Sığırlarda Tropikal Theileriosis Üzerine Epidemiyolojik Araştırmalar

Yıl 2005, Cilt: 16 Sayı: 1-2, 43 - 56, 01.12.2005

Fahri Sayln Şükran Dinçer Zafer Karaer Ayşe Çakmak Hasan Zeybek Bengi Dündar Bengi Dündar Serpil Nalbantoğlu Zati Vatansever Cevdet Yaralı , Ahmet Deniz

Öz

Türkiye'de mevcut sığırların çoğunluğu,
genetik yapı İtibarıyle, düşük verimli yerli ırklardan
meydana gelmiştir. Bu nedenle, tarımsal
potansiyeli yüksek bölgelerde bulunan yerli
ırk sığırların yerine batıdan kültür ırkı sığırlar
ithal edilerek, yıllardır sığırcılığın ıslahına çalışılmıştır.
Ancak, Türkiye'de sığır yetiştiriciliğini
olumsuz yönde etkileyen, genetik yapı
dışında diğer bazı faktörler de mevcuttur. Bu
faktörler arasında viral, bakteriyel ve paraziter
hastalıklar önemli yer tutarlar.

Anahtar Kelimeler

Etlik Veteriner Mikrobiyoloji Dergisi, Sığır, Tropikal Theileriosis, epidemiyoloji, 2005

Epidemiologycal İnvestigations of Tropical Theileriosis in Cattle

Öz

This study was carried out in an endemic region of Central Anatolia to research the ep epidemiology
of tropical the theileriosis after vaccination from March 1996 to April 1999. The study was conducted
in Kesikköprü, Köseli, Kerişli villages and TIGEM farm of Bala county, and Kabak, Güreş,
Girmeç, Hıdırşeyh villages and TIGEM fann of Polatlı county where the presence of Theileria annulata
was detected by blood smear inspections. In these villages, 50 % of cattles was native, 30 %
cross-breed and 20 % pure Holstein.
The studies have showed that the prevalence of T.annulata was 39.8 % befare the vaccination.
Cattle were vaccinated by T. annulata live macro-schizont vaccine that contained 107 cells per
ml (produced in Pendik Veterinary Research Institute). lnspections done 45 days later fallawing to
the vaccination showed that 58.5% of cattle became seropositive against T. amııtlata antigen. The
seropositivity percentage in unvaccinated control group cattle became 30.1% during one active
season of the disease. In the same period, 48.5 % of vaccinated and 29.4 % of control group animals
became the port or of T. annulata.
The vaccine was found to be partially effective on tropical theileriosis since the ineidence of
the disease was detected to be 1.9% in the vaccinated animals and 10.5 %in the unvaccinated control
group animals. It was also confırmed with this study that theileriosis is endemic disease in certain
regions of Ankara province.
The sporoblasts of T.annulata were found in the saliva glands of Hyalomma anatolicum anatolcum
and Hyalomma anatolicum excavatum. lt was concluded that tlıese ticks are the potantial
vecfor of tropical the theileriosis in Turkey.

