Kütüphanecilerin Mesleki Etik İlkelerine Bakış Açıları Üzerine Bir Araştırma: Ankara Üniversitesi Kütüphaneleri Örneği

Yıl 2020, Cilt: 11 Sayı: 1, 59 - 81, 30.06.2020

Yasin Şeşen

Öz

Bu çalışmanın amacı, Ankara Üniversitesi Kütüphanelerinde görev yapmakta olan meslek lisansı (arşivcilik, kütüphanecilik, bilgi ve belge yönetimi vb.) mezunu personelin; Türk Kütüphaneciler Derneği tarafından 2010 yılında ilan edilen kütüphane mesleki etik ilkelerine karşı bakış açılarının öncelikle belirlenmesi, daha sonra bakış açıları arasındaki benzerlikler ve farklılıkların da karşılaştırılarak ortaya koyulmasıdır. Çalışma, yarı yapılandırılmış görüşme tekniğiyle gerçekleştirilmiştir. Çalışma kapsamında; 15.11.2019 - 01.12.2019 tarihleri arasında Ankara Üniversitesi’nde hizmet vermekte olan toplam 25 kütüphaneden (fakülte, enstitü, yüksekokul, uygulama merkezi vb.) 17 tanesi ele alınmıştır. Bu durumun nedeni olarak, bünyesinde bilgi ve belge yönetimi, kütüphanecilik, arşivcilik mezunu vb. meslekten personel barındıran 17 kütüphanenin mevcut olmasıdır (Diğer 8 kütüphanede, meslekten personel bulunmamaktadır). Bu 17 kütüphanenin bünyesinde kütüphaneci ve/veya yönetici kadrosunda; 30 personel (17 yönetici, 13 kütüphaneci) görev yapmaktadır. Örneklem, araştırma evreninin yüzde 68’ini kapsamaktadır. Araştırma örneklemi, bu doğrultuda gerçekleştirilmiştir. Çalışmada yarı yapılandırılmış görüşme soruları; 1996 yılında hazırlanıp yürürlüğe konulup, 02.04.2010 tarihinde gözden geçirilerek ilan edilen Türk Kütüphaneciler Derneği Mesleki Etik İlkeleri’ne dayanılarak hazırlanmıştır. Araştırma sorularına verilen cevaplardan elde edilen veriler göz önüne alınarak karşılaştırılmalar yapılmıştır. Araştırma sonucunda, görev yapan tüm kütüphanecilerin ‘Kütüphanecilik Etik İlkelerini’ bildikleri ve kütüphanelerinde hayata geçirdikleri saptanmıştır. Ancak özellikle gelişen teknoloji ile birlikte meslek etiği ilkelerinin güncellenmesi gerektiği görülmüş; bunun yanında kullanıcı hizmetleri, bilgiye erişim, araştırma yöntemleri vb. konularda kütüphanecilerin edindikleri bilgilerin de güncelleştirilmesi gerektiğine ulaşılmıştır. Bunlara ilave olarak, kütüphanecilerin periyodik olarak meslek içi eğitimler ve teknolojik gelişim gösteren araç-gereç konusunda kurum içi eğitimlere tabi kılınmaları gerektiğine ulaşılmıştır. Tüm bu sonuçlar göz önüne alınarak, geleceğe yönelik olarak çeşitli öneriler ortaya koyulmuştur.

