KAPİTALİZMİN YENİ NESİL “ÇOKLU KRİZ”LERİ

Yıl 2022, Cilt: 11 Sayı: 1, 36 - 62, 17.08.2022

Uğur Eser

Öz

Kapitalist ekonomilerin eleştirel politik ekonomisi bize küresel kapitalizmde, geçmişi aslında on yıllarca gerilere giden, günümüzde ise birbiriyle iç içe geçmiş başlıca üç kriz eğiliminin sürdüğünü gösteriyor. Borç krizi, ekolojik kriz ve demokrasi krizi. Kapitalizmin “çoklu kriz”lerinin ardında bir sermaye birikim stratejisi ve bunu içeren bir büyüme modeli olarak finansallaşma ya da finans odaklı büyüme yatmaktadır. Küresel kriz sonrası gelişmeler bu birikim-büyüme modelinin ekonomik, siyasal ve çevresel pek çok sorunu da beraberinde getirdiğini göstermiştir. Bu çalışma bu krizlere odaklanmakta ve kapitalist sistemin doğasında olan küresel çaptaki “çoklu kriz”lerin sistemle bağlantılı ve içsel olduğunu iddia etmekte ve sistemik ( finansal, iklimsel, siyasal) bozulmanın nedenlerini ele almaktadır.

