Ankara Yöresinde Evcil ve Yabani Canıdaelerde Echınococcus Türlerinin Yayılışı, Cyst Şekillerinin Ensidansı ve Kontrol Olanaklarının Araştırılması

Yıl 1990, Cilt: 6 Sayı: 6, 1 - 19, 01.12.1990

Hasan Zeybek Ayşen Tokay

Öz

Ankara yöresinde evcil ve yabani canidae'lerden Echinococcus türlerinin yayılışı, cyst şekillerinin ensidansı ve kontrol olanaklarının araştırılması konulu çalışmamız 2568 materyal üzerinde gerçekleştirildi.
Bu araştırmamız saha, mezbaha ve laboratuvar çalışmaları olmak üzere 3 şekilde yürütüldü.
Saha çalışmalarında mezbaha civarında 15-20 gr.'dan az olmamak üzere 269 adet taze köpek gaitası toplandı. Gaitalar Zinc clorür ve doymuş tuzlu su flotasyon metoduyla muayene edildi. Mezbaha civarında toplanan gaitaların koprolojik muayenesinde 66 (%24,5) adet gaitada Taenidae yumurtaları teşhis edildi.
Mezbaha çalışmalarında, kesilen hayvanların karaciğer, akciğer ve diğer organları kist hidatik yönünden incelendi. Ankara yöresi ilçeleri mezbahalarında 1412 sığır, 506 koyun, 199 keçi ve 68 mandanın iç organ muayeneleri yapıldı. 1412 sığırda 168 (%11,8) karaciğeri 263 (%18,6) akciğer, 1 (%0,07) kalp, 1 (%0,07) dalak; 506 koyunda 82 (%16,2) karaciğer, 131 (%25,8) akciğer, 2 (%3.0) dalak ; 199 keçide 6 (%3.0) karaciğer, 18 (%9,0) akciğer ve 68 mandada 13 (%19.1) karaciğer, 15 (%22.0) akciğer kist hidatili bulundu.
İnvazyonlu hayvanlardan sığırların 117 (%8,2), koyunların 6 (%12,0), keçilerin 3 (%1,5) ve mandaların 11 (%16,1)'inin hem akciğerlerinde ve hem de karaciğerlerinde kist hidatike rastlandı.
Yakalanan 64 adet tarla farezi naylon torbalar içinde laboratuvarımıza getirildi.
Otopsi yapılan 64 farenin bütün iç organları lupla muayene edildi. Tarla farelerinde kist alveolar olgularına rastlanmadı.
Bakısı yapılan toplan 2249 adet hayvana ait organlarda hydatidose 497 (% 22,0) müsbet ve 1752 (%77,9) menfi bulundu.
Avcıların avladıkları tilki ve kurtlar ile ünitelerde öldürülen köpeklerin otopsi materyali usulüne uygun alınarak laboratuvarımıza getirildi.
Otopsi materyali, bir küvet içerisinde çeşme suyu ile yıkandı. Boşaltılan barsak içeriği 100 meçlik süzgeçte tazyikli su altında iyice yıkandı. Yıkanan içerik belirli oranda sulandırılarak Taenia Ekinokoklar diseksiyon mikroskobu altında birer birer sayıldı. Sulandırma oranına göre scolex sayısı saptandı.
16 tilki ve 1 adet kurt otopsisinde E. granulosus ve E.multilocularis saptanamadı. Yapılan 33 adet köpek otopsisinde 18 (%54,5)'in de değişik sayılarda ergin E.granulosus bulundu. Bir köpekte en fazla 39.938 adet E. granulosus elde edildi. Tüm köpeklerde ortalama 3.728 adet E. granulosus'un ergin şekilleri görüldü.