Anahtar Kelimeler

ankara Üniversitesi, etik, mesleki etik, kütüphanecilik

Kaynakça

• Aslan, S. A. (1997), “Bilgi Hizmetlerinde Ahlâkî İlkeler”, Bülent Yılmaz (Yay. Haz.), 31 Mart-6 Nisan 1997, 33. Kütüphane Haftası Bildirileri, Ankara, Türk Kütüphaneciler Derneği, 134-139.
• Bezirci, P., Sağlık, Ö. (2015), “Üniversite Kütüphanecilerin Mesleki Etik Algısı: İstanbul’da Bulunan Devlet ve Vakıf Üniversiteleri Üzerine Bir İnceleme”, Hasan Sacit Keseroğlu, Güler Demir, Ersa Bitri ve Ayşenur Güneş (Yay. Haz.), 1. Uluslararası Kütüphane ve Bilgibilim Felsefesi Sempozyumu (3-5 Eylül 2014) Etik: Kuram ve Uygulama, İstanbul, Hiperlink Yayınları, 288-313.
• Dalkıran, Ö., Yılmaz, B. (2015), “Ankara’daki Üniversite Kütüphanecilerinin Düşünce Özgürlüğü Konusunda Yaklaşımları”, (Yay. Haz.) H. S. Keseroğlu, G. Demir, E. Bitri ve A. Güneş 1. Uluslararası Kütüphane ve Bilgibilim Felsefesi Sempozyumu, Etik: Kuram ve Uygulama, 3-5 Eylül 2014, İstanbul, Hiperlink, 103-135.
• Dole, W. V., Hurych, J. M. ve Koehler, W. C. (2000), “Values for Librarians in the Information Age: An Expanded Examination”, Library Management, 21(6): 285-297.
• Ekiz, D. (2003), Eğitimde Araştırma Yöntem ve Metotlarına Giriş, Ankara, Anı Yayınları.
• Felsefe Sözlüğü (2002), Hazırlayanlar Güçlü, A., Uzun, E, Uzun, S. ve Yolsal, Ankara, Hacettepe Üniversitesi.
• Fenerci, T. (2003), “Kütüphanecilik ve Disiplinlerarası Niteliği”, Türk Kütüphaneciliği, 17(3): 283-293.
• Ishikawa, K. (1985), What is Total Quality Control? The Japanese Way, London, Prentice-Hall.
• İnal, K. (1996), “Sosyalist Etik”, Gelecek Dergisi, 1-3 Kasım-Aralık, 3-7.
• Kaptan, S. (1998), Bilimsel Araştırma ve İstatistik Teknikleri, Ankara, Tekışık Yayınları.
• Karasar, N. (2009), Bilimsel Araştırma Yöntemleri, Ankara, Araştırma Eğitim Danışmanlık Yayınları.
• Kızılöz, T. (2017), “Ankara’daki Üniversite Kütüphanecilerinin Mesleki Etik Konusundaki Bilinç ve Yaklaşımları Üzerine Bir Değerlendirme”, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü, Ankara.
• Koehler, W. C., Hurych, J. M., Dole, W. V. ve Wall, J. (2000), “Ethical Values of Information and Library Professionals – An Expanded Analysis”, International Information & Library Review, 32: 485-507.
• Koehler, W. C., Pemberton, J. M. (2000), “A Search for Core Values: Towards a Model Code Ethics for Information Professionals”, Journal of Information Ethics, 9(1): 26-54.
• Kuçuradi, I. (2000), Felsefi Etik ve Meslek Etikleri, Harun Tepe (çev.), Ankara, Türkiye Felsefe Kurumu, 17-32.
• Mchugh, F. P. (1992), İş Ahlakı (ethics), Ankara, Detay Yayıncılık.
• Mengüşoğlu, T. (1965), Değişmez Değerler, Değişen Davranışlar, İstanbul, İstanbul Üniversitesi.
• Ocaklı, E., Soğuksu, D. (2005), “Kütüphanelerde Kullanıcı Gizliliği”, Aytaç Yıldızeli ve Hatice Kübra Bahşişoğlu (Yay. Haz.), ÜNAK’05 Bildiriler: Bilgi Hizmetlerinin Organizasyonu ve Pazarlaması 22-24 Eylül 2005 İstanbul, İstanbul, Kadir Has Üniversitesi, 192-208.
• Önal, İ. (2005), “Mesleki Yeterlilik ve Etik”, Mehmet Emin Küçük (Yay. Haz.), Prof. Dr. Nilüfer Tuncer'e Armağan, Ankara, Türk Kütüphaneciler Derneği, 255-260.
• Özan, M. B., Polat, H., Gündüzalp, S. ve Yaraş, Z. (2017), “Etik Kodlara İlişkin Okul Yöneticilerinin Görüşleri ve Etik Kod Önerileri”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 27(1): 43-52.
• Özbay, O., Kuzucuoğlu, A. H. (2018), “Acil Durum Kriz Yönetim Sistemi”, Uluslararası Hakemli Akademik Spor Sağlık ve Tıp Bilimleri Dergisi, 29 (Ekim -Kasım - Aralık).
• Öztemiz, S. (2012), Bilgi Teknolojilerinin Statü Bağlamında Bilgi Profesyonelliğine Yansıması: Ankara'da Çalışan Kütüphaneciler Üzerine Bir Araştırma, (Yayımlanmamış Bilim Uzmanlığı Tezi), Ankara, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Subaşıoğlu, F. (1997), “Kütüphanecilik Mesleğine Etiksel Bir Yaklaşım”, Türk Kütüphaneciliği, 11(2): 467-478.
• Şeşen, Y. (2020), “Bilgi Yayımının Sınırları: İletişim Etiği Unsurları”, Dr. Öğr. Üyesi Duygu Ünalan, Dr. Öğr. Üyesi Şeyhmus Doğan (ed.). Küresel Dünyada İletişimin Dijital Yüzleri, Konya, Eğitim Yayınevi. [ISBN: 9786057786876], 203-214.
• Tepe, H. (1997), “Etik ve Meslek Etikleri: Kavram ve Sorunlar”, 3. Ulusal Tesisat Mühendisliği Kongresi ve Sergisi, 71-75.
• Toplu, M. (2007), “Kütüphaneciliğin Etik Sorunu ve Türkiye Yaklaşımı”, Türk Kütüphaneciliği, 21(2): 186-217.
• Türk Kütüphaneciler Derneği Mesleki Etik İlkeleri (2005), Türk Kütüphaneciler Derneği, 7, http://kutuphaneci.org.tr/bildirgeler/mesleki-etik-ilkeleri/, Erişim Tarihi: 03.02.2020.
• Vural, B. A., Coşkun, G. (2011), “Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Etik”, Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 1: 1-27.
• Yıldızeli, A., Çolaklar, H., Güneş, G. (2009), “Web’den Tıp Fakülteleri Etik Kurullarının İncelenmesi”, V. Tıp Etiği Kongresi, 13-15 Kasım 2008, Ankara.
• Yılmaz, B. (2009), “Bilgi ve Belge Yönetiminde (kütüphanecilikte) Etik: Kuramsal Bir Yaklaşım”, Feyzi Uluğ ve diğerleri (Haz.), Kamu Etiği Sempozyumu 25-26 Mayıs 2009, Ankara: T.O.D.A.İ.E., 395-404.
• Yılmaz, B. (2015), “Bilgi ve Belge Yönetimi Etiği ya da İyi Kütüphaneci Olmak”, 1. Uluslararası Kütüphane ve Bilgibilim Felsefesi Sempozyumu: Etik: Kuram ve Uygulama, Kastamonu (3-5 Eylül 2014), İstanbul, Hiperlink, 136-143.
• Zan, B. U., Yazıcı, A., Yazıcı, S. (2016), “Kütüphanecilik Etiği Üzerine Nitel Bir Çalışma”, Journal of Human Sciences, 13(3): 5826-5841.