Anahtar Kelimeler

Neoliberalizm, Finansallaşma, Çoklu Krizler, Eleştirel Politik İktisat

Kaynakça

• Alvaredo, F, L. Chacel, T. Piketty, E. Saez ve G. Zucman ( der.) (2018) Dünya Eşitsizlik Raporu, T. İş Bankası yayınları.
• Bayındır, D ( 2020) (der.) Salgın, Tükeniş Çağında Dünyayı Yeniden Düşünmek, Tellekt, İstanbul.
• Başkaya, F (2016) Bir Başka Uygarlık İçin Manifesto, Yordam kitap.
• Berezin, M (2011) Neoliberal Zamanlarda Liberal Olmayan Politikalar, Yeni Avrupa’da Kültür, Güvenlik ve Popülizm, Çev: E.Köksaldı, İstanbul Bilgi Üniversitesi yayını.
• Brown, W (2020) Neoliberalizmin Haraberelerinde, Batı’da Antidemokratik Siyasetin Yükselişi, Metis yayınları.
• Bourdieu, P (1986) “ The Forms of Capıtal”, G. Rıchardson (der.) Handbook of Theory and Research for the Socıology of Educatıon, New York: Grenwood Press.
• Crouch, C ( 2016 ) Post- Demokrasi, Çev. E. Zeybekoğlu, Dost yayınevi.
• D’alisa, G, F. Demaria ve G. Kallis ( der.) (2020) Küçülme, Yeni Bir Çağ İçin Kavram Dağarcığı, Metis yayınları, İstanbul.
• Dardot, P ve C. Laval (2012) Dünyanın Yeni Aklı: Neoliberal toplum Üzerine Bir Deneme, Çeviren: F. Taylan ve İ. Ergüden, Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• European Environment Agency (EEA) Economic Losses from Climate-related Extremes ın Europe, https://www.eea.europa.eu/ims/ecenomic-losses-from-climate-related-extremes, erişim 26.11.2021.
• Eser, U (2015) “ İktisatın krizi ve iktisatta yeni (anaakım) yaklaşımlar, İktisat ve Toplum, sayı: 59, Eylül.
• Eser, U (2018) “ İktisatta Yeni Nesil (Geç Neoklasik) Kuramlar, Devletin Dönüşümü ve Kalkınma Paradigmasına Yansımaları, Fiscaoeconomia, Sosyal Bilimler Dergisi,Cilt:2, Şubat, Özel sayı 1, 28-70. http://dx.doi. org/ 10.25295/fsecon.2018.s1.002
• Eser, U (2019) “ Uluslararası yeni işbölümünde meta zincirlerinin kazananları ve kaybedenleri”, İktisat ve Toplum, sayı: 103, Mayıs.
• Eser, U (2020) “ Otoriterleşen popülizm ya da yükselen yeni otoriterlik”, İktisat ve Toplum, Sayı: 120, Ekim.
• Fıne, B ve D. Mılonakıs, (2014) İktisat Emperyalizminden Acayip İktisata, İktisat ve Diğer Sosyal Bilimler Arasında Değişen Sınırlar, Heretik yayınları.
• Gandesha, S (2018) “ Understanding right and left populism” J. Morelock (der.) Critical Theory and Authoritarian Populism, University of Westminister Press içinde, s:49-70.
• Geiselberger, H (2017) Büyük Gerileme: Zamanımızın Ruh Hali Üstüne Uluslararası Bir Tartışma, Çev: M. Şahin, A. Biçen, A.N.Bingöl, O Kılıç, Metis yayınları, İstanbul
• Haıven, M ( 2016) Hayali Sermaye, Popüler Kültürde ve Gündelik Yaşamda Finansallaşma, Koç Üniversitesi yayınları.
• Harvey, D (2012) Sermayenin Sınırları, Tan Kitabevi.
• Harvey, D (2011) Sermayenin Mekanları, Eleştirel Bir Coğrafyaya Doğru, Sel yayıncılık.
• Harvey, D ( 2017) Dünyanın Halleri, Sel yayınları.
• Hodgson, G.M. (2016) “ How capıtalism actually generates more inequality”, https://evonomıcs.com. erişim 19.08.2019
• International Institute of Finance (IIF) (2020) Global Debt Monitor, Attack of the Debt Tsunami.
• International Energy Agency (İEA) Global Energy Review 2021, https://www.iea.org/reports/ global-energy-review-2021, erişim 09.11.2021
• Jessop, B ( 2019) “ Authoritarian neoliberalism: periodization and critique”, South Atlantic Quarterly, 118 (2), April, 343-361. https://doi.org/10.1215/00382876-7381182
• Kaplinsky, R ( 2000) Spreading the gains from globalization: What can be learned from value chain analysis?” Institute of Development Studies Working Paper,110. Lapavitsas, C ( 2019) Üretmeden Kar Etmek, Koç Üniversitesi Yayını.
• Lapavitsas, C (2010) Finansallaşmış kapitalizm: kriz ve finansal müsadere”, C. Lapavitsas (der.) Finansallaşma ve Kapitalizmin Krizi, Yordam Kitap, İstanbul içinde,s: 25-74.
• Levitsky, S ve L.A. Way (2013) Competitive Authoritarianism, Hybrid Regimes After the Cold War, Cambridge University Press.
• Levitsky, S ve D. Zıblatt (2018) Demokrasiler Nasıl Ölür, Çev. D.Dinç, Salon yayınları.
• Levitsky, S ve L.A. Way (2020) “The new competitive authoritarianism”, Journal of Democracy, January, 31 (1), 51-65.
