KAMU POLİTİKASI BAĞLAMINDA 6 ŞUBAT DEPREMİNİ HATAY’DA YAŞAYAN BİREYLERİN DEPREM SONRASI TRAVMA, BÜTÜNLEŞİK ANKSİYETE VE STRES DÜZEYLERİNİN BELİRLENMESİ

Yıl 2024, Cilt: 15 Sayı: 2, 181 - 195, 19.12.2024

Zihniye Okray , Furkan Yenal Es

Öz

Çalışmanın amacı 6 Şubat Depremini yaşayan bireylerin deprem sonrası travma, bütünleşik anksiyete ve stres düzeylerinin belirlenmesidir. Katılımcıların farklı sosyo-demografik değişkenlere göre deprem sonrası travma ile bütünleşik anksiyete ve stres düzeylerinin karşılaştırılması da amaçlardan biridir.
Gönüllü katılımcılara kişisel sosyo-demografik değişkenlerin yanı sıra deprem sırası ve sonrasındaki yaşantıları ile ilgili bilgiler, Deprem Sonrası Travma Düzeyini Belirleme Ölçeği (DSTDBÖ) ve Bütünleşik Anksiyete ve Stres Ölçeği (BASÖ) anketin içeriğini oluşturmaktadır. Çalışmada Hatay ilinde yaşayan 18 yaş üstü gönüllü bireylere amaca uygun örnekleme yolu ile veriler yüz yüze toplanmıştır. Araştırmanın verileri depremden 4 ay sonra Haziran ve Eylül ayları arasındaki süre zarfında, 400 depremzede bireyden elde edilmiştir. Sosyo-demografik değişkenlerin araştırma kapsamında kullanılan ölçek toplam puanları açısından anlamlı farklılıkları tespit etmek için Çok Değişkenli ANOVA (MANOVA) kullanılmıştır. Bağımsız değişkenin bağımlı değişken üzerindeki etkisini belirlemek amacı ile eta kare değerlerine bakılmıştır.
Elde edilen bulgular doğrultusunda kadın depremzede katılımcıların erkek depremzede katılımcılara göre deprem sonrası travma düzeyleri ve bütünleşik anksiyete ve stres düzeyleri daha yüksek bulunmuştur. Medeni durum değişkeni deprem sonrası travma düzeyi açısından gruplar arasında farklılık ortaya çıkarmazken, bütünleşik anksiyete ve stres düzeyi açısından eşinden bir nedenden ötürü boşanmış olan katılımcıların evli ve bekar olan katılımcılara istatistiksel olarak anlamlı farklılık ortaya çıkaracak şekilde daha yüksek bulunmuştur. Yaş, evin hasar durumu ve deprem sonrası kalınan yer değişkenleri de deprem sonrası travma düzeyleri ve bütünleşik anksiyete ve stres düzeyleri gruplar arasında anlamlı farklılıklar ortaya çıkarmıştır.

Anahtar Kelimeler

Hatay, deprem, travma; anksiyete; stress.