Anahtar Kelimeler

Canıdaelerde Echınococcus, Yabani Canıdaelerde Echınococcus, Evcil Canıdaelerde Echınococcus, Canıdaelerde Echınococcus Yayılışı, Canıdaelerde Echınococcus Türleri, Echinococcus, Hydatidosis, Hasan ZEYBEY, Ayşen TOKAY, 1990, Etlik Veteriner Mikrobiyoloji Dergisi

The Distribution of Echinococcus Species in Wild and Domestic Canidae, The Incidance of cyst Forms and lnvestigation of Control Measures

Öz

Our study called " The distribution of Echinococcus species in the domestic and wild canidae in Ankara region, the incidence of cyst types and investigation of control measures" was realized on 2568 materials.
In the field studies freshfeces of 269 dogs, not less than 15-20 grams were collected. Then these feces were examined, by using Zinc Chloride and saturated salin flotation methods. The eggs of Taenia spp. were diagnosed in 66 of the feces (24,5%) collected from the areas around the slaughterhouses.
In the salughterhouse studies; the livers, lungs and other internal organs of the slaughtered animals were examined in respect of cyst hydatique. The internal organs of 1412 cattle, 506 sheep, 199 goats and 68 water buffaloes that were slaughtered in the district slaughterhouses of Ankara, were examined.
168 livers (11,8), 263 lungs (18,6%), 1 heart (0,07), 1 spleen (0,07%) of 1412 cattle, 182 livers (16,2 %), 131 lungs (25,8%),2 spleens (3,0%) of 506 sheep, 6 livers (3,0 %), 18 lungs (9,0%) of 199 goats and 13 livers (16,1%), 15 lungs (22,0 %) of 68 water buffaloes were found to have cyst hydatique.
Among the animals that had the invasion , 117 cattle (8,2%), 60 sheep (12%), 3 goats (1,5%) and 11 water buffaloes (16,1%) were
64 harvest-mice were collected and brought to the laboratory . Then the necropoy of these mice were realized and all of the internal organs were examined by using a magnifer. Cyst alveolaris was not observed in none of the 64 harvest-mices.
Hydatidosis was found to be positive in 497 (22,0%) and negative in 1752 (77,9%) of the internal organs of 2249 animals that were examined. The necropsy materials of foxes, wolves hunted by the hunters and of the dogs shotin in the units were taken and brought to the laboratory.
The necropsy material were washed by the tap water into a bath-tab. The intestinal content was washed thoroughly under the pressedwater by a filter of 100 meches. The taenia echinococs were counted under the stereo microscope. The amount of the scolexes were determined according to the dilution rate.
E. granulosus and E. multilocularis were not observed in none of the necropsy of 16 foxes and 1 wolf. In 18 of the 33 dog necropsies (54,5%), mature E,granulosus were found in various amounts. The maximum amount of E.granulosus scolex that was counted in a dog was 39.938 and the minimum amount was 10.