Kaynakça

• AÇlCI M (1998). Samsun yöresinde tropikal theileriosise karşı aşılanan sığırlarda saha çalışmaları. Doktora tezi. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• AKTAŞ M, DUMANLI N, KARAER Z, ÇAKMAK A, SEVGiLi M (1999). Elazığ, Malatya ve Tunceli illerinde Theileria annulata 'nın seroprevalansı.ll. Ulusal Parazitoloji Kongresi, 6-1 O Eylül 1999, Sivas. Program ve Bildiri Özetleri. Ege Üniversitesi Basımevi, Bornova-İzmir. S.260.
• AKTAŞ M, ÇAKMAK A (2001). Malatya yöresinde tropikal theileriosisin epidenıiyolojisi. 12.Ulusal Parazitoloji Kongresi.24-28 Eylül 2001, Elazığ. Program ve Özet Kitabı. S.61.
• BOUA TTOUR A, DARGHOUTH MA, BEN MILED L (1994). Epidemiological investigation on tropical tlıeileriosis in the sııblıumide bioclinıatic area in Tunisia: Study of the Hyalomma, ve ctor tick in Tunisia. European Uı:ion third Coordination Meeting on Tropical Theileriosis, Antalya, Turkey, pp. 3-6.
• BROWN CGD (1987). Thei1eriidae. In: Taylor, AER and Baker, JR In vitro Methods for Parasite Cultivation. Academic Press, London,pp.230-253.
• ÇAKMAK A (1987). Untersuchungen zur inzidenz von Hünıoparasiten in einer Rinderherde in der provinz Ankara. Vet Med Diss Hannover, Tierarztl Hohsch, pp. 133.
• DİNÇER Ş, SAYIN F, KARAER Z, ÇAKMAK A, FRİEDHOFF KT, MÜLLER I, İNCi A, YUKARI BA, EREN H (1991). Karadeniz Bölgesi szğzrlarında bulunan kan parazillerinin seroinsidensi üzerine araştırmalar. Ankara Üniv Vet Fak Derg, 42(1), 57-226.
• DOLAN TT (1989). Theileriosis: A comprehensive review. In: Theileriosis Rev Sci Tech Off Int Epiz, 8(1), 11-36.
• EREN H, ÖZLEM MB, SERT H, KAPLAN A (1998). Aydın yöresi sığırlarında Theileria annıılata (Dsclıunkowsky& Lush) 'nın sero-prevalansı. Türkiye Parasit Derg, 22,177-179.
• FLACH EJ, OUHELLI H (1992). The epidemiology of tropical tlıeileriosis (Tiıeileria annu/ata infection in cattle) in an endemic area of Morocco. Vet Parasit, 44, 51-65.
• FLACH EJ, OUHELLI H, W ADDINGTON D, OUDICH M, SPOONER RL (1995). Factors influencing the transmission and ineidence of tropical t!ıeileriosis (Tiıeileria annu/ata infection of cattle) in Morocco. Vet Parasit, 59, 177-188.
• GÖKSU K (19"i9 ). Ankara ve c ivan sığırlarında tlıeileriosis üzerinde sistematik araştırmalar. AÜ Vet Fak Yay, No. 115/60, Yeni Matbaa, Ankara.
• GÖ KSU K (1970 ). Yurdwnıızun çeşitli bölgelerinde sığırlarda piroplasnıida enfeksiyonları ( Piroplasmosis, Babesiosis, T!ıeileriosis) ve Anap/asmasis'in yayı/ış durumları. Türk Vet Hek Dem Derg, 40, 4, 29- 39.
• GREMMELS HD (1983). In vitro-infektion von bovinen :ymplıozyten mit Tlıeileriasporozoiten. Diss. Hannover, Tierarztl und Med Hohsch, p.72. 15. HASHEMI-FESHARKI R (1988). Control ofT/ıeileria annu/ata in Iran. Parasit Today.
• HOOGSTRAAL H (1956). African Ixodoidea. Ticks of the Sudan. US Naval Med Res Unit, 3, Cairo, Egypt.
• İNCi A, ÇAKMAK A, KARAER Z, ATASEVER A, DİNÇER Ş, SAYIN F, İÇA A, ÇAM Y (1999). Kayseri yöresinde tropikal tlıeileriosisin epidenıiyolojisi. ll. Ulusal Parazitoloji Kongresi, 6-1 O Eylül 1999, Sivas. Prograrı:1 ve Bildiri Özetleri. Ege Üniversitesi Basımevi, Bornova-İzmir. S.161.
• KARAER Z, YUKARI BA, AYDIN L (1997). Türkiye Keneleri ve Vektörlükleri. Ed. M.ali Özce! ve Nilgün Daldal: Parazitoloji' de Artropod Hastalıkları, Vektörler. Türkiye Parazitoloji Dem Yay No: 13, 363- 434.
