş tatminiyle ilişkisi ve iş tatminine etkisi incelenmektedir.

Yöntem. Psikolojik sözleşme ve iş tatmini arasındaki
ilişkiyi belirlemek için yapılan bu görgül çalışmanın veri toplanma sürecinde,
Millward ve Hopkins (1998) tarafından geliştirilen psikolojik sözleşme ölçeği
ile Quinn ve
Shepard (1974) tarafından
geliştirilen iş tatmini ölçeklerinden faydalanılmıştır. Araştırmada, psikolojik
sözleşme ve iş tatmini ilişkisiyle birlikte işgören statüsünün psikolojik
sözleşme algısı üzerinde bir farklılık yaratıp yaratmadığı test edilecektir. Anketler
yardımıyla elde edilen veriler, SPSS 16.0 programı kullanılarak t-testi,
korelasyon ve regresyon analizlerine tabi tutulmuştur..

Bulgular. Analiz sonuçlarına göre mavi yakalı işgörenlerin iş
tatmininin psikolojik sözleşmenin işlemsel boyutuyla orta düzeyli ve pozitif
ilişkisi ortaya çıkarken ilişkisel boyutuyla istatistiksel olarak anlamlı bir
ilişkiye rastlanmamıştır. Beyaz yakalı işgörenlerin ilişkisel psikolojik
sözleşme algıları ile iş tatmini arasında yüksek düzeyli ve pozitif bir ilişki,
işlemsel psikolojik sözleşme algıları ile orta düzeyli ve pozitif bir ilişki bulunmuştur.
Bunun yanında mavi ve beyaz
yakalı işgörenlerin psikolojik sözleşme algılarında istatistiksel olarak
anlamlı fark tespit edilmiştir.

Sonuç. Araştırma
sonuçlarına göre, mavi yakalı işgörenlerde psikolojik sözleşme ve iş tatmini
ilişkisi işlemsel boyuta ait özellikler gösterirken, beyaz yakalı işgörenlerin
psikolojik sözleşme ve iş tatmini ilişkisi daha ziyade ilişkisel psikolojik
sözleşme özelliklerini göstermektedir. Bu da iş tatmininin çalışanların eğitim
ve geliştirme, kariyer gibi ilişkisel psikolojik sözleşmeleriyle anlamlı
ilişkilere işaret etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Psikolojik sözleşme, İş Tatmini, Beyaz Yakalı İşgören

Kaynakça

• Barutçugil, İ. (2004) Stratejik İnsan Kaynakları Yönetimi, Kariyer Yayıncılık, İstanbul.
• Cihangiroğlu, N. ve Şahin, B. (2010), “Organizasyonlarda Önemli Bir Fenomen: Psikolojik Sözleşme”, ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 6, Sayı 11, 2010, s. 1–16
• Demiral, Ö. ve Doğan, S. (2009), “Örgütsel Bağlılığın Sağlanmasında Personel Güçlendirme ve Psikolojik Sözleşmenin Etkisine İlişkin Bir Araştırma”, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 32 (4), 47-80
• Dikili, A. ve Bayraktaroğlu, S. (2013), “Psikolojik Sözleşme İle İş Tatmini İlişkisine Yönelik Bir Araştırma”, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 8(2), 205-227
• Eker, G. (2006), Örgütsel Adalet Algısı Boyutları ve İş Doyumu Üzerindeki Etkileri, Basılmış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı Yönetim ve Organizasyon Programı, İzmir
• İşçi, E. (2010), “Psikolojik Sözleşme İhlalinin Örgütsel Vatandaşlık Davranışı ve İşten Ayrılma Niyeti Üzerindeki Etkisinde Güvenin Rolü”, Marmara Üniversitesi SBE, Doktora Tezi, İstanbul
• Karahan, A. ve Yılmaz H. (2011), “İnsan Kaynakları Yönetimi Uygulamalarının Örgütsel Güven ve İş Tatmini Üzerindeki Etkilerinin Araştırılması: Afyonkarahisar’da Bir Araştırma, İş, Güç, Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 13 (3), 95-118
• Millward, L.J., L.J. Hopkins (1998), “Psychological contracts, and job commitment”, Journal of Applied Psychology, 28(16), 1530-1556
• Mimaroğlu, H. (2008), "Psikolojik Sözleşmenin Personelin Tutum ve Davranışlarına Etkileri: Tıbbi Satış Temsilcileri Üzerinde Bir Araştırma", Çukurova Üniversitesi SBE, Doktora Tezi, Adana
• Özler, D. ve Ünver, E. (2012), “Psikolojik Sözleşmenin İş Tatmini üzerindeki Etkisini Belirlemeye Yönelik Bir Araştırma”, Süleyman Demirel Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 17 (2), 325-351.
• Öztürk, S. Ö. (2010), Psikolojik Sözleşmenin Örgütsel Vatandaşlık Davranışları Üzerindeki Etkileri, Kocaeli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Lüksek Lisans Tezi
• Rice, R.W., D.A. Gentile, D.B. McFarlin (1991), “Facet importance and job satisfaction,” Journal of Applied Psychology, 76(1), 31- 39.
• Topaloğlu, H. ve Arastaman, G. (2016), “Örgütlerde Psikolojik Sözleşme Üzerine Kuramsal Bir Değerlendirme”, Ihlara Eğitim Araştırmaları Dergisi, 2016, 1(2), 25-36
• Quinn, R.P., L.G. Shepard (1974), The 1972-1973 Quality of Employment Survey, Ann Arbor: University of Michigan, Institute for Social Research.