Louis Althusser’in Devletin İdeolojik Aygıtları Bağlamında Şark Islahat Planı

Yıl 2024, Cilt: 2 Sayı: 1, 52 - 65, 25.06.2024

Tarık Cemiloğlu

Öz

Siyaset Bilimi alanının önemli bir konusunu teşkil eden ideoloji kavramı herhangi bir düşünce, fikir ve anlayış gibi unsurların belirli bir sistematiğe oturtularak kalıplaşmasını ve bu kalıpların bilimsel yöntemlerle ifade edilmesi anlamına gelmektedir. Bununla birlikte her ideoloji varlığını, etkinliğini ve nüfuzunu devam ettirmek için çeşitli yöntemlere başvurabilmektedir. Bu yöntemleri ideolojik ve baskı aygıtları olarak ifade eden Althusser, ideolojinin bu sayede yaşam alanını genişlettiğini ifade etmektedir. Cumhuriyet rejiminin resmi ideolojisi olan Kemalizm de karşı devrim hazırlığında olan tüm unsurları ortadan kaldırmak ve bu süreçteki etkinlik alanını genişletmek için çeşitli aygıtlar kullanmıştır. Bu uygulamalardan birini teşkil eden Şark Islahat Planı, ulus-devlet yapılanması bağlamında çağdaş ve seküler bir toplumun inşa süreci olarak ifade edilebilmektedir. Çalışma Cumhuriyet dönemi uygulamalarından olan Şark Islahat Planı’nın hangi amaç ve yöntemlerle uygulandığını ve bu uygulamaların Althusser’in ideolojik aygıtları bağlamında değerlendirilmesini amaçlamaktadır. Bu doğrultuda Cumhuriyet döneminde hazırlanan doğu raporları, umumi müfettişlik uygulamaları ve ıslahat planları incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Althusser, İdeoloji, İdeolojik Aygıtlar, Kemalizm, Şark Islahat Planı

Kaynakça

• Akyol, T. (2012). Atatütk’ün İhtilal Hukuku, İstanbul, DK Yayınları.
• Akçura, B. (2009). Devletin Kürt Filmi, İstanbul, Nev Age Yayınları.
• Akyürekli, M. (2016). Şark İstiklal Mahkemeleri, İstanbul, Tarih Kulübü Yayınları.
• Althusser, L. (2017). İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygıtları, İstanbul, İthaki Yayınları.
• Atılgan, G. (2001). Marx’ta İdeoloji: Kapitalizmin Devrimci Eleştirisinin Bir Olanağı, Praksis Dergisi, Sayı 4
• Bauman, Z. (2003). Modernlik ve Müphemlik, İstanbul, Ayrıntı Yayınları.
• Bayrak, M. (2013). Şark Islahat Planı: Kürtlere Vurulan Kelepçe, Ankara, Özge Yayınları.
• Bora, T. (2017). Cereyanlar: Türkiye’de Siyasi İdeolojiler, İstanbul, İletişim Yayınları.
• Börklüoğlu, L. (2020). Kemalizm’in İnşasında Bir “İdeolojik Devlet Aygıtı” Olarak Ordu, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 2, Sayı 18.
• Bulut, E. Ç. (2015). Devletin Taşradaki Eli: Umumi Müfettişlikler, Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, Cilt 11, Sayı 11.
• Cizre, Ü. (2009). ‘’Egemen İdeoloji ve Türk Silahlı Kuvvetleri: Kavramsal ve İlişkisel Bir Analiz’’,Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, Ed. (Tanıl Bora, Murat Gültekingil), İstanbul, İletişim Yayınları.
• Çağlar, A. (1989). Aydın Tipolojileri Üzerine Bir İnceleme, M. U. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, Sayı 1, ss: 16-35.
• Çağlayan, E. (2022). Yakın Akrabalar Kemalist Türkiye ve Pehlevi İran, Ankara, Nubihar Yayınları.
• Çağlayan, E. (2018). Kemalizm’in “Medeniyet Fabrikası”: Kız Enstitüleri, Tarih ve Gelecek Dergisi, Cilt 4, Sayı 3.
• Çelik, A. (2013). Kemalizm: Dünyada ve Türkiye’de Siyasi İdeolojiler, Ankara, Orion Yayınları.
• Çelik, N. B. (2009). “Kemalizm: Hegemonik Bir Söylem Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, Ed. (Tanıl Bora, Murat Gültekingil), İstanbul, İletişim Yayınları.
• Dündar, T. (2014). Muhalefetin Bastırılması Açısından İstiklal Mahkemeleri Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yüksek Lisans Tezi).
• Eagleton, T. (1996). İdeoloji, (Çev). Mutalip Özcan, İstanbul, Ayrıntı Yayınları.
• Gramsci, A. (1969). Aydınlar ve Toplum, (Çev). Vedat Günyol, Çan Yayınları, İstanbul.
• Heywood, A. (2013). Siyasi İdeolojiler, (Çev). Ahmet Bayram, Ankara, Adres Yayınları.
• İnsel, A. (2009). Kemalizm: Dünyada ve Türkiye’de Siyasi İdeolojiler, (Giriş)Ankara, Orion Yayınları.
• Karatepe, Ş. (2014). Siyasi İdeolojiler, İstanbul, İz Yayıncılık
• Koçak, C. (2010). Umumi Müfettişlikler (1927-1952), İstanbul, İletişim Yayınları.
• Korhan, T. (2012). Cumhuriyet Döneminde Umum Müfettişlikleri İle İlgili Bir Değerlendirme, Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 4, Sayı 7.
• Marx, K. Engels, F. (2010). Alman İdeolojisi (Feuerbach), (Çev). Sevim Belli, Ankara, Sol Yayınları.
• Olson, R. (1992). Kürt Milliyetçiliğinin Kaynakları ve Şeyh Said İsyanı, (Çev). Bülent Peker-Nevzat Kıraç, Ankara, Özge Yayınları.
• Örgeevren, A.t S.( 2002). Şeyh Said İsyanı ve Şark İstiklal Mahkemeleri, İstanbul, Temel Yayınları.
• Öztürk, S. (2019). İsmet Paşa’nın Kürt Raporu, İstanbul, Doğan Kitap Yayınları.
• Tan, A. (2009). Kürt Sorunu: Ya Tam Kardeşlik Ya Hep Birlikte Kölelik, İstanbul, Timaş Yayınları.
• Tunçay, M. (2012). Türkiye Cumhuriyetinde Tek Parti Yönetiminin Kurulması 1923-1931,Ankara, Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Uygun, O. (2015). Yerel Yönetim Reformu için Anayasal İlkeler, Strategic Public Management Journal, Issue No: 2, pp: 1-27.