Kaynakça

• Afet Başbakalık Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (2011). “Ulusal Deprem Stratejisi ve Eylem Planı 2012-2023”. Resmî Gazete, (28029).
• Aker, T. (2006). “1999 Marmara Depremleri: Epidemiyolojik Bulgular ve Toplum Ruh Sağlığı Uygulamaları Üzerine Bir Gözden Geçirme”. Türk Psikiyatri Dergisi, 17(3), 204-212.
• Alpar, R. (2011). Çok Değişkenli İstatistiksel Yöntemler, Detay Yayıncılık. Ankara.
• Aslam, N., & Tariq, N. (2010). “Trauma, Depression, Anxiety, and Stress among Individuals Living in Earthquake Affected and Unaffected Areas”. Pakistan Journal of Psychological Research, 131-148.
• Aydın, M. S. (2024). “Cumhuriyet Döneminde Depremlerle Mücadelede Kamu Politikalarının Rolü”. HUMANITAS – Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 12 (Cumhuriyet’in 100. Yılı Özel Sayısı), 1-30.
• Başoğlu M, Kılıç C, Şalcıoğlu E ve ark. (2004). “Prevalence of Posttraumatic Stress Disorder and Comorbid Depression in Earthquake Survivors in Turkey: An Epidemiological Study”. J Trauma Stress, 17:133–141.
• Başoğlu, M., Şalcıoğlu, E., Livanou, M (2002) “Traumatic Stress Responses in Earthquake Survivors in Turkey”. J Trauma Stress, 15:269-276.
• Büyüköztürk, Ş. (2018). Sosyal Bilimler Için Veri Analizi El Kitabı. Pegem Akademi. Ankara.
• Cankardaş, S., ve Sofuoğlu, Z. (2019). “Post-Traumatic Stress Disorder Symptoms and Their Predictors in Earthquake or Fire Survivors”. Turk Psikiyatri Dergisi, 30(3).
• Cénat, J. M., & Derivois, D. (2014). “Assessment of Prevalence and Determinants of Posttraumatic Stress Disorder and Depression Symptoms in Adults Survivors of Earthquake in Haiti after 30 Months”. Journal of Affective Disorders, 159, 111-117.
• Cénat, J. M., McIntee, S. E., & Blais-Rochette, C. (2020). “Symptoms of Posttraumatic Stress Disorder, Depression, Anxiety and Other Mental Health Problems Following the 2010 Earthquake in Haiti: A Systematic Review and Meta-analysis”. Journal of Affective Disorders, 273, 55-85.
• Ceyhan, E., & Ceyhan, A. A. (2006). “1999 Marmara Bölgesi Depremlerini Yaşayan Üniversite Öğrencileri Üzerinde Depremin Uzun Dönemli Sonuçları”. Sosyal Bilimler Dergisi, 2, 197-212.
• Dell'Osso, L., Carmassi, C., Massimetti, G., Stratta, P., Riccardi, I., Capanna, C., & Rossi, A. (2013). “Age, Gender and Epicenter Proximity Effects on Post-traumatic Stress Symptoms in L'Aquila 2009 Earthquake Survivors”. Journal of Affective Disorders, 146(2), 174-180. Ebadi, H. (2020). “Bütünleşik Anksiyete Stres Ölçeği Ölçek Geliştirme Çalışması”. Balkan ve Yakın Doğu Sosyal Bilimler Dergisi, 6 (1), 89-99. Fan, F., Zhang, Y., Yang, Y., Mo, L., & Liu, X. (2011). “Symptoms of Posttraumatic Stress Disorder, Depression, and Anxiety among Adolescents Following the 2008 Wenchuan Earthquake in China”. Journal of Traumatic Stress, 24(1), 44-53.
• George, D., & Mallery, P. (2019). IBM SPSS Statistics 26 Step by Step: A Simple Guide and Reference. Routledge.
• Güler, Ç., & Çobanoğlu, Z. (1994). Afetler. T.C. Sağlık Bakanlığı, Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü Yayınları, Çevre Sağlığı Temel Kaynak Dizisi.
• Gündüz, F. (2022). “Afetlerde Kadın ve Toplumsal Cinsiyet Perspektifi ile Çıkarılması Gereken Dersler (Haiti ve Japonya Depremi Örneği)”. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, (12), 440-460.
• Güven, K. (2010). Marmara Depremini Yaşayan Yetişkinlerin Algıladıkları Sosyal Destek Düzeyleri Ile Travma Sonrası Gelişim ve Depresyon Arasındaki Ilişkinin Incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi, Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü).
• Karabacak Çelik, A. (2023). “Deprem Sonrası Travma Belirtileri, Umut ve Iyi Oluş Arasındaki Ilişkinin Incelenmesi”. TRT Akademi, 8(18), 574-591.
• Kardaş, F., ve Tanhan, F. (2018). “Van Depremini Yaşayan Üniversite Öğrencilerinin Travma Sonrası Stres, Travma Sonrası Büyüme ve Umutsuzluk Düzeylerinin İncelenmesi”. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(1), 1-36.