Kaynakça

• ANOM, (1974) : "Türkiye'de Ekinokokoz Problemi Sempompozyumu, Erzurum. 1- 3 Kasım.
• BLAJAN, L, (1987) : Eohinococcosis/Hydatidosis. Monograph. Office International Des Epizooties. Ref. SV/KS 30. 296.
• DOGANAY, A. (1984) : Ankara köpeklerinde görülen helmint türlerl, bunların yayılışı . ve· halk sağlığı yönünden önemi, A.Ü. Vet. Fak. Derg. (30), (4) .
• EUZEBY, J: (1966) : Les maladies vermineuses · des animaux domestique et leurs incidences sur la pothologie humaine .. T. ll Maladies: dues aux plathelminthes Fasc. 1. cestodes Vigot, .Paris.
• EUZEBY, J . (171) : Les echinococcuses, animales et Leurs relatlons avec Ies eohinococcuses de l'homme Vigot Freres, Paris.
• GÜRALP, N., TiGiN, Y. (1966) : Yomesan'ın köpek ve kedi cestodlarına etkisi. A.Ü. Vet. Fak. Der.g 13 (3): 253-267.
• GÜRALP, N., DOGRU, C. (.1971) · : Ankara mezbahasında kesilen değişik yaşlardaki ·koyun ve sığırların organlarında görülen ekinokok kistlerinin fertilite durumları. A.IÜ. Vet. Fak. Derg. 18(2); 195~205.
• GÜRALP, N., TiGiN, V., OGUZ, T., PlNAR. R., ve BURGU, A. (1976) : The effect of Droncit on dog and cat tapeworms. A.Ü. Vet: Fak. Derg.' 1-2.
• GÜRALP, N . . (:197'4) : Helmintoloji o·ers Kitabı, A.Ü. Yayınları N'o: 307.
• GÜRALP, N., DiNÇER, Ş., KEMER, R, CANTORAY, R., TAŞAN, E. (1977) Elazığı yöresi köpekIerinde gastro.-intestinal helmint türleriyle bunların Yayılış oranı ve halk sağlığı yönünden önemleri. Vet. Fak. Derg. A.Ü, 2, 240-24.
• HÖHCNER, F. (1969) · : Samsun Veteriner Kontrol ve Araştırma Enstitüsü: Özel Notlar.
• KAHYAOGLU, T. · (1967) : Echinococcus ve Cysticercose'do epidemiyoloji ve proflaksi. Bornova Vet. Arş. Enst Derg. 15: 129-142.
• MERDiVENCi. A. (1953) : Türkiye'de tilki (Vulpes vulpes)'lerde ilk helmintolojik araştırma .ve ilk Echinococcus multilocularis (Leukart, 1863) Vogel, 1955 Olayı . Türk Vet. Hek. Dern. Derg. 33, 290-296.
• MERDİVENCi. : A (1968) : Köpeklerin Echinoccoccus'la bulaştırmada . bazı gözlemler. Türk Vet. Hekimler ,Dern: Derg. Cilt: 38, Sayı: 6.
• MERDiVENCi, A. (1968) : ll. köpeklerde Echinococcus'in Yomesan'la tedavisi. Türk Vet. Hek. Dern. nerg. Cilt: 38, Sayı: 6.
• MERDiVENCi. A. (1969) : istanbul sokak köpeklerinde Echinoccoccus granulosus (Batsch 1786) Rrudolphi, 1805, Türk Mikrobiyoloji -Dergisi 1, 23-28.
• MERDiVENCi. A. {1976) : Türkiye'de Hydatik Kist Hastalığı. i.ü. Cerrahpaşa Tıp Fak. Yayınları No: 2145.
• DERDiVENCi. A. (1982) : Hidatidoz (Hydatik kist hastalığı) . i.ü. Cerrahpaşa · Tıp Fak. Yay: 2972-97.
• MiMOĞLU, M., GÜRALP, N., SAYIN, F. (1958) : Ankara'da iki köpekte tespit ettiğimiz Echinococcus granulosus vak'ası. Vet. Hek. Dern. Derg. Sayı: 146-147. . .
• MiMiOGLU,. M., GÜRALP, . N., SAYIN, . F; (1959) : Ankara köpeklerinde görüIen parazit türleri ve bunların yayılış nisbeti. A.Ü. Vet. Fak. Derg. 6 (1-2).
• MiMiOGLU, 'M., GÜRALP, N., TOLGAY, N., SAYIN, F. (1965) : Ankara civarında tilki (Vulpes vulpes)'Ierde bulduğumuz helmintler. Vet. Fak. Derg. Ank. Ünv. 12, 164-190. MiMiOGLU, M., GÖKSU, K .. ve GÜLER, S. (1968) : Kedilerde Echinococcus granulosus invazyonu üzerinde deneysel araştırmalar. A.Ü. Vet. Fak: Derg. _15 (2) .: .184-188.
• MiMiOGLU, M., GÖKSU, K., DiNÇER·. Ş. (1S72) : Yurdumuzda Echinococcosis ve -Hydetidosis sorunu, Türk Hidat. -Derg. 18, 3-14.
• OGUZ, T. (1971) : Yurdumuzda ekinokok sorunu. Türk Vet. Hek. Dern. 41, 18-25.
• OHBAYASHi. M., RAUSCH, R.L. and FAY, F.H.·(1971) : On the ecology and distribution of Echinococcus spp. (cestoda: Taeniidae) and characteristics of their Journal ot Veterinary Research.' Vol: 19, Suppl.
• OYTUN H:Ş. : (1956) : Türkiye'de · Hydatidose. VII. Türk Mikrobiyoloji Kongresİ Türk Mikrobiyoloji Cemiyeti Yay. 20-24 Eylül, istanbul. .. 27 0
• OYTUN, H. Ş . (1959) : Hydatidose'a . dair sorulan soruların karşılıkları. Türk Vet. Hek. Dern. 'Derg. (152-153): 255-259.
• OYTUN, H.Ş .. (1959) : Sığır karaciğerinde görülen Echinococcus miltilocuIaris Leukar·t, 1863 (E.alveolaris. Klemm, 1889) vak'ası . A.Ü. Vet . Fak. Derg. 6{1 -2): 47-52 .
• OYTUN. H.Ş . (.1961) Genel Parazitololi ve Helmintoloji. Ege Matbaası, Ankara.
• OYTUN, H.Ş. (1965) : Echincoccus alveolaris'in biyoloji tarihine dair toplu bir bakış. Türk. Vet. Dern. Derg. (·1-2): 81-84
• ÖZÇELiK, ·S., SAYGI, G. ('1980) : Sivas .mezbahasında kesilen koyun ve sığırlarda kist hidatik görülme oranları . T.parazitol. Derg. XIV (1). s. 41-44.
• POYRAZ, Ö., ÖZÇELİK , S., SAYGI, G., GENÇ, Ş . (1990) : Sivas Et ve Balık Kurumu kombinasında 1985-1988 yılları arasında kesilen koyun ve sığırlarda kist hidatik görülme oranı . T.parazitol. Derg. XIV (1). S. 35-40.
• RAMAZANOV, T.V. (1864) : Cadmium salts as anthelminthics in cestoidiasis of dogs, Vestnik sel skhokaz.
• SELÇUKLU, R. (1959) :insanlarda görülen kist hydatique olaylarının orijini üzerinde araştırma . Türk Vet. Hek. Dern. Derg. 39, 51-52.
• SELLİOGLU, B. (1974) : Ekinokokozun Türkiye ve Dünyadaki dağılımı, kontrol ve koruma yöntemleri. Türkiye Ekinokokoz problemi sempozyumu. Erzurum,1-3 Kasım.
• STEPANYAN. S:G. (1962) : Post-imaginal dehelminhization of dogs Against cestode infections tezini Dolad proizvods. Konf. po. Helmint Dzhauhde, 7. 73.
• TAŞAN, E. (1984) : Elazığ kırsal yöre köpeklerinde helmintlerin yayılışı ve insan sağlığı yönünden önemi. Fırak Üniv .. Doçentlik Tezi.
• TINAR, R., COŞKUN , S.Z., DOGAN, H., DEMiR, S., AKYOL, Ç.V., AYDIN, L.(1989) : Bursa yöresi köpeklerinde ·görülen Helmint türleri ve bunların yayılışı Türkiye .Parazitoloji Derg. XIII (3-4) . S. 113-120.
• TOPARLAK, M., -GÜL, Y. (1989) : Van ili Belediye Mezbahasında kesilen hayvanlarda Hidatidozun yayılışı. AÜ. Vet. Fak. Derg. 3B(1) 129-137.
• TÜRKMEN, H. (1985) : Mandalarda (Bubalus Bubalis Linneens, 1758) HYDATIDOSIS i.ü. Vet. Fak. Parazitoloji. Yüksek Lisans Tezi (Yayınlannıadı).
• ULUKAN, Y. (1961) : Türkiye'de Hydatidose'un önemi, yayılışı ve buna dair araştırmalar. Kars Matbaası, Ankara.
• ÜNER, A. (1989) : izmir ve civarında köpeklerde Echinococcus granulosus Batsoh, 1786), Rudolphi 1805 Üzerindeki Araştırmalar. T.parazitol. Derg. XIII (3-4), S. 103-112 ..
• WOLFGANG, R.'W. (1961) : The efficienecy cf cadmium compounds in the treatment orf Emultilocularis in dogs and rodents J. of paras., 47. p. 17.
• ZEYBEK, H. (1972) : Samsun Bölgesinde insanlarda görülen Hydotique olayları ve alınması gereken koruyucu tedbirler. Türk Hidatidoloii Derg. Sayı:19. pp. 76-83.