TÜRK EL SANATLARININ KÜLTÜREL BELLEĞİ: EL EMEĞİ GÖZ NURU ANTEP İŞİ

Yıl 2017, Cilt: 1 Sayı: 2, 233 - 272, 07.11.2017

Meltem Öner

Öz

 

Halk sanatları kültürel bir bellektir. İçerisinde
sadece yaratıldığı topluma özgü maddi ve manevi değerler
bütününü taşımaz aynı zamanda toplumun çevresini, doğasını, duygu ve düşünce tarzını yeniden yorumlayarak araçlara aktardığı bir
 sunumdur. Başlangıçta sadece  insanoğlunun beşeri  ihtiyaçlarını,
karşılanmasından yola çıkarak günlük yaşamın içine kattığı becerileri zaman içerisinde giyim, kuşam,
dokuma, işleme, süsleme, mimari gibi birçok alanda ilkel halinden çıkmış zamanla da kendisini halk sanatına dönüştürmüştür.
Bu durumun temelinde halkın beğeni algısı yatmaktadır.
 Halkın beğeni algısı
aynı zamanda toplumun sanat yorumuyla
paralellik
gösterir ki bu durum sanatsal yorum için önemli bir
bilgi birikimidir. Sanatsal beğeninin oluşum süreci, zaman içerisinde toplumların
duygu, düşünce, teknik
ve  estetik
 üsluplarıyla  birleşerek  el  sanatları  ürünlerinin  çeşitlenmesine
 ve  çoğalmasına  da  neden olmuştur.  Bu
 ürünler  zaman
 içerisinde
 özellikle  kadınlar
 tarafından  tasarlanıp,  el  emeği
 olarak
sandıklarda saklanıp, çeyiz olarak anneden kıza miras olarak aktarılarak, Türk kültürünün önemli bir parçası haline gelmişlerdir. Bu mirasın önemli bir temsilcisi olan Gaziantep yöresine ait Antep İşi ise
meşakkatli bir
 işleme  tekniği olmasının yanında tarihsel  ve
 kültürel bir
 birikime sahip
 olmakta ve günümüzde kadınlar arasında hanım usta ve çırak ilişkisiyle öğretilen bir meslek olarak kabul edilmektedir. Bu makalede, alan araştırması ve kaynak taraması sonucu elde
edilen Antep İşinin tarihi ve
kültürel değeri, yapılış amacı, kullanım yeri, işleme aşamaları, teknikleri ve işlemede kullanılan malzemeleri hakkında elde edilen bilgiler yer almaktadır. Bulgular sonucunda bu el sanatının, günümüzde
ki  durumu değerlendirilmekte ve
 Somut Olmayan Kültürel Miras’ın önemli bir  parçası olan 
Antep İşlerinin gelecek kuşaklara sağlıklı bir şekilde ulaştırılması için çözüm önerileri sunulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

El Sanatları, Gelenek, Çeyiz, Giyim, Antep İşi

Kaynakça

• Artun, E. (2012). Türk Halkbilimi. Adana: Karahan Kitabevi.
• Barışta, H. Ö. (1995). Türk İşleme Sanatı Tarihi. Ankara: Gazi Üniversitesi Yayınları. Erinç, M.
• S. (2004). Sanat Psikolojisine Giriş. Ankara: Ütopya Yayınları.
• Fischer, E. (2010). Sanatın Gerekliliği. İstanbul: Payel Yayınevi.
• Gaziantep Ticaret Odası. (2010). www.ipekyolununustalari.org.tr (15Haziran 2015). Glassie, H. (2002).Turkish Traditional Art Of Today. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Gökalp, Z. (1976). Türk Medeniyet Tarihi. İstanbul: Kültür Bakanlığı Yayınları. Gürel, M. (1959).
• Gaziantep El İşleri. Gaziantep Kültür Dergisi, 22 (Ağustos): 9
• Karakelle, A. (2008). Erzurum’da Çeyiz Geleneği Üzerine Bir Araştırma. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü / Geleneksel Türk El Sanatları Anabilim Dalı, Ankara.
• Köklü, H. (2002). El İşlemeleri. İstanbul: Ya-Pa Yayınları. Köylüoğlu, A.(2009). Kadim Şehir Gaziantep. İzmir: Neşa Ofset.
• Oğuz, M. Ö. (2009). Somut Olmayan Kültürel Miras Nedir?. Ankara: Geleneksel Yayıncılık.
• Özbaş, M. (1952). Çeşitli Antep Ajurları. İstanbul: Osmanbey Matbaası. Özbel, K. (ty). El Sanatları VIII Antep Nakış İşleri. Ulus Basımevi.
• Tazebay, N. (1960). Antep İşinin Mahiyeti. Gaziantep Kültür Dergisi, 34(Ekim): 17-20
• Tokuz, G.(2015). Antep İşinde Beslenme Kültürümüzden İzler. Metro Gastro Dergisi, 76 (Ocak-Şubat-Mart):150-157.
• Türkçe Sözlükler Dizisi. (1998). Türkçe Sözlük 1- 2. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.