RUH SAĞLIĞI ÇALIŞANLARI OLARAK OKUL PSİKOLOJİK DANIŞMANLARININ TÜKENMİŞLİK DÜZEYLERİNİN İNCELENMESİ: ŞIRNAK İLİ ÖRNEĞİ

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 1, 51 - 67, 09.08.2022

Eser Karal , Hasan Atak

Öz

Bu çalışma, ruh sağlığı meslek çalışanlarından olan okul psikolojik danışmanlarının tükenmişlik düzeylerini farklı değişkenler açısından incelemek amacıyla yapılmıştır. Araştırmada nedensel karşılaştırma modeli kullanılmıştır. Araştırmada örneklem grubunun belirlemesinde, kolay ulaşılabilir örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Araştırma örneklemini, 2020-2021 eğitim öğretim yılında Şırnak ili ve ilçelerinde, farklı eğitim kademelerinde ve kurumlarında görev yapan 178 okul psikolojik danışman oluşturmaktadır. Araştırmada, psikolojik danışmanların tükenmişlik düzeylerini belirlemek amacıyla Maslach ve Jackson (1981) tarafından geliştirilen ve Ergin (1992) tarafından Türkçeye uyarlanan Maslach Tükenmişlik Ölçeği ve araştırmacılar tarafından oluşturulan Kişisel Bilgi Formu kullanılmıştır. Verilerin analizinde SPSS 23,0 paket programı kullanılmıştır. Okul psikolojik danışmanlarının tükenmişlik düzeylerinin cinsiyet, medeni durum ve mesleki kıdem değişkenlerine göre anlamlı bir farklılık bulunmamıştır. Bunun yanında psikolojik danışmanların tükenmişlik düzeyleri ile eğitim düzeyi değişkeninin duygusal tükenme alt boyutunda, çalıştıkları kurum değişkeninin duygusal tükenme alt boyutunda, kurumda çalışan psikolojik danışman sayısı değişkeninin duygusal tükenme ve kişisel başarı alt boyutlarında, mesleği seçme durumu değişkeninin kişisel başarı alt boyutunda ve okuldaki öğrenci sayısı değişkeninin kişisel başarı alt boyutunda anlamı bir farklılık bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