• Mason, P ( 2015) Kapitalizm Sonrası, Geleceğimiz İçin Bir Kılavuz, Yordam kitap.
• McKinsey Global Institute (2018) “Solving the productivity puzzle”, February. https://www.mckinsey.com/ solving-the-productivity-puzzle, erişim 06.05.2019.
• McKinsey Global Institute (2021) A Sustainable Inclusive and Growing Future for the United States, https://www.mckinsey.com/featured-insights/sustainable-inclusive-growth/ , erişim 12.11.2021
• Milanovic, B (2018) Küresel Eşitsizlik, Küreselleşme Çağı İçin Yeni Bir Yaklaşım, Efil yayınevi.
• Milanovic, B (2021) Kapitalizm Tek Başına, Dünyaya Hükmeden Sistemin Geleceği, Efil yayınevi.
• Mouffe, C ( 2019) Sol Popülizm, Çev: A. Yanık, İletişim yayınları.
• Mounk, Y (2021) Demokrasinin Halkla İmtihanı, Liberal Demokrasinin Krizi, Otoriter Popülizmin Yükselişi, Çev: İ. Özekmekçi, h20 yayıncılık, İstanbul.
• Öniş, Z ve M. Kutluay (2020) “The global political economy of rıght- wing popülism: Deconstructing the paradox, The Internatıonal Spectator, 2020, https://doi.org/ 10.1080/03932729. 2020.173116, erişim 08.06.2020
• Özbudun, E (2016) Otoriter Rejimler, Seçimsel Demokrasiler ve Türkiye, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Palano ( 2019) “The “democratic recession” and the crisis of liberalism”, A. Colombo,A ve P.Magri (der.) The End of A World, The Decline of the Liberal Order, ISPI Annual Report 2019, 37/49, www.ispionline.it, erişim 08.10.2020;
• Panitch, L ve S. Gindin (2019) Küresel Kapitalizmin Oluşturulması, Amerikan İmparatorluğunun Siyasal İktisadı, Çev: Ü. Şenesen, Yordam kitap.
• Panitch, L ve S.Gindin (2012) “Kapitalizmde krizler ve bu defaki krizler”, L. Panitch, G. Albo ve V. Chibber (der.) Bu Defaki Kriz, Socialıst Register, Yordam Kitap.
• Peck, J ve N. Theodore (2019) “ Still neoliberalism?”, South Atlantic Quarterly, 118 (2), April, https://doi.org/10.1215/00382876-7381182
• Peet, R (2013) “Finansal kapitalizmin çelişkileri” Monthly Review, Şubat.
• Polanyi, K (2016) Büyük Dönüşüm: Çağımızın Siyasal ve Ekonomik Kökenleri, Çev: A. Buğra, İletişim yayınları.
• Rodrik, D (2018) “Populism and the economics of globalization”, Journal of International Business Policy, https://doi.org/10.1057/ s42214-018-4, erişim 11.05.2020.
• Rodrik, D (2020) “ Why does globalization fuel populism?”, Economics culture and the rise of rıght-wing populism, http://www. nber.org/papers/w27526, erişim 16.07.2020
• Shaıkh, A ( 2018) Kapitalizm, Rekabet, Çatışma, Bunalımlar Çev: Ü. Şenesen, Kırmızı yayınları.
• Sözen, Y ( 2018) Demokrasi, Otoriterlik ve Populizmin Yükselişi, Boğaziçi Üniversitesi-TÜSİAD Dış Politika Forumu Araştırma Raporu, DPF 2017-RR01
• Skidelsky, R (2021) Para ve Devlet, Ana Akım İktisadın Eleştirisi, Çev: B. Gönülşen, Tellekt, İstanbul.
• Streeck, W (2016) Satın Alınan Zaman, Demokratik Kapitalizmin Gecikmiş Meşruiyet Krizi, Çev: K. Kabadayı, Koç Üniversitesi yayını.
• Streeck, W (2021) Kapitalizm Nasıl Sona Erecek? Aksayan Bir Sistem Üzerine Yazılar, Çev: B. Doğan, Tellekt, İstanbul.
• Stiglitz, J.E. (2002) Globalization And ıts Discontents, New York: Norton. Çev: A. Taşçıoğlu ve D. Vural, Küreselleşme Büyük Hayal Kırıklığı, Plan B, İstanbul.
• Stiglitz, J. (2019) “The end of neoliberalism and the rebirth of history”, https://www. projectsyndicate.org , erişim 08.11.2019.
• Türkeş, M (2021) “ Sera gazları, kuvvetlenen sera etkisi ve küresel iklim değişikliği”. İktisat ve Toplum, sayı: 129, Temmuz.
• Uğur, A ( 2021) Antroposen: İklim krizi mi? Yoksa uygarlık krizi mi?, Reflektif Journal of Social Science, Vol: 2 (3).
• Türkyılmaz, O (2022) “Kapitalizmin yeşil yalanları”, https://www.birgun.net/haber/kapitalizmin-yesil-yalanlari-371581, erişim 03.01.2022
• Yıldırım, M (2020) “ Pandeminin karanlık tarafı: İnsan, yaban, yeryüzü”, D. Bayındır (der.) Salgın, Tükeniş Çağında Dünyayı Yeniden Düşünmek, Tellekt içinde, s: 123-153
• Zizek, S (2011) Ahir Zamanlarda Yaşarken, Metis yayınları.
• Zucman, G (2015) Vergi Cennetleri, Ulusların Gizli Zenginliği, Yordam kitap.
• Zucman, G (2019) “ Global Wealth Inequality, NBER Working Paper, 25462.