• Kipay, S. S. (2023). “Deprem Gerçeği ve Kadın Sağlığı Üzerine Etkileri”. İzmir Katip Çelebi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 8(2), 855-860.
• Kun, P., X. Tong, Y. Liu, X. Pei, and H. Luo. “What are the Determinants of Post-Traumatic Stress Disorder: Age, Gender, Ethnicity or Other? Evidence from 2008 Wenchuan Earthquake”. Public health 127, No. 7 (2013): 644-652.
• Livanou, M., Basoglu, M., Şalcıoğlu, E. ve ark. (2002). “Traumatic Stress Responses in Treatment-Seeking Earthquake Survivors in Turkey”. J Nerv Ment Dis, 190:816-23.
• Nakajima, Ş. (2012). “Deprem ve Sonrası Psikolojisi”. Okmeydanı Tıp Dergisi, 28(2), 150-155.
• Önder, E., Tural, Ü., Aker, T., Kılıç, C., & Erdoğan, S. (2006). “Prevalence of Psychiatric Disorders Three Years after the 1999 Earthquake in Turkey: Marmara Earthquake Survey (MES)”. Social Psychiatry and Psychiatric Epidemiology, 41, 868-874.
• Pallant, J. (2007). SPSS Survival Manual. New York, NY: Mc Graw Hill.
• Sakarya, D., ve Güneş, C. (2013). “Van Depremi Sonrasında Travma Sonrası Stres Bozukluğu Belirtilerinin Psikolojik Dayanıklılık ile Ilişkisi”. Kriz Dergisi, 21(1), 25-32.
• Sendai Afet Risk Azaltma Çerçevesi (2015-2030), https://uclg-mewa.org/sendai-afet-risk-azaltma-cercevesi-2015-2030/. Erişim Tarihi: 25/06/2024.
• Serin, Ş.C. ve Demir, M. (2024). “Doğal Afetlerin Mali Etkileri ve Yönetimi: Teori ve Uygulamalar Üzerine Bir İnceleme”. Demir M., Çelik A. ve Serin Ş. C. (Ed). Doğal Afetlerle Mücadelede Kamu Politikaları Sosyal, Ekonomik ve Mali Etkileri içinde s: 1-32. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Sohrabizadeh, S., Tourani PhD, S., & Khankeh, H. R. (2016). “Women and Health Consequences of Natural Disasters: Challenge or Opportunity?”. Women & Health, 56(8), 977–993.
• Şalcıoğlu, E., Başoğlu, M., Livanou, M. (2003) “Long-term Psychological Outcome for Non-Treatment-Seeking Earthquake Survivors in Turkey”. J Nerv Ment Dis, 191:154-60.
• Şeker, B. D., ve Akman, E. (2014). “Van Depremi Sonrasi Duygusal, Bilişsel ve Davranışsal Tepkiler: Polis Örneklemi İncelemesi”. Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15(27), 215-231.
• Tanhan, F. ve Kayri, M. (2013). “Deprem Sonrası Travma Düzeyini Belirleme Ölçeğinin Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması”. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 13/(2), 1013-1025.
• Tural, Ü., Coşkun, B., Önder, E. ve ark. (2004). “Psychological Consequences of the 1999 Earthquake in Turkey”. Journal of Traumatic Stress, 17:451-459.
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı. 2023. 2023 Kahramanmaraş ve Hatay Depremleri Raporu. https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2023/03/2023-Kahramanmaras-ve-Hatay-Depremleri-Raporu.pdf (Erişim tarihi: 10.06.2024).
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı, Strateji ve Bütçe Başkanlığı. 2023 Kahramanmaraş and Hatay Earthquakes Report. Post-earthquake Assessment Report. 2023. https://www. sbb. gov.tr/wpcontent/uploads/2023/03/2023-Kahramanmaras-veHatayDepremleri-Raporu.pdf (Erişim Tarihi: 21/06/2024).
• Wang, X., & Liu, K. (2012). “Earthquake and Mental Health”. Post Traumatic Stress Disorders in a Global Context, 211-214.
• Wang, X., Gao, L., Zhang, H., Zhao, C., Shen, Y., & Shinfuku, N. (2000). “Post‐Earthquake Quality of Life and Psychological Well‐Being: Longitudinal Evaluation in a Rural Community Sample in Northern China”. Psychiatry and Clinical Neurosciences, 54(4), 427-433.
• World Health Organization. (2023). Türkiye Earthquake: External Situation Report No. 9: 1 May–4 June 2023 (No. WHO/EURO: 2023-7145-46911-70035). World Health Organization. Regional Office for Europe.
• Yazıcıoğlu, Y. ve Erdoğan, S. (2004). SPSS Uygulamalı Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Detay Yayıncılık, Ankara.
• Zhou, X., Kang, L., Sun, X., Song, H., Mao, W., Huang, X., & Li, J. (2013). “Risk Factors of Mental Illness Among Adult Survivors After the Wenchuan Earthquake”. Social Psychiatry and Psychiatric Epidemiology, 48, 907-915.