• KARATEPE B, KARATEPE M, NALBANTOGLU S, KARAER Z, ÇAKMAK A (1999)': Niğde yöresinde tropikal tlıeileriosisin prevalansı. ll. Ulusal Parazitoloji Kongresi, 6-10 Eylül 1999, Sivas. Program ve Bildiri Özetleri. Ege Üniversitesi Basımevi, Bornova-İzmir. S.l68.
• KARATEPE B (2000). Niğde yöresinde tropikal theileriesisin aşılama sonrası epidemiyolojisi. Doktora tezi. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• KURTPlNAR H (1954). Türkiye Keneleri. Güven Matbaası, Ankara, 107.
• LESTOQUARD F (1931). Le s piroplasmose des bovins en Turquie. Bul Soc Path Exot. 24, 817-8 19.
• NALBANTOGLU S (1996). Çukurova yöresinde tropikal theileriosise karşı aşılanan sığırlar üzerinde saha çalışmaları. Doktora tezi. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• ÖZ İ ( 1999). Adana yöresinde tropika1 theileriosise karşı aşı1anan sığırlar üzerinde saha çalışmalaı·;. Doktora tezi. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• ÖZCAN C (1961). Ankara ve civarında evcil hayvanlarda piroplazm vak' aları ve tedavileri üzerine araştırmalar. Tez, AÜ Vet Fak Yay, 143.
• ÖZKOÇ U, ONAR E ( 1 980). Yurdunıuzıın değişik yörelerinden izole edilen Tlıeileria annulata suşlarının doku kültürüne adaptasyonu ve üretilmesi. Doğa Bili.m Derg, 4, 36- 40.
• ÖZKOÇ Ü, VURAL A, ONAR E, PIPANO E (1978). Üç değişik lokal Tlıeileria annulata suşunun doku kültüründe İzolasyonu ve üretilmesi. Pendik Vet Bakt Ser Enst Derg, 10, 2:31-34.
• PIPANO E (1976). Control of tlıeileriosis and anaplasmosis in lsrael. Bull Off Inst Epiz, 86, 55-59.
• PIPANO E (1977). Basic principles of Theileria annulata control. In: Theileriosis (eds. JB Henson, M Compbell). IDRC, Ottowa, pp. 55-65.
• POMERANTZEV BI ( 1950). Fa una of USSR Arachnida, Ixodid ticks (Ixodidae) Paukoobraznye, n s ( 41 ), 4 (2), 224. (English
• translation by Elbi A, edited by Anastos G. Thr American Institute of Biological Sciences, Washington DC (Copyright), 1959, pp. 199.
• SAMUEL S, RAİF M (1930). Koyun piroplazmozisi hakkında muafiyetİn yeni usulleri, Türkiye'de piroplazmozis. Baytari Mecmua, 7,8, Milliyet Matbaası, Istanbul.
• SAYIN F, DİNÇER Ş, KARAER Z, ÇAKMAK A, İNCi A, YUKARI BA, ' EREN H, KIRVAR E (1990). Studies on tropical theileriosis in Turkey. Recent Developments in the Research and Control of Theileria annzzlata. Proceedings of a workshop held at ILRAD, Nairobi, Kenya.
• SAYIN F (1991). Status of tropical theileriosis in Turkey. In Proceedings of the second International Workshop Sponsoı·ed by the European Communites Science and Technology for Development Prograrnme. March 18-22, India. p.20-22.
• SAYIN F, DİNÇER Ş, KARAER Z, ÇAKMAK A, İNCi A, YUKARI BA, EREN H (1991). Epidemiological study on tropical theileriosis around Ankara. In: "Proceedings of the second EEC Workshop on Orientation and Coordination of Research on Tropical Theileriosis" Ed.DK Singh and HC Varshney, pp. 51-54, N4arch 18-22, 1991. National Dairy Development Board, Anand, India.
• SAYIN F, DİNÇER Ş, KARAER Z, ÇAKMAK A, İNCi A, YUKARI BA,EREN H, BROWN CGD (1992). Epidemiological study on tropical theileriosis around Ankara. In: Veteriner Hekimliği Öğreniminin ı50. Yılı, Ankara, Türkiye, PP· 263-278.
• SAYIN F, DİNÇER Ş, KARAER Z, ÇAKMAK A, YUKARI BA, VATANSEVER Z, NALBANTOGLU S ( 1 993 ). Türkiye' de tropikal theileriosisin vektörleri üzerinde araştırmalar. 8. Ulusal Parazitoloji Kongresi Bildiri Özetleri, 7-10 Eylül ı993, Trabzon, Türkiye. (Studies on the vectors of tropical theileriosis in Turkey. 8th National Congress of Parasitology, Abstracts, 7-10 September ı993, Trabzon, Turkey).
