LİDERLİK TARZLARI İLE ÖRGÜTSEL SİNİZM ARASINDAKİ İLİŞKİNİN İNCELENMESİ: İSTANBUL’DAKİ VAKIF ÜNİVERSİTELERİ ÜZERİNE BİR ÇALIŞMA

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 14, 59 - 82

Elif Doğru Merve Araç Ali Özcan

https://doi.org/10.62666/eujmr.1504599

Öz

Araştırmanın amacı, yüksek öğretim kurumlarında görev yapmakta olan akademik ve idari personellerin algılarına göre yöneticilerin liderlik tarzlarını bazı değişkenlere göre incelemek buna bağlı olarak örgütsel sinizm ile liderlik tarzları arasındaki ilişki düzeyini belirlemektir. Bu çalışma, öğretim ve yönetim pratiklerini geliştirmek amacıyla akademik ve idari liderlere yönelik öneriler sunmaktır. Araştırma nicel araştırma yöntemlerinden ilişkisel tarama modeli ile yürütülmüştür. Araştırmanın örneklemini İstanbul’daki rastgele seçilmiş vakıf üniversitelerinde çalışan akademik ve idari personeller oluşturmaktadır. Çalışmanın örneklemi amaçlı örnekleme yöntemlerinden kolay ulaşılabilir örneklem tekniği ile belirlenmiştir. Örneklemi 25-60 yaşları arasında 150 akademik ve idari personel oluşturmakta olup veriler örgütsel sinizm ölçeği ve liderlik tarzı ölçeği ile toplanmıştır. Araştırmanın önemli bulgularından biri otokratik liderlik puanları ile bilişsel, davranışsal ve duyuşsal puanları arasında istatistiksel açıdan anlamlı pozitif yönde orta düzeyde bir ilişki olduğudur. Bu bulgudan hareketle akademik ve idari personellerden yöneticilerinin liderlik tarzını otokratik lider olarak algılayanların bilişsel, duyuşsal ve davranışsal boyutlarda örgütsel sinizmi yüksek seviyede olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Liderlik, Liderlik Tarzları, Örgüt, Örgütsel Sinizm

Kaynakça

• Akan, D., & Yalçın, S. (2015). Okul yöneticilerinin liderlik stilleri ile öğretmenlerin örgütsel bağlılıkları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Eğitim Ve İnsani Bilimler Dergisi: Teori Ve Uygulama, 6(11), 123 - 150.
• Apaydın, Ç. (2012). Relationship between workplace bullying and organizational cynicism in Turkish public universities. African Journal of Business Management, 6(34), 9649.
• Arıkan, S. (2001). Otoriter ve demokratik liderlik tarzları açısından Atatürk'ün liderlik davranışlarının değerlendirilmesi. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19(1), 231-257.
• Arslan, E. T. (2012). Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi akademik personelinin genel ve örgütsel sinizm düzeyi. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 13(1), 12-27.
• Arslan, Ş. N., & Zincirli, M. (2022). Öğretmenlerin okul yöneticilerinin liderlik tarzlarına ilişkin algıları ve öznel iyi oluş düzeyleri arasındaki ilişki. Eğitim ve İnsani Bilimler Dergisi: Teori Ve Uygulama, 13(26), 302-326.
• Artan, İ. E., & Gül, E. (Ed.) (2020). Örgütsel davranışın temelleri, Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık,
• Balcı, A., (2005). Açıklamalı eğitim yönetimi terimleri sözlüğü (9. Baskı). Ankara: Tek Ağaç Basım Yayım Dağıtım Ltd.
• Başyiğit, E. K. (2019). Öğretmenlerin okul öncesi yöneticilerinin liderlik tarzlarına ilişkin görüşleri. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Pamukkale Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Denizli.
• Bekman, M. (2022). Halkla ilişkiler uygulamalarında nicel araştırma yöntemi: ilişkisel tarama modeli. Meriç Uluslararası Sosyal ve Stratejik Araştırmalar Dergisi, 6(16), 238-258. Doi:10.54707/meric.1143322
• Bilgiç, H. F. (2017). Liderlik ile örgütsel sinizm ilişkisi. Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(2), 90-98.
• Bommer, W. H., Rich, G. A., & Rubin, R. S. (2005). Changing attitudes about change: Longitudinal effects of transformational leader behavior on employee cynicism about organizational change. Journal of Organizational Behavior: The International Journal of Industrial, Occupational and Organizational Psychology and Behavior, 26(7), 733-753. Doi: 10.1002/job.342
• Bozbayır, O., Özata, M., & Altıntaş, M. (2023). Yükseköğretim kurumlarındaki toksik liderlik davranışlarının akademik personelin örgütsel bağlılıkları üzerine etkisi, Yükseköğretim Dergisi, 13(1), 19-31. Doi: 10.2399/yod.23.1162964.
• Daft, R. L. (1991). Management (Second Edition). New York: Dryden.
• Dean, J. W., Brandes, P., & Dharwadkar, R. (1998)., Organizational cynicism, The Academy of Management Review, 23(2), 341-352. Doi: 10.2307/259378
• Dindar, A. M., (2001). Liderlik, liderlik tarzları ve bir uygulama. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Efil, İ. (1999)., İşletmelerde yönetim ve organizasyon (6. Baskı). İstanbul: Alba Basım Yayın.
• Erdost, H. E., Karacaoğlu, K., & Reyhanoğlu, M. (2007). Örgütsel sinizm kavramı ve ilgili ölçeklerin Türkiye’deki bir firmada test edilmesi, 15. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi Bildiriler Kitabı, Sakarya Üniversitesi.
• Fero, H. C. (2005). Flow and cynicism in the workplace (Order No. 3164228). Available from ProQuest Dissertations & Theses Global. (305007145). Retrieved from https://www.proquest.com/dissertations-theses/flow-cynicism-workplace/docview/305007145/se-2
• Genç, N. (2007). Yönetim ve organizasyon (5. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Gkorezis, P., Petridou, E. & Krouklidou, T. (2015). The Detrimental Effect Of Machiavellian Leadership On Employees’ Emotional Exhaustion: Organizational Cynicism As A Mediator. Europe’s Journal of Psychology, 11(4), 619-631. Doi: 10.5964/ejop.v11i4.988, 2015.
• Güçlü, N. (2003). Örgüt kültürü. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 23(2), 61-85.
• Güneş, İ. (2017). Okul yöneticilerinin liderlik düzeyleri ile örgütsel sinizm arasındaki ilişki: İstanbul Bahçelievler örneği. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul Aydın Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Yönetimi Anabilim Dalı, İşletme Yönetimi Bilim Dalı, İstanbul.
• Eaton, J. A. (2000). A Social Motivation Approach To Organizational Cynicism, Unpublished Doctoral Dissertation, Graduate Program in Psychology, York University, Toronto.
• Kahya, C. (2013). Dönüştürücü ve etkileşimci liderlik anlayışları ile örgütsel sessizlik arasındaki ilişkide örgütsel güvenin rolü. Yayınlanmamış doktora tezi, Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Kalağan, G. (2009). Araştırma görevlilerinin örgütsel destek algıları ile örgütsel sinizm tutumları arasındaki ilişki. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya.
• Kalağan, G., & Güzeller, C. O. (2010). Öğretmenlerin örgütsel sinizm düzeylerinin incelenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 27(27), 83-97, 2010.
• Kalay, F., Oğrak, A., Bal, V., & Nışancı, Z. N. (2014). Mobbing, örgütsel sessizlik ve örgütsel sinizm ilişkisi: Örnek bir uygulama. Sakarya iktisat dergisi, 3(2), 1-18.
• Karadeniz, E. M., & Alnıaçık, E. (2018). Bilgi merkezi yöneticilerinin liderlik tarzları ile çalışanların yaşadıkları yıldırma ve örgütsel sinizm arasındaki ilişki. Yayınlanmamış doktora tezi, Kocaeli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli.
• Karcıoğlu, M. S., & Naktiyok, A. (2015). Örgütsel ortamda algılanan güven düzeyinin sinizm üzerindeki rolü: Atatürk Üniversitesi idari personeli üzerinde bir araştırma. Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 17(1), 19-34.
• Lobnikar, B., & Pagon, M. (2004). The prevalence and the nature of police cynicism in Slovenia. In Proceedings of the International conference “Policing in Central and Eastern Europe: Dilemmas of Contemporary Criminal Justice”. Ljubljana: Faculty of Criminal Justice and Security, University of Maribor.
• James, M. S. L. (2005). Antecedents and consequences of cynicism in organizations: An examination of the potential positive and negative effects on school systems (Order No. 3183076). Available from ProQuest Dissertations & Theses Global. (304997847). Retrieved from https://www.proquest.com/dissertations-theses/antecedents-consequences-cynicism-organizations/docview/304997847/se-2
• Memduhoğlu, H. B., & Yılmaz, K. (2012). Türk eğitim sistemi ve okul yönetimi (6. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Mercan, N. (2016). Liderlik tarzları ve toplumsal cinsiyete etkisi. Toros Üniversitesi İİSBF Sosyal Bilimler Dergisi, 3(5), 131-142.
• Orhan, S. (2019). Liderlerin algılanan cinsiyet rolünün algılanan liderlik tarzına etkisi: emniyet teşkilatı personeli, öğretmenler ve banka çalışanlarının karşılaştırmalı analizi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Özdevecioğlu, M. , & Karadal, H. (Ed.), (2008). Örgütsel davranışta seçme konular. Ankara: İlke Yayınevi.
• Sarıoğlu Uğur, S., & Uğur, U. (2014). Yöneticilik ve liderlik ayrımında kişisel farklılıkların rolü. Organizasyon ve yönetim bilimleri dergisi, 6(1), 122-136.
• Stanley, D. J., Meyer, J. P., & Topolnytsky, L. (2005). Employee cynicism and resistance to organizational change. Journal of business and psychology, 19, 429-459. Doi: 10.1007/s10869-005-4518-2
• Şişman, M. (2014)., Öğretim Liderliği (3. Baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Taş, A., Çelik, K., & Tomul, E. (2007). Yenilenen ilköğretim programının uygulandığı ilköğretim okullarındaki yöneticilerin liderlik tarzları1. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22(22), 85-98.
• Tekarslan, E., Kılınç, T., Şencan, H., & Baysal, C. A. (2000). Davranışın Sosyal Psikolojisi, İstanbul: İ.Ü. İşletme Fakültesi Yayınları.
• Uğurlu, F., & Işık, M. (2023). Etik iklimin örgütsel sinizm üzerindeki etkisinde lider üye etkileşiminin aracı etkisi. Bingöl Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 7(2), 31-46.
• Underwood, R., Mohr, D., & Ross, M. (2016). Attachment style, leadership behavior, and perceptions of leader effectiveness in academic management. Journal of Leadership Education, 15(4), 100-116. Doi: 10.12806/V15/I4/R7
• Yerli, O. (2016). Örgütlerde otokratik liderlik sistemi ile örgütsel sinizm ilişkisi, çalışanlar ve örgüt verimliliği üzerindeki etkileri. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi Beykent Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.