ULUSLARARASI İNSAN HAKLARI TEMELİNDE GÖÇ HUKUKU VE GÖÇMEN HAKLARI

Yıl 2025, Cilt: 3 Sayı: 1, 16 - 27, 30.06.2025

Ömer Türker

Öz

Dünya, tarihsel süreç içerisinde birçok devinim yaşamış bunların tüm toplumlara ve devletlere bir yansıması olmuştur. Tarihsel süreç ilerlerken özellikle soğuk savaş dönemi ile birlikte önemli ölçüde artan etkileşimler daha sonra uluslararası toplumun bir gerçeği olan küreselleşmeyle birlikte tüm beşeri olguları derinden etkilemiştir. Hukuk, insanlık tarihinin en eski olgularından biridir. Bu itibarla hak ve hukuk kavramlarının da yaşanan devinimlerden ciddi ölçüde etkilendiği gözlemlenmiştir. Kadim insanlık tarihinin başat unsurlarından olarak işaret edilen göç olgusu da süreçten etkilenmiş, hususen çok uluslu yapılar, ülkelerarası antlaşmalar ve devletlerin iç hukuk sitemlerindeki düzenlemelerin öznesi olmuş, hukukun evrensel boyutta somutlaşması ile birlikte sürece eklemlenmiş ve uluslararası düzenin önemli bir konusu olmuştur. Göçte ve hukukta meydana gelen bu dönüşüm de her iki beşeri olgunun dinamik yapsından ve toplumsallığından ileri gelmektedir. Alanda aktif faaliyet yürütmek üzere kurulan ulusal ve uluslararası yapısal mekanizmalar göçmenlerin haklarının arandığı ya da tüm dünyaya deklare edildiği platformlar olmuştur. Bu çalışmada öncelikle hukukun uluslararasılaşması ve evrenselliği, daha sonra göçmenlerin ve yabancıların uluslararası insan hakları hukukunun birer süjesi haline gelmesi ve tesis edilen uluslarası mekanizmalar ele alınmıştır. Son olarak alınan somut mahkeme kararları sunularak genel bir çerçeve çizilmiş ve sonuç olarak da ele alınan başlıklar bütünsel bir yaklaşımla değerlendirmeye tabi tutularak sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

uluslararası insan hakları , göç hukuku , göçmen hakları , Mülteci hukuku

Kaynakça

• Aybay, R. (2015). İnsan Hakları Hukuku, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Betts, A., Loescher, G., Milner, J. (2013). The United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR): The Politics and Practice of Refugee Protection, Routledge.
• Bıçak, V. (2000). “Uluslararası İnsan Hakları Normlarının Yorum Organı Olarak Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve Kararlarının Türk Hukukunun Gelişimine Katkısı”. AnayasaYargısı Dergisi. Cilt 17, Sayı 13, 87-114.
• Bilir, F. (2006). “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve Yargılanmanın Yenilenmesi’’. Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. Cilt 1, Sayı 2, 3-30.
• Bode, I. (2014). “Francis Deng and the Concern for Internally Displaced Persons: Intellectual Leadership in the United Nations”, Global Governance, 20 (2), 277-295.
• Bozbeyoğlu, E. (2015). “Mülteciler ve İnsan Hakları”. Moment Dergi, 2 (1), 60-80.
• Çatal, B. (2018). “İnsan Haklarının Korunmasında Ulusal, Bölgesel ve Uluslararası Mekanizmalar”. Selçuk Üniversitesi Adalet Meslek Yüksekokulu Dergisi, 1 (2), 69-99.
• Döner, A. (2003). İnsan Haklarının Uluslararası Alanda Korunması ve Avrupa Sistemi. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Eren, A. (2007). Türkiye’de İnsan Haklarının Korunması (Uluslararası Koruma Mekanizmaları ve Ulusal İnsan Hakları Kurumlarının Rolü). Ankara: Turhan Kitabevi.
• Göçer, M.(2009). Uluslararası Hukuk ve İnsan Haklarının Uluslararası Korunması, Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Gözler, K. (2020). İnsan Hakları Hukuku, Bursa: Ekin Basım Yayın Dağıtım.
• Gürbüz, A. (2017). Hukuk ve Meşruluk / Meşru Hukukun Temel Unsurları, İstanbul: Beta Yayınevi.
• Gürbüz, A. (2012). Hukuk Felsefesi Açısından Yararcılık Teorisinin Eleştirisi, İstanbul: Beta Basım.
• İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi (1948). HSK, Dosyalar, https://www.hsk.gov.tr/Eklentiler/Dosyalar/9a3bfe74-cdc4-4ae4-b876-8cb1d7eeae05.pdf, Erişim Tarihi: 01.05.2021.
• İnsan Hakları ve Temel Özgürlüklerin Korunmasına İlişkin Sözleşme (AİHS) (1950). https://www.echr.coe.int/documents/convention_tur.pdf, Erişim Tarihi: 01.05.2021.
• Kant, I. (1960). Ebedi Barış Üzerine Felsefi Değerlendirme, (Çev. Yavuz Abadan, Seha L. Meray), Ankara: Ajans Türk Matbaası.
• Karaman, E. (2014). “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin Kararlarının Yerine Getirilmesinden Doğan Sorumluluk”. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası. Cilt 22, Sayı 1, 411-434.
• Özen, E. (2015). Hannah Arendt'in Haklara Sahip Olma Hakkı Kavramı Kapsamında Avrupa Birliği’nin Kaçak Göçmenlere Sosyal Bilimler ve Sığınmacılara Yönelik Politikaları, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Enstitüsü.
• Türker, Ö. (2021). Türkiye’de Bürokratik Göç Yönetimi Örgütlenmesinin Artıları ve Eksileri, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Karabük.
• United Nations Archives. United Nations Relief and Rehabilitation Administration (UNRRA), International Refugee Organization (IRO), https://search.archives.un.org/case-files-nos-121-170, Erişim Tarihi: 06.05.2022.
• Ünal, Ş. (2001). Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi-İnsan Haklarının Uluslararası İlkeleri, Ankara: TBMM Yayınları.
• Walt, S., M. (2003). “Güvenlik Çalışmalarının Rönesansı”, Avrasya Dosyası- Güvenlik Bilimleri Özel, 9 (2), 71-107.
• Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu (YUKK) (2013). https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.6458.pdf, Erişim Tarihi: 20.05.2022.
• Jabari / Turkiye (40035/98, 11 Temmuz 2000)
• I.M. / France ( 9152/09, 2 Mayıs 2012)
• Hirsi Jamaa ve Diğerleri / İtalya (27765/09, 23 Şubat 2012 )
• Mamatkulov ve Askarov / Türkiye (46827/99 ve 46951/99, 4 Şubat 2005)
• N.A. / Finlandiya (25244/18, 14 Kasım 2019)
• Riad ve Idiab/Belçika, (29787/03 ve 29810/03, 24 Ocak 2008)
• Sharifi and Others/İtalya ve Yunanistan (16643/09, 21 Ekim 2014)
• T.I./Birleşik Krallık (43844/98, 3 Temmuz 2000)
• AİHM kararlarları için Erişim: 23.05.2022 https://hudoc.echr.coe.int/tur#{%22documentcollectionid2%22:[%22GRANDCHAMBER%22,%22CHAMBER%22]}