• SAYIN F, DİNÇER Ş, KARAER Z, ÇAKMAK A, YUKARI BA, VA TANSEVER Z, NALBANTOGLU S ( 1994 ). Field study us ing attenuated vaccine cells in the protection of cattle against tropical theileriosis ın Turkey. Third Cooı·dination Meeting on Tropical Theileriosis. 4111 9111 October, 1994, Antalya, Turkey.
• SA YlN F, DİNÇER Ş, KARAER Z, ÇAKMAK A, NALBANTOGLU S, VATANSEVER Z, İNCİ A, YUKARI BA, EREN H, BROWN CGD, MELROSE R (200 ı) . Türkiye' de tropikal the ileriosis üzerinde araştırmalar. 3. Theileria annulata ile deneysel olarak enfekte edilmiş buzağılar üzerinde beslenen 4 Hyalomma (lxodidae)
• türünün enfeksiyon oranları üzerinde karşılaştırmalı çalışmalar. T Parazitol Derg, 25(3), 258-264.
• SAYIN F, KARAER Z, DİNÇER Ş, ÇAKMAK A, İNCi A, YUKARI BA, EREN H, VATANSEVER Z, NALBANTOGLU S, MELROSE TR (2003). A comparison of susceptibilities to infection of four species of Hyalomma ticks with Theileria annulata. Vet Parasitol, 113, ı15-121.
• SAYIN F, DİNÇER Ş, KARAER Z, ÇAKMAK A, İNCi A, YUKARI BA, EREN H, V ATANSEVER Z, NALBANTOGLU S (2003). Studies on the epidemiology of tropikal theileriosis (Theileria annulata infection) in cattle in Central Anatolia, Turkey. Trop Anim Hlth Prod, 35, 521-539.
• SERGENT E, DONATIEN A, PARROT L, LESTOQUARD F ( 1945). Etudes sur le s piroplasmoses bovines, Institute Pasteur. D' Algerie, Alger pp. ıı9-24ı .
• STEPANOVA NL, ZABLOTSKY VT (1989). Bovine tlıeileriosis in the USSR. In: Theileriasis. Rey Sci Tech Off Int Epiz, 8, ı , 89-92.
• TAŞÇI S (1984). Tropikal theileriosis 'in yayılışmda mandalann rolü üzerinde araştmnalar. Doğa Bilim Dergisi, 0 1, 8,2, 168- ı77.
• THRUSFIELD M (1986). Veterinary Epidemiology Butterworths, London, Bos ton, Durban, Singapore, Sydney, Toronto, Wellington. pp. 280, 1995.
• TÜZDİL AN (1936). Mezbahalara Mahsus Parazitoloji . Istanbul.
• TÜZDİL AN (1954). Memleketimiz sığırlarında Theilel • ...ı annu/ata 'dan (Dschunkowsky and Lııhs, 1904) lıusule gelen tlıe ileriosis. Ank Univ Vet Fak Derg, 1(2): 43-52.
• TÜ ZER E (1981 ). İstanbul İli ve çevresinde sığırlarda görülen Babesia, Theileria ve Anaplasnıa türleri ve bunlardan oluşan enfeksiyonların yayılışı üzerinde araştırma. İÜ Vet Fak Derg, 8, 97-1 10.
• ÜNSÜREN H (1976). Theileria annu/ata'dan ileri gelen theileriosis'in bazı şemoterapötiklerle tedavisi üzerinde araştırmalar (Doç.Tezi). Ankara Üniv Vet Fak, Ankara.
• ÜNSÜREN H, KURTDEDE A, GÖKSU K (1988). Effectiveness ofparvaquone in ccıttle infected witlı Theileria annulata. Trop Anim Hlth Prod, 20, 256-258.
• VA TANSEVER Z (1997). Çukurova yöresinde tropikal theileriosis (Sığırlarda Theileria annulata enfeksiyonu) in epidemiyolojisi üzerinde araştırmalar. Doktora tezi. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• WALKER AR, MCKELIAR SB, BELL LJ, BROWN CGD (1979). Rapid quantitative assessment of Tlıeileria infections in ticks. Trop Ani m Hlth Prod, 1 1, 21-26.
• YAMAN N (1998). Ankara Çubuk yöresi nde tropikal theileriosise karşı aşılanan sığırlarda aşılama sonrası epidemiyolojik çalışmalar. Doktora tezi. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• ZEYBEK H, YARALI C, DÜNDAR B (1994). Çankırı yöresi sığı rlarında Tlıeile ria annulata 'nın sero-prevalansı. Etlik Vet Mikrob Derg, 8(1), 69-79.
• ZÜRNER U (1983). Seroepidemiologie der bovinen Babesien-und infectionen in Kolumbien: Untersuchungen mit dem Immunofluoreszenz-Test. Tierarztl Hochsch., Diss. Anaplasmen .Einleitende indirekten Hannover,