Mesleki tükenmişlik, ruh sağlığı, psikolojik danışman

Kaynakça

• Akten, S. (2007). Rehber öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edirne.
• Aydemir, H., Diken, İ., K., Yikmiş, A., Aksoy, V., ve Özokçu, O. (2015). Özel eğitim alanında çalışan öğretmenlerin tükenmişlik düzeyleri ve yaşam doyumlarının incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(Özel Sayı), 68-86.
• Budak, G., ve Süregevil, O. (2005). Tükenmişlik ve tükenmişliği etkileyen örgütsel faktörlerin analizine ilişkin akademik personel üzerinde bir uygulama. D.E.Ü.İ.İ.B.F. Dergisi, 20(2), 95-108.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2014). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
• Croom, D. B. (2003). Teacher burnout in agricultural education. Journal of Agricultural Education, 44(2), 1-13.
• Çınar, Y. ve Güven, M. (2018). Psikolojik danışmanların tükenmişlik düzeyleri ve problem çözme becerilerinin incelenmesi. Milli Eğitim Dergisi, 47(219), 105-135.
• Çimen, M. (2000). Türk silahlı kuvvetleri sağlık personelinin tükenmişlik, iş doyumu, kuruma bağlılık ve işten ayrılma niyetlerine ilişkin bir alan araştırması. Yayımlanmamış Doktora Tezi, TC Genelkurmay Başkanlığı Gülhane Askeri Tıp Akademisi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Çokluk, Ö. (2001). Engelliler okullarında görev yapan yöneticilerde ve öğretmenlerde tükenmişlik. Özel Eğitim Dergisi, 3(1), 35-47.
• Dolunay, A. B. (2001). Keçiören ilçesi genel liseler ve teknik-ticaret-meslek liselerinde görevli öğretmenlerde tükenmişlik durumu araştırması. Yüksek Lisans Tezi. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Dönmez, K. ve Sarı, T. (2021). Okul Psikolojik Danışmanlarında Öz Şefkat İle Tükenmişlik Arasındaki İlişkide Umudun Aracı Rolünün İncelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 59, 60-84.
• Dursun, S. (2000). Öğretmenlerde tükenmişlik ile yükleme biçimi, cinsiyet, eğitim düzeyi ve hizmet süresi değişkenleri arasındaki yordayıcı ilişkilerin incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Trabzon.
• Friesen, D., Sarros, J. C. (1989). Sources of burnout among educators. Journal of Organizational Behavior, 10 (2), 179-188.
• Gracia Gracia, P. and Oliván Blázquez, B. (2017). Burnout and mindfulness self-compassion in nurses of intensive care units: cross-sectional study. Holistic Nursing Practice, 31(4), 225-233.
• Gültekin, A. (2006). Psikolojik Danışma ve Rehberlik Öğrencilerinin Problem Çözme Becerilerinin İncelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı, Erzurum.
• Gündüz, B. ve Çelikkaleli, Ö. (2009). Okul psikolojik danışmanlarında mesleki yetkinlik inancı. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(1), 1-16.
• Gündüz, B. (2012). Okul psikolojik danışmanlarında yetkinlik inancı ve tükenmişlik: Kuram ve uygulamada eğitim bilimleri, 12(3), 1749.
• Haddad, A. (1998). Sources of social support among school counsellors in Jordan and its relationship to burnout. International Journal for the Advancement of Counselling, 20(2), 113-121.
• İkiz, F. E. (2010). Psikolojik danışmanların tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(2), 25-43.
• Kaçmaz, N., (2005), “Tükenmişlik Sendromu”, İstanbul Tıp Fakültesi Dergisi, 68 (1), 29-32.
• Karakuş, G. (2008). Özel ilköğretim ve ortaöğretim kurumlarında çalışan öğretmenlerin tükenmişlik düzeylerinin bazı değişkenlere göre incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Kesler, K. D. (1990). Burnout: A multimodal approach to assessment and resolution. Elementary School Guidance and Counseling, 24(4), 303-311.
• Kepçeoğlu, M . (1999). Psikolojik danışma ve rehberlik. İstanbul: Alkım Yayınevi.
• Maslach , C. ve Leiter, M. P. (1997). The Truth about Burnout, Jossey-Bass, San Francisco.
• Maslach, C., Schaufeli W., Leiter, M. (2001). Job Burnout, Annual Review of Psychology, Vol. 52.
• Maslach, C. (2003). Job burn out: New directions in research and intervention. Current Directions in Psychological Science, 12(5): 189‐192.
• Osbom, C. J. (2004). Seven salutary suggestions for counselor stamina. Journal of Counseling and Development, 82, 319-328.
• Öztabak, M. Ü. (2018). Rehber öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeylerinin bazı demografik değişkenlere ve faktörlere göre incelenmesi. Fatih Sultan Mehmet İlmî Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, (12), 171-222.
• Polatcı, S. (2007). Tükenmişlik sendromu ve tükenmişlik sendromuna etki eden faktörler. Gaziosmanpaşa Üniversitesi akademik personeli üzerinde bir analiz. Yüksek Lisans Tezi, Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Tokat.
• Purvanova, R. K. and Muros, J. P. (2010). Gender differences in burnout: A metaanalysis. Journal of Vocational Behavior, 77(2), 168-185.
• Russell, D. W., Altmaier, E. and Van Velzen, D. (1987). Job-related stress, social support, and burnout among classroom teachers. Journal of Applied Psychology, 72(2), 269-274.
• Sabancı, A. (2009). The effect of primary school teachers’ burnout on organizational health. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 1(1), 195-205.
• Seğmenli, S. (2001). Rehber öğretmenlerin tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Sönmez, A. (2013). İlk ve ortaokullardaki öğretmenlerin benlik saygılarının mesleki tükenmişliğe etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Teltik, H. (2009). Okul öncesi öğretmenlerinin mesleki yeterlik algılarının iş doyumu ve tükenmişlik düzeyleriyle ilişkisinin belirlenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Tetik H., Polat, S. ve Ercengiz, M. (2012). Öğretmenlerin mesleki tükenmişliklerinin farklı değişkenler açısından incelenmesi. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(1), 152-173.
• Torun, A. (1997), Stres ve Tükenmişlik, Endüstri ve Örgüt Psikolojisi içinde, Ed. Suna Tevrüz, 2.Baskı, Türk Psikologlar Derneği ve Kalite Derneği Ortak Yayını, İstanbul, 43- 53.
• Tuzgöl Dost, M. ve Keklik, İ. (2012). Alanda çalışanların gözünden psikolojik danışma ve rehberlik sorunları. Mehmet Akif Ersoy Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(23), 391-392.
• Tümkaya, S. (2001). Denetim odakları farklı ilkokul öğretmenlerinin bazı değişkenlere göre tükenmişlikleri. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 15(2), 29-40.
• Ünal, S., Karlıdağ, R., ve Yoloğlu, R. (2001). Hekimlerde tükenmişlik ve iş doyumu düzeylerinin yasam doyumu düzeyleri ile ilişkisi. Klinik Psikiyatri Dergisi, 4(2), 113-118.
• Ünal, A. ve Önal, M. (2010). Eğitim iş görenlerinin duygusal zekâları ile mesleki tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişki. Opus Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 5(8), 133- 154.
• Yıldız, E. (2012). Mesleki tükenmişlik ve rehber öğretmenler üzerine bir araştırma. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 33(2), 37-61.
• Zambrano, E., Castro Villarreal, F., and Sullivan, J. (2012). School counselors and school psychologists: Partners in collaboration for student success within RTI. Journal of School Counseling, 10(24